نگاهی به آثار زنده‌یاد کامبوزیا پرتوی، کارگردان و فیلم‌نامه نویس صاحب نام؛

مرگ فلسفه زندگی است

آذر 5, 1399/1,632 دیدگاه /در اسلایدر, اصلی, فرهنگ و هنر /توسط صبح امروز

احمد صبریان

دیگر بار کرونا یکی دیگر از قله‌های کارگردانی و فیلم‌نامه نویسی را از سینمای ایران گرفت و اهالی سینما را در سوگی اندوهناک نشاند. زنده یاد کامبوزیا پرتوی کارگردان و فیلم‌نامه نویس صاحب نام، صبح روز گذشته 4 آذر 1399 در65 سالگی چشم از جهان فرو بست. وی از دو هفته پیش برای انجام عمل قلب در بیمارستان دی بستری شده بود.

خبر ابتلای پرتوی به کرونا از یک هفته پیش از درگذشت او اعلام شده بود. علت اصلی درگذشت او نیز سکته مغزی و تاب نیاوردن اندام‌ها در اثر عمل جراحی و ابتلای همزمان به ویروس کرونا ذکرشد. پرتوی فعالیت هنری‌اش را با ساخت فیلم‌‌های کوتاه در سینمای آزاد دماوند آغاز کرد و پس از مدتی، نخستین فیلم بلند داستانی‌اش «عینک» را برای شبکه دوم تلویزیون ساخت و کارگردانی در سینمای حرفه‌‌ای را نیز با فیلم «ماهی» تجربه کرد. پرتوی تحصیلاتش را در دانشکده هنرهای دراماتیک سابق (دانشگاه هنر) ناتمام گذاشت و در دوران دانشجویی چند فیلم کوتاه مستند و داستانی برای تلویزیون ایران کارگردانی کرد.

از جوایز جشنواره‌های معتبر تا سیمرغ بهترین فیلمنامه

وی کارگردانی فیلم‌های «ماهی»، « گلنار»، «بازی بزرگان»، « کافه ترانزیت»، «پرده» و «کامیون» را در کارنامه حرفه‌ای اش به ثبت رسانده است. پرتوی که هنوز آخرین فیلمش«کامیون» که در جشنواره فجر، مورد تحسین منتقدان و تماشاگران قرار گرفت به نمایش عمومی در نیامده است، چندی پیش در جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان تقدیر شد. پرتوی علاوه بر کسب جوایز از جشنواره‌های معتبر جهانی، تا کنون چهار بار موفق به دریافت سیمرغ بهترین فیلمنامه برای فیلم‌های «من ترانه 15 سال دارم» رسول صدرعاملی، «کافه ترانزیت»، «فراری» علیرضا داوود نژاد و «کامیون» شده و از این نظررکورددار است.

خانه دوست کجاست؟

پرتوی در فیلم‌های «آدم» رضا کاهانی«شبانه‌‌روز» امید بنکدار و کیوان علی محمدی و «پنج ستاره» مهشید افشارزاده، مشاور کارگردان و در فیلم‌‌های «شب یلدا» کیومرث پوراحمد، «یک شب» و «سوت پایان» نیکی کریمی، «سه زن» منیژه حکمت مشاور فیلمنامه بود‌.

وی همچنین نویسندگی فیلمنامه‌های دیگری همچون «شیرک» داریوش مهرجویی، «دایره » جعفر پناهی، «شب» رسول صدرعاملی و «خیابان‌های آرام» کمال تبریزی را بر عهده داشت. پرتوی در ساخت «خانه دوست کجاست» با زنده یاد عباس کیارستمی همکاری داشت و علیرضا رئیسیان فیلمنامه«ایستگاه متروک» را براساس طرحی از او نوشت.

از گل پامچال تا گلنار

زنده‌یاد پرتوی همچنین در نگارش فیلمنامه «محمد رسول ا…(ص)» با مجید مجیدی همکاری داشت. او همچنین دو جایزه بهترین فیلمنامه از جشن خانه سینما را برای فیلم‌‌های «قطعه ناتمام» مازیار میریو«کافه ترانزیت» از آن خود کرد.

