هنجار و ناهنجارهای فرهنگی

مهنازاصغری

اگر روزگاری پیش در عصر کشاورزی، منبع قدرت و حرکت، «زور بدنی و نیروی بازو» و اگر در دوران اولیه صنعتی و مدرن، عامل تعیین‌‌‌‏کننده سرنوشت بشر، «پول و ثروت و قدرت اقتصادی و قدرت نظامی» بود، درجهان کنونی، دیگر نه از زور برای نقش آفرینی بنیادین کاری ساخته است و نه از زر، بلکه آنچه می‌‌‌‏تواند منشأ و پایه تمام تحولات بشری واقع بشود «فرهنگ» است!

به گزارش روزنامه «صبح امروز» از آنجايي كه شناخت و بررسي فرهنگ مي‌تواند باعث ارتقاء و تحول جامعه شود و آن را در مسير رشد و توسعه هدايتكند، شوراي فرهنگ عمومي 14 آبان‌ماه را مصادف با تصويبآئين‌نامهشوراي فرهنگ عمومي در تقويم سال 1387 به نام «روز فرهنگ عمومی» نامگذاريكرد.

فرهنگ عمومی به معنای فرهنگ غالب و گسترده‌ای است که در میان عموم جامعه رواج دارد و تعیین کننده تفکر و احساس جامعه است. این فرهنگحوزه‌ای از عقاید،‌ ارزش‌ها، جلوه‌های احساسی و هنجارها را در بر می‌گیرد و اجبار اجتماعی غیررسمی از آن حمایت می‌کند. درواقع فرهنگ آشکار و پنهان است. چراکه دیده نمی‌شود، اما خودنمایی می‌کند و می‌توان آن را به هر چیزی بسط داد. آنچه به عنوان فرهنگ عمومی در یک جامعه تعریف می‌شود حتی خرافات و باورهایی است که رفته رفته طی ده‌‎ها و بلکه صدها سال در ذهن مردم رسوخ کرده است.

فرهنگ به جامعه اختصاص دارد

یک جامعه شناس فرهنگی و مدرس دانشگاه در این خصوص بیان می‌کند: اهمیت شناخت فرهنگ عمومی و پیاده سازی پیش نیازهای ارتقای سطح آن در متن جامعه، زمینه‌هایتشكیل شورای فرهنگ عمومی را فراهم كرد و در این خصوصنخست بررسی برخی كاستی‌هاییكه در حوزه فرهنگ وجود دارد و دوم راهكارهای مهار آنها در آینده عامل زمینه‌های نام گذاری این روز است.

مدرس دانشگاه: حضور اجتماعي مردم يكي از ابعاد برجسته فرهنگ عمومي است و شركت در انتخابات، راهپيمايي‌ها، رعايت حقوق و مسئوليت‌هايشهروندي از جمله نمونه‌هاي آن است

این مدرس دانشگاه با اشاره به تعریف لغوی کلمه «فرهنگ»ادامه می‌دهد: تعريف فرهنگ به‌خودي‌خوديكي از پيچيده‌ترينمفاهيم در علوم اجتماعي و انساني محسوب مي‌شود. فرهنگ از نظر لغوی از (فر+هنگ) تشكیل شده است كه در معنا، مفهوم «خرد جمعی» و «بالندگی عمومی» را منتقل می‌كند. بنابراین از این واژه برای عموم جامعه استفاده می‌شود و نمی‌توان از آن برای توصیف فرد بهره برد. با این توضیحات خواستم بگویم فرهنگ به جامعه اختصاص دارد.

بهتر است تصمیمات به عهده مردم گذاشته شود

وی با اشاره به نقش دولت در ارتقای فرهنگ عمومی مطرح می‌کند: تجربه نشان داده است كه همواره ملت‌ها در اتخاذ نگرش فرهنگی از دولت‌هاموفق‌تر عمل كرده‌اند، بنابراین بهتر است این قبیل تصمیمات به عهده مردم گذاشته شود و دولت‌ها تنها جریان را هدایت کنند. چراکه با این کار مردم قوانینی که خود تصویب کرده‌اند، زیرپا نخواهند گذاشت. در این میان سمن‌ها نقش كاتالیزور(تسهیل كننده) را در جامعه ایفا و به عنوان رابط،شكاف میان دولت و مردم را پر می‌كنند.

