سرعت فقر، بیش از حد مجاز

سیده ریحانه موسوی

بنا به اذعان دولت و همه مراکز آماری کشور که متولی تعیین میزان رشد یا افت شاخص‌های اقتصادی هستند، بسیاری از شاخص‌ها یا در وضعیت ثابتی قرار گرفته‌اند و یا اینکه منحی آن رو به رشد است و وضعیت خوبی از این حیث داریم، اما شوک قیمت‌ها همچنان کشور و فضای اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و این موضوع بیان‌گر این است که یک جای کار لنگ می زند.

وقتی وضعیت شاخص های اقتصادی کشور رو به رشد است و البته گشایش‌هایی هم نسبت به گذشته انجام شده است، صنعت نفت کشور شرایط مطلوبی را تجربه می‌کند به نحوی که هم نفت جمهوری اسلامی فروش می‌رود و هم شاهد برخی سرمایه‌گذاری‌های خارجی در این صنعت برای به‌روز‌رسانی امکانات این صنعت و به دست‌آوردن بیشتر نفت، گاز و مشتقات آن هستیم و در سایر حوزه‌ها ارتباط مطلوبی نسبت به 7تا 8 سال اخیر داریم، با این حال چرا بازهم شوک‌های قیمتی جامعه را شوکه می‌کند؟

زمانی که دولت کسری بودجه می‌آورد، خودروسازان هزینه‌های جاری و هزینه‌های ناکار‌آمدی مدیریتی‌شان افزایش می‌یابد، شهرداری منابع مالی کافی در دسترس ندارد و وزارتخانه‌ها مشکلی برایشان پیش‌می‌آید؛ راحت‌ترین کار ممکن تأمین هزینه‌ها از جیب مردم است. همین رویه باعث می‌شود که اتفاقات مذکور بر نرخ دیگر کالا‌ها تأثیر بگذارد و آنکه در نهایت زیان ببیند مردم باشند.

یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها این است که سود اصلی گرانی‌ها در جیب چه کسانی می‌رود؟ اگرچه که در دولت‌های اخیر این اتفاق مداوم روی داده است، معلوم نیست چه زمانی مسئولان بنا دارند، راهکار‌هایی غیر از دست کردن در جیب مردم را برای هرگونه کاستی بودجه و مشکلات مالی پیش روی نهاد و سازمان تحت مدیریت‌شان انتخاب کنند.

فشار اقتصادی بر روی دهک‌های پایین درآمدی

علی چشمی، استاد اقتصاد وعضو گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد در گفت‌وگو با «صبح امروز» می‌گوید:بحث گرانی و تغییرات قیمتی که برروی کالاها و خدمات اتفاق می‌افتد تورم نام دارد، تورم برای دهک‌های درآمدی مختلف متفاوت است و کسانی که هزینه‌های آنان مربوط به املاک و مسکن است فشار بیشتری را متحمل می‌شوند و بیشتر تحت تأثیر قیمت کالا‌ها و خدمات قرار می‌گیرند.

وی در ادامه سخن خود می‌افزاید: معمولاً کسانی چون کارگران که درآمدشان مساوی با دستمزد است، جزو دهک‌های پایین درآمدی هستندو درآمدشان در شرایط تورم تغییری پیدا نمی‌کند؛ بنابراین قدرت خریدشان از دست می‌رود. اگر از زاویه ثروت و دارایی‌هایی که افراد در اختیار دارند مانند کسانی که زمین، ساختمان، طلا، ارز، سهام و مستقلات به موضوع بپردازیم، باید توجه داشت این افراد نسبت به کسانی که پس‌انداز نقدی و یا به صورت سپرده بانکی دارند، بهره بیشتری خواهند داشت.