وی نویسنده سریال «گل پامچال » محمدعلی طالبی و نویسنده طرح اولیه فیلم«گروهبان» مسعود کیمیایی بود. پرتویفیلم «پرده» را سال 1391با کارگردانی مشترک جعفر پناهی ساخت، فیلمی متفاوت که خودش نقش اول آن را بازی کرد. کامبوزیا پرتوی با فیلم‌های «ماهی» و «گلنار» دریچه جدیدی را به سینمای کودک ایران گشود و فیلم «گلنار» وی در زمان خود، یکی از پرفروش ترین آثار سینمای کودک شد.

او در فیلم «بازی بزرگان» با روایت داستانی ملتهب، نقش کودکان جنگ زده را در پي تهاجم ارتش عراق و اشغال يكي از شهرهاي كوچك مناطق مرزی غرب كشور، به تصویر کشید. این فیلم در نوع خود پس از فیلم «باشو، غریبه کوچک» بهرام بیضایی، یکی از مثال زدنی ترین آثار سینمای ایران در زمینه آوارگی و سرگردانی کودکان جنگ است.

مرگ چیز ترسناکی نیست

پرتوی در فیلم«کافه ترانزیت»با فرم و ساختاری بدیع، زوایای پنهانی از استعدادهای بازیگری پرویز پرستویی، فرشته صدرعرفایی و اسماعیل سلطانیان را به نمایش گذاشت. این کارگردان در بخشی از مستند «کامبوزیا پرتوی» ساخته مجید توکلی که در دوران بیماری قلبی‌اش ساخته شده، از فیلم‌ها و کارهایش و همچنین از نحوه مواجهه‌اش با مرگ و زندگی چنین گفته است: «بچه‌ها در فیلم گلنار می‌خوانند: «گلنار مثل گلی بود که گفتند پرپر گشته/ شکر خدا دوباره به ده ما برگشته». مرگ هم خودش فلسفه زندگی است و پشت مرگ چیز ترسناکی نیست. مرگ نه می‌تواند یک تصادف باشد نه یک سیل و نه یک آتشفشان. ولی من هنوز خیلی کارها دارم که باید انجام دهم و این مرا ناراحت می‌کند. چند طرح دارم که مشغول کار روی آنها هستم بعد اگر اتفاقی برایم افتاد مهم نیست. چند فیلم و فیلمنامه دارم که دارم رویشان کار می‌کنم و حیف است که ناتمام بمانند. این‌ها را هزار بار در ذهنم ساخته‌ام، ولی هنوز فرصتی پیش نیامده که آن‌ها را بسازم. شرایط فیلمسازی هم الان خیلی بد شده و این کار را سخت‌تر می‌کند. این که ببینی کلی طرح نساخته و کار نکرده داری خیلی حسرت بار است.»

آثار ارزشمند او همیشه در سینمای ایران به یادگار خواهد ماند

پرتوی تا آخرین روزهای حیاتش امیدوار بود که دوباره پشت دوربین برود و فیلم نامه‌ها و طرح‌های نساخته‌اش را به تصویر بکشد. مجید مجیدی در یادداشتی به مناسبت درگذشت این کارگردان و فیلمنامه نویس مطرح سینما نوشت: «وقتی شنیدم کامبوزیا پرتوی همسفر مرگ شد، خیلی افسوس خوردم که اولا خیلی زود مارا ترک کرد، دوما در طول این چند سال به دلیل بیماری روزهای خوبی را سپری نمی‌کرد و از همه بدتر آن که در روزهای سختی به سر می‌بریم که حتی نمی‌توانیم او را با شکوه به خانه ابدی‌اش همراهی کنیم. پرتویی رفت ولی آثار ارزشمند او همیشه در سینمای ایران به یادگار خواهد ماند. کامبوزیای عزیز امیدوارم برای سال‌هایی که به عشق پیامبر قلم زدی و مرا در ساخت فیلم محمد رسول ا…(ص) یاری کردی این خدمت به پیامبر مهربانی ها شفیع تو در آخرت باشد.»

کسری پرتوی فرزند این کارگردان گفت: «با توجه به شرایط موجود و دوران پیک کرونا مراسم تدفین پیکر پدرم فقط با حضور خانواده در قطعه هنرمندان بهشت زهرا(س) و بدون برگزاری هیچ گونه مراسمی انجام می‌شود.»