فرهنگ عمومي مي‌تواندنقشي برجسته داشته باشد

چندی پیش نیز حسین میرزایی یک مدرس دانشگاه در گفتگویی با ایرنا در این خصوص بیان کرده بود: در فرهنگ عمومي است كه قواعد حاكم بر نابهنجاري‌هاياجتماعي مانند فحشا، اعتياد، روابط نامشروع و مواد مخدر در درون آن تعريف شده است. آن‌چه در زمينهنهاديمي‌توان به‌عنوان مصاديق فرهنگ عمومي از آن‌ها نام برد، تخلفات سازماني مانند چارچوب‌هاي رشوه، اختلاس، احتكار گران،‌فروشي تقلب و … است.

جامعه‌شناس: تعريف فرهنگ به‌خودي‌خوديكي از پيچيده‌ترينمفاهيم در علوم اجتماعي و انساني محسوب مي‌شود. فرهنگ از نظر لغوی از (فر+هنگ) تشكیل شده است كه در معنا، مفهوم «خرد جمعی» و «بالندگی عمومی» را منتقل می‌كند

وی ادامه داد: حضور اجتماعي مردم يكي از ابعاد برجسته فرهنگ عمومي است و شركت در انتخابات، راهپيمايي‌ها، رعايت حقوق و مسئوليت‌هايشهروندي از جمله نمونه‌هاي آن است. همچنينبرايبرقراري و نظم‌بخشياجتماعي و حقوق ديگران فرهنگ عموميمي‌تواندنقشي برجسته داشته باشد. فرهنگ عموميابعادي در زمينه پوشش و آرايش را در برمي‌گيرد.

تاثیر رسانه‌ها در ساخت فرهنگ عمومي باورها و افكارعمومي

ميرزايي در خصوص نقش رسانه در شكلگيري فرهنگ عمومي گفت: به نظر مي‌رسدرسانه‌هابيشترين نقش را در فرهنگ عمومي داشته باشند. رسانه ها با تحولاتيكه در جنبه‌هاي مختلف از بعد فنآوري، تجهيزاتي و حجم و روش داشته‌اند به عنوان حاملان و منتقل كنندگانپياممي‌توانند در ساخت فرهنگ عمومي باورها و افكارعمومي موثر باشند.

این مدرس دانشگاه افزود: یکی از مصادیق برجسته حوزه فرهنگ عمومی به مصرف کالا و خدمات فرهنگی توسط افراد جامعه باز می‌گردد.همچنين فرهنگ عموميمي‌تواند در حوزه نيرويانساني مولد و مصرف‌كننده فرهنگ و تجهيزاتفرهنگي در يك جامعه تعيين‌كننده باشد.

وی با اشاره به نقش مهم سياست‌گذارانرسانه‌اي در فرهنگ عموميتصریح کرد: رسانه‌ها با تحولاتيكه در جنبه‌هاي مختلف از بعد فنآوري، تجهيزاتي و حجم و روش داشته‌اند به عنوان حاملان و منتقل كنندگانپياممي‌توانند در ساخت فرهنگ عمومي باورها و افكارعمومي موثر باشند.

فرهنگ راهنمای اعمال انسان‌ها

بدون تردید جامعه ضمن ساختن فرهنگ از آن نیز تاثیر می‌پذیرد. بنابراین اعمال و رفتارهایی در فرهنگ عمومی خط قرمز به شمار می‌رودكه جامعه نسبت به آن حساس است و در صورت مشاهده آن واكنش نشان می‌دهد. به بیان دیگر، قانونگذار این حوزه، مردمی هستند كه چارچوب فرهنگ عمومی را به خوبی می‌شناسند.

به واقع فرهنگ راهنمای اعمال انسان‌ها و معرف جهان بینی‌های آنها در زندگی است. ابعاد و دامنه مفهومی که به عنوان «فرهنگ» می‌شناسیم، آنقدر عمیق و وسیع است که مشکل می‌توان آن را در قالب تعریفی مشخص و محدود گنجانید. با مراجعه به بحث‌هایجامعه‌شناسان و صدها توصیف و تعریف از «فرهنگ» بطور کلی می‌توان دریافت که از ارزش‌ها و اعتقادات و باورها گرفته، تا منش و خصائل و هنجارها و ادبیات و هنر و معماری، آئین‌ها و افسانه و اسطوره همگی ذیل مجموعه فرهنگ می‌گنجد.

بنابراین پیوست فرهنگی ازآن موضوعات پژوهشی است که با یک تحقیق و گفتگو به سرانجام نمی‌رسد،بلکه نیازمند به ده‌هانظریه‌پردازیوگفتمان دارد. شناخت عملکردهای نامطلوب و فعالیت‌های تاثیرگذار درعرصه فرهنگی نیازمند تجربیات فرهنگی اندیشمندان ،کارشناسان و.. است که باید درکنارهم بیاید تا به یک مطلوب ونقشهراهفرهنگیبرسیم.