تقسیم دارایی راه مواجه با تغییرات قیمت

چشمی با بیان اینکه«در جامعه ایران اختلاف طبقاتی درآمدی ناشی از تورم -به‌دلیل فشار هزینه‌ها بر طبقات پایین-، نوع درآمد‌ها و دارایی‌هایی که می‌تواند از قدرت خرید در برابر تورم محافظت کند، وجود دارد:در شرایط اقتصادی حاکم برجامعه افرادی که دارایی یا سرمایه‌ای مانند طلا، ارز، مسکن، خودروی گران قیمت و… دارند برنده هستند، درنتیجه فاصله درآمدی و ثروت این افراد با کسانی که حقوق‌بگیر هستند و… افزایش زیادی پیدا می‌کند.

این استاد دانشگاه توضیح می‌دهد: در شرایط حاضر بازار‌ها با وجود بازدهی بالا پر‌ریسک هستند، به‌عنوان مثال دلار درحالی که چند ماه ثبات قیمت داشت، اما به یک باره جهش قیمت چشم‌گیری را تجربه کرد و ممکن است که دوباره کاهش قیمت پیدا کند؛ بنابراین افراد با این تفکر که ممکن است دلار بازهم افزایش قیمت داشته باشد متضرر شوند.

مردم، دارایی‌های خود را متنوع کنند

وی معتقد است که شرایط موجود اقتصادی حداقل به لحاظ روحی و روانی برای افراد زیاد مناسب نیست و خانواده‌ها به‌شدت تحت فشارند، کسانی هم که درآمد و دارایی‌های خوبی دارند نگران این موضوع هستند که شاید اگر سرمایه خود را در کاری دیگر می‌گذاشتند برایشان بهتر بود.از لحاظ منطق مالی واقتصادی بهتر است که مردم در این شرایط دارایی‌های خود را متنوع کنند و در حوزه‌های مختلف مانند سهام، طلا و مسکن سرمایه‌گذاری کنند.

فقدان نظام حزبی؛ عامل وجود مشکلات اقتصادی

چشمیمعتد است دلایل و شواهد متعددی مبنی بر اینکه دولت به‌دلیل وجود تحریم‌ها دچار بحران‌های اقتصادی شده، وجود دارد، به‌عنوان مثال صادراتبه خصوص صادرات نفت که بیشترین تأثیر را برچرخه اقتصادی دارد بسیار محدود شده واین موضوع بر روی بسیاری از موارد تأثیراتی واقعی بر روی نرخ ارز، درآمد خانوار‌ها و تورم داشته است؛ بنابراین نمی‌توان به این موضوع شک کرد و دولت تا حدودی حق دارد.

فقدان نظام حزبی، مانع از مدیریت درست اقتصادی قوه مقننه شده است

عضو گروه اقتصاد دانشگاه فردوسی مشهد تشریح می‌کند: این مشکلات بیش‌‌ از ۲۰ سال سابقه دارد، دلیل اینکه مجلس ما آن قدرتی که باید داشته باشد را ندارد این است که در نظام حزبی پارلمان و مجلس معنا ندارد، همین افراد در طول سال‌ها نظام حزبی را تخریب کردند؛ بنابراین زمانی که نظام حزبی نداشته باشیم، مدیریت درست اقتصادی حداقل در قوه مقننه نخواهیم داشت.

منفعت‌طلبان؛ منشأ تحریم‌ها

چشمی خاطرنشان کرد:نمی‌توان تمام مشکلات را به دلیل وجود تحریم‌ها و کم‌کاری دولت دانست و در این راستامقصر دانستن دولت به تنهایی اشتباه است. درواقع افرادی که این استدلال را می‌آورند فرا‌تر از این مسائل به اقتصاد کشور لطمه وارد کرده‌اند و تحریم یک مورد آن است؛ یعنی عده‌ای از اِعمال تحریم‌ها منفعت می‌برند و به دنبال تحریم بودند؛بنابراین منشأ تحریم‌ها از سوی همین افراد است.

