روزهای خوبی در انتظار تئاتر پساکرونا نیست

عدم حمایت کافی از هنرمندان تئاتر، به خروج نیروی انسانی ازاین عرصه می‌انجامد؛

مهناز اصغری

تاریخ همواره گواه این مطلب است که بشر بارها بر اتفاقات غلبه کرده و از پس تمام حوادث غیرقابل پیش بینی و گاها ناگوار نیز برآمده است. به گفته احمد غنی خسروی، استاد دانشگاه، انسان تأثیرات مخرب و دردآور پساکرونا را تا دهه‌ها با خود خواهد کشید. بازگشت به حالت اولیه، استقرار اقتصادی، فرهنگی و آرامش روحی روانی، چیزی است که نیاز به استفاده از دانش واقعی التیام‌بخش، زمان، تعهد، تخصص و کار ممتد و کوشش فراوان خواهد داشت. در دوران پساکرونا، انسان دیگر آن موجود اجتماعی ماقبل کرونا نخواهد بود. حداقل از این منظر ما دیگر به گذشته‌ اجتماعی قبلی خویش برنخواهیم گشت. بیماری کرونا در کنار سایر آسیب‌های که بر زندگی انسان وارد کرده، باعث ایجاد شکاف عمیق در زندگی اجتماعی بشری شده است.

در مواجه با شرایط بحرانی و عبور از آن تاثیرات پسابحران، بسیار حاضر اهمیت است و در سایر حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و… نیاز به بحث و بررسی دارد. در شرایط کنونی فاصله‌گذاری اجتماعی، حوزه فرهنگی نیز مصون نمانده و تحت تاثیر صدمات گسترده‌ای از جنبه‌های روانی و اقتصادی قرار گرفته است. به طور نمونه صدمات وارده بر بخشی از این قشر که در حوزه تاتر مشغول به فعالیت هستند را می‌توان از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داد. بدون شک جدای از هنرمندانی که در این عرصه مشغول فعالیت بودند، مردمی که عادت به تماشای هنرهای زنده مثل تئاتر داشتند، نیز این روزها بخش گمشده‌ای را در میان دغدغه‌های روزانه خود کم دارند.

مشکلات مضاعف تحمیل شده

کیوان صباغ، نویسنده، کارگردان، بازیگر تئاتر و مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرنگار صبح امروز  با اشاره به شرایط پیش رو و وضعیت فعالیت‌های تئاتری بیان می‌کند: تئاتر به جهت ویژگی زنده بودن، آسیب پذیرتر از سایر حرفه‌ها است. از بدیهیات است که این روزها تئاتری در کار نیست و بالطبع خوب و بدی هم در کار نیست. نه اجرایی هست، نه تمرینی و به طورکل همه چیز تعطیل است. وضعیت هنرمندان زیاد مساعد نیست و از آنجایی که هنرمندان مناعت طبع دارند، هیچ اعتراضی نمی‌کنند که کاری صورت بگیرد. آنانی که مثل ما در حین اجرا بودند به مراتب وضعیت بدتری دارند. ما اواسط اجرا بودیم که مشکل کرونا پیش آمد و اجراها کنسل و تعطیل شد. همچنین کسانی که تماشاخانه‌، سالن‌ و آموزشگاه‌های خصوصی دارند، نیز روزهای بدی را سپری می‌کنند و با توجه به اینکه هیچ ورودی ندارند، هر ماه باید اجازه بها پرداخت کنند، بدون شک آن‌ها مشکلات مضاعفی را تجربه می‌کنند.

وی به عنوان یک هنرمند با گلایه‌ای که در شرایط کنونی داشت ادامه می‌دهد: دولت هیچ نوع بیمه‌ای برای شرایط مشابه این چنینی در نظر نگرفته است و حتی چیزی به نام بیمه بیکاری که یک کارگر دارد را، ما نداریم و هیچ حقوق و مزایای برای ما در نظر گرفته نشده است. یعنی عملا یک کارگر سرگذر هم می‌تواند به کار جسته و گریخته و یک در میان دلخوش باشد. اما هنرمند تئاتر هیچ کاری جز خانه‌نشینی نمی‌تواند بکند.

ناامیدی و یاسی که در دل خانواده تئاتر رخنه کرده است

این کارگردان برجسته مشهدی بیان می‌کند: حقیقتا ما چشم امیدی به سیستم ارشاد نداریم و فکر نمی‌کنم از دست آنها کاری بر بیاید. ارشاد کمترین حمایتی ندارند و درواقع هیچ وقت نداشته و نتیجه هم این می‌شود که تئاتر رو به افول می‌رود و عده‌ای به خاطر بیکاری و معاش، جذب کارهای دیگر می‌شوند و منتظر باز شدن سالن‌ها و شروع کار نمی‌مانند.

