چگونه آگاهی جنسی فرزندان خود را به‌طور صحیح افزایش دهیم؟

سارا ایزدخواه

از دیدگاه اسلامی هدف از آموزش جنسی ایجاد نگرش‌های سالم و بیان اطلاعات مناسب درباره موضوعات جنسی است و باید شامل آموزش‌هایی باشد که به بهداشت روانی و سازگاری اجتماعی بینجامد.

با وجود اهمیت این موضوع، در کشور برنامه‌های آموزشی مدون و مناسبی در این زمینه وجود ندارد و بیشتر کودکان و نوجوانان ما آگاهی‌های جنسی را از منابع نامناسب و با روش‌های نادرست به‌دست آورده و اطلاعات کافی درباره این موضوع ندارند. در مرحله نخست باید تعریف صحیح آموزش جنسی را دانست. «هرگاه به دانش مربوط به تولیدمثل و موضوعات جنسی براساس برنامه‌های طراحی شده برای رفتار جنسی و نگرش به آن، توجه شود “آموزش جنسی” نامیده می‌شود. از دیدگاه اسلامی آموزش جنسی، باید شامل آموزش‌هایی باشد که به بهداشت روانی و سازگاری اجتماعی بینجامد و پیشامدهای ناشی از ناسازگاری اجتماعی و نابهنجاری اخلاقی را به کمترین حد برساند»(فقیهی و دیگران، 1387: 52).

درواقع نوع صحیح آموزش می‌تواند، آگاهی نوجوانان و کودکان را بهبود بخشد و از داده‌هایی که انحراف را برای آن‌ها به همراه دارد جلوگیری کند. نوع آشنایی صحیح کودکان با