عوامل موثر بر گردشگری سلامت
دکتر ملیکا ملک‌آرا
مشاور ارشد گردشگری سلامت کانون انجمن کارفرمایی کشور و پژوهشگر کارآفرینی اجتماعی
آمارها حاکی از آن است که سالانه حدود پنجاه میلیون گردشگر پزشکی در سراسر جهان سفر می‌کنند و پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که هر ساله این میزان ۲۵ درصد افزایش می یابد. هفت مقصد برتر گردشگری سلامت در جهان بر اساس شاخص گردشگری پزشکی عبارتند از کانادا، سنگاپور، اسپانیا، بریتانیا، دبی و کاستاریکا.
در همین راستا شرکت تحقیقاتی استاتیستا ارزش بازار گردشگری سلامت در سال ۲۰۲۱ میلادی را بالغ بر ۳۲ میلیارد دلار برآورده کرده و پیش‌بینی می‌کند در سال ۲۰۲۲ این میزان به ۳۵ میلیارد و ۷۷ میلیون دلار برسد. صنعتی که باعث شده بسیاری از مقاصد گردشگری دنیا، از طریق ارائه خدمات پزشکی و ایجاد و تهیه امکانات و خدمات رفاهی به بیماران و همراهان آنها و حتی ایجاد فضاها و بسترهایی به منظور تامین سلامتی روح و جسم، بیش از پیش توسعه پیدا کنند.
گردشگری سلامت یا توریسم درمانی یا توریسم سلامت زیرمجموعه مهمی از گردشگری اجتماعی است که تاکید آن بر مراقبت‌هایی به منظور افزایش رفاه شخص می باشد که سازمان جهانی گردشگری آن را اینگونه تعریف کرده است: کسب سلامتی یکی از اهداف اصلی مسافران برای سفر است. هدفی که باعث با به وجود آمدن گردشگری سلامت شده است. در واقع انگیزه اصلی در گردشگری سلامت، کمک به سلامت جسمی، روانی یا معنوی از طریق فعالیت‌های پزشکی و سلامت محور است. همچنین سازمان همکاری اقتصادی و توسعه اینگونه بیان می دارد که گردشگری پزشکی زمانی شکل می‌گیرد که مصرف‌کننده برای دریافت خدمات پزشکی که اغلب ضروری نیز می باشد، از مرز‌های بین‌المللی خارج می‌شود.
گردشگری سلامت گونه‌های مختلفی دارد که از معالجه‌های پزشکی گرفته تا تقویت روح و روان را شامل می شود و بخش‌هایی مانند گردشگری تندرستی، گردشگری پزشکی و گردشگری درمانی زیرمجموعه‌های گردشگری هستند. موسسه سلامت جهانی گردشگری تندرستی را سفرهایی معرفی می‌کند که مسافران به‌دنبال حفظ یا افزایش رفاه شخصی فرد (جسمانی یا روحی) می‌باشند. گردشگران سفر‌های تندرستی، معمولاً بیماری جسمی حادی ندارند و برای دوری از شلوغی‌های زندگی و احساس آرامش، به طبیعت و مقاصد تندرستی پناه می‌برند. اما در گردشگری درمانی افراد برای گذران دوران نقاهت تحت نظارت پزشک سفر می‌کنند و طی آن، ممکن است از منابع درمانی طبیعی (آب‌های معدنی، گیاهان دارویی و طب سنتی بومی) یا امکانات فیزیوتراپی و امثال آن استفاده کنند تا دوره درمانشان تمام شود و اما گردشگری پزشکی به سفرکردن به مقصد دیگری با هدف درمان پزشکی گفته می‌شود.
انگیزه‌های گردشگران پزشکی ممکن است متناسب با عوامل مختلفی مانند هزینه‌های کمتر درمان یا کیفیت بالاتر درمان، متفاوت باشد. اهداف گردشگری پزشکی، تنها به دستیابی به درمان‌های پزشکی محدود نمی‌شود، بلکه گاه افراد به‌منظور دریافت سایر نیازهای پزشکی از جمله جراحی‌های زیبایی یا درمان‌های دندان‌پزشکی نیز به مقاصد گردشگری پزشکی سفر می‌کنند.
کشورهای مقصد این صنعت باید دارای کادر پزشکی متخصص، کادر پرستاری ماهر، داروهای اثربخش، بیمارستانها و درمانگاههای استاندارد، رعایت استانداردها و آیین نامه‌هایی در سطح بین‌المللی، تجهیزات نوین و پیشرفته پزشکی، تجهیزات ساختمانی به روز، تبلیغات کارآمد و هدفمند، امنیت اقتصادی و اجتماعی باشند.
از مزایای گردشگری سلامت می توان به توسعه اقتصادی، ایجاد مشاغل بهداشتی و درمانی، ایجاد امکانات بهداشتی، دسترسی به جدیدترین فناوری‌های پزشکی، بهبود کیفیت زندگی افراد درگیر فرایند، مشارکت در بهداشت جهانی، افزایش و رشد استانداردهای بهداشت جهانی، تبادل دانش و تجربه متخصصان، ایجاد درآمد خارجی برای کشور و واردات ارز، مزایای اجتماعی، مزایای سیاسی، مزایای اقتصادی اشاره کرد.
این موضوع از این جهت قابل بررسی است که این صنعت همانند دیگر صنایع دارای چالشهایی نیز می‌باشد که مهم‌ترین آنها اختلافات فرهنگی و زبانی، سخت بودن پیگیری و مراقبت‌های بعد از درمان، احتمال شیوع بیماری عفونی میان گردشگران سلامت یک کشور، کمبود کادر حرفه‌ای درمان در برخی کشورهای در حال توسعه، نداشتن سیستم قیمت‌گذاری یکسان و عادلانه و تفاوت در کیفیت ارائه خدمات در مراکز درمانی، فقدان زیرساخت‌های مناسب در برخی کشورهای در حال توسعه از لحاظ بهداشتی، غذایی و حمل‌ونقل، بازاریابی ضعیف گردشگری سلامت، عدم استفاده صحیح از منابع موجود در حوزه گردشگری سلامت، عدم ارائه برنامه‌ریزی مناسب برای معرفی توانایی‌ها و پتانسیل‌های در این زمینه است.
آمار‌های جهانی حاکی از این است که میانگین هزینه‌های ویزیت هر گردشگر حدود ۳۸۰۰ تا ۶۰۰۰ دلار است و کارشناسان معتقدند هر گردشگر سلامت یا پزشکی، حداقل چهار برابر یک گردشگر معمولی هزینه می‌کنند.
مطالعات اخیر نشان می‌دهد در ایران، عمل‌های زیبایی با بیشترین تقاضا از سوی گردشگران سلامت ورودی ایران روبه‌روست و این فرصتی منحصر به فرد برای ارتقای اعتبار سطح پزشکی کشور و همچنین رونق گردشگری سلامت خواهد بود.