صباغ می‌افزاید: دوباره دوره تمرین برای کسانی که در حال تمرین بودند شروع می‌شود. مشکل اصلی ناامیدی و یاسی است که در دل خانواده تئاتر رخنه کرده است و نه در تئاتر که این موضوع گسترده و در تمام حوزه‌ها است. این که آدم احساس کند هیچ پشتوانه و امنیت شغلی ندارد، خیلی بد است. شاید قبلا بدون پشتوانه فعالیت کردن در این حیطه تنها تلنگر کوچکی در ذهن ما بود، ولی در این مدت بیشتر به آن فکر کردیم و با پوست و استخوان آن را درک و حس کردیم که هیچ امنیت شغلی و پشتوانه‌ای نداریم و این حس باعث می‌شود خیل عظیمی از هنرمندان، مخصوصا از مقوله تئاتر خارج شوند. طبیعتا این موارد نه تنها خسارت مالی بلکه خسارت انسانی است و جبران آن به مراتب سخت‌تر است و حتی می‌تواند جبران ناپذیر باشد. قطعا سال‌ها طول خواهد کشید وضعیت تئاتر مشهد به حال روز اول و وضعیت عادی برگردد.

عدم امنیت شغلی و حمایت دولتی

کیوان صباغ ادامه می‌دهد: مساله تئاتری‌ها قرنطینه نیست. مسله تئاتری‌ها کرونا نیست. مساله تئاتری ها تعمق و فکرکردن در این مدت درباره شغلی که دارند است. کسانی که شغل دیگری دارند در کنارش کار هنری می‌کنند و برای آنها شاید قضیه قابل رفع و رجوع باشد، اما برای کسانی که تامین زندگی آنها از راه تئاتر است شرایط جدی‌تر است. مثل آن کسی که تماشاخانه دارد و چشم امیدش به فروش بلیط است، آن کسی که آموزشگاه دارد و مدرس آموزشگاهی که حق التدریسی است. قطعا وضعیت به سابق برنمی‌گردد. بنابراین قطعا به خاطر عدم امنیت شغلی و عدم حمایت دولتی کافی از خانواده تئاتر، در پساکرونا با کاهش حضور نیروی انسانی تئاتر مواجه خواهیم بود.

او با اشاره به اینکه تئاتر تنها هنر زنده است که خاصیت آن در زنده بودن آن است بیان می‌کند: به ما گفتند تئاتر آنلاین برگزار کنیم و سوال من این است که تئاتر آنلاین چه جذابیتی برای مخاطب دارد؟ من به شدت با این حرکت مخالفم. در تهران یک بار اینکار را انجام دادند. قرار نیست ما به هر بهانه‌ای تئاتر را اجرا کنیم. خصوصیت یک چیزهایی به زنده بودن است و قطعا تئاتر در زمره آنها است. شاخصه اصلی تاتر زنده‌بودن است و وقتی این آپشن را از آن سلب کنیم، به یک مدیا مثل سینما، تلوزیون یا دنیای مجازی تبدیل می‌شود و قطعا آن تاثیرگذاری لازم را نخواهد داشت. تماشاچی به آن شکلی که از دیدن تئاتر روی صحنه تحت تاثیر قرار می‌گیرد، از تئاتر آنلاین تاثیر نمی‌گیرد. مثلا مثل کنسرت موسیقی یا استادیوم فوتبال که از نزدیک دیدن آن، نسبت به دیدن از تلوزیون تفاوت زیادی دارد. حتی این امکان برای همان استادیوم و کنسرت هم هست که از تلوزیون پخش شوند، اما برای تئاتر امکان پذیر نیست.

نیاز به جبران خسارت

صباغ با اشاره به این نکته که باید فکری برای امنیت شغلی و خسارت چند ماهه هنرمندان برداشته شود بیان می‌کند: همه کارها در حد قول و وعده و وعید و نامه است. حمایت وظیفه ارشاد است اما زمانی که ردیف بودجه‌ای ندارد، کاری نمی‌تواند بکند و راهکار این است که حداقل از آن منابع مالی که برای جبران خسارت مشاغل کرونایی در نظر گرفته شده، بخشی به تئاتر تعلق بگیرد که البته کاملا بعید می‌دانم.

وی صحبت‎های خود را با یک مصرع خاتمه داده و می‌گوید: واقعیت تمام این اوضاع در این شرایط کنونی در این بیت خلاصه شده است که  «در جبین این کشتی، نور رستگاری نیست»

کورسوی روشنی در کار نیست

به طور یقین صدماتی وجود دارد که به هیچ نوعی قابل جبران نیست و در دراز مدت تبعات آن نمود خود را نشان می‌دهد و پس از شروع مجدد فعالیت‌های هنری است که می‌شود محاسبه کرد که به چه میزان صدمه بر بطن یک هنر وارد شده است. درواقع کورسوی روشنی در کار نیست و تا زمانی که تئاتر به دوران مساعد خود برگردد، بسیار زمان خواهد برد. مسلما عدم حمایت کافی به گستردگی این صدمات دامن می‌زند و اگر برای تئاتر مشهد به عنوان رتبه دوم سطح کشوری نگران هستیم، باید به تک تک این اعضا بهای کافی دهیم تا این خانه از پایه سست نشود.