این اقتصادان با بیان اینکه «زوایای اقتصادی تورم بیش از ۳۰ درصد و رشد اقتصادی نزدیک به صفر و حتی منفی جای بحث زیادی دارد» گفت: ما نمی‌دانیم کشور می‌خواهد تولیدکننده چه چیزی باشد، با این حال در بسیاری از مسائل اقتصادی می‌توان جستجو کرد که چه کسانی مقصر هستند، زیرا این افراد همان کسانی هستند که اکنون مدعی‌اند.

محسن شرکا،رئیس کمیسیون اقتصاد مجمع مشورتی توسعه اقتصادی و فرهنگی استان خراسان رضوی در گفت‌وگو با «صبح امروز» می‌گوید: دامنه و سرعت رشد  فقر هرروز بیش از پیش در حال افزایش است؛ بنابراین نیازمند عزم ملی و انسجام لازم برای حل این معضل هستیم، در این راستا اعضای مجلس شورای اسلامی که خود را نماینده مردم می‌دانند نیز باید تعامل بیشتری با یکدیگر و مردم داشته‌باشند. کشور ما یک مجموعه سهامی عام است و نمی‌توانیم آن را به صورت قبیله‌ای اداره کنیم، ما باید اختلافات را در درون حل کنیم؛ چراکه کشاندن اختلافات به بیرون به صلاح و مصلحت کشور نیست.

وی توضیح می‌دهد: گرانی تمام اجناس اعم از سکه، طلا، دلار و سایر کالا‌ها برای همه ما ضرر دارد و به همه ما خسارت وارد می‌کند،دلالان وکسانی که تصورمی‌کنند ازخرید و فروش ارز و طلا منفعت مالی می‌برند به طور غیرمستقیم درحال خیانت کردن به جامعه هستند، هرچند که راه دیگری برای این افراد وجود ندارد و شرایط برای انجام کار دیگری فراهم نیست.

سرمایه‌گذاری مطلوب با نگاه گردشگری

رئیس کمیسیون اقتصاد مجمع مشورتی توسعه اقتصادی و فرهنگی استان خراسان رضوی با بیان این که «باید اقتصاد را به روستاها بازگردانیم» ابراز می‌کند: ایران جزو یکی از ۱۰ کشور برتر جهان در حوزه گردشگری است؛بنابراین اگر بخواهیم هرگونه سرمایه‌گذاری انجام دهیم، باید با نگاه گردشگری باشد.

بهانه‌ای به نام تحریم

شرکا توضیح می‌دهدکه دولت بیش از حد مشکلات را به گردن تحریم‌ها انداخته است.او معتقد است تحریم به جز گران کردن هزینه‌ها کار دیگری انجام نمی‌دهد، اما اگر ما مدعی دورزدن تحریم‌ها هستیم باید بتوانیم این کار را انجام دهیم؛ بنابراین اگر نتوانیم تولید خود را سود‌آور کنیم، باید قوانین دست‌وپاگیر را حذف کنیم تا زنجیری که به دست وپای بخش خصوصی زده شده، باز شود.امروز نه تنها نیازی به افزودن قوانین جدید نداریم، بلکه نیازمندحذف بسیاری از قوانین هستیم.

بانک‌های ایرانی ضد توسعه هستند

وی تشریح می‌کند: ما نیازمند ترجیح منافع ملیبه منافع شخصی هستیم از سویی دیگر می‌بایستسیستم بانک‌داری کشور اصلاح شود؛ زیرا بانک‌های ما نه تنها توسعه‌ای نیستند، بلکه ضد توسعه‌اند، قانون مالیات‌ها نیاز به اصلاح دارد و مالیات‌ راه‌اندازی کارهای تولیدی نزدیک به صفر باشد. هیچ اشکالی ندارد که فردی در کشورمالک ۲هزار واحد آپارتمان باشد، اما باید برای آن مالیات سنگین پرداخت کند؛ چراکه شغلی کاذب محسوب می‌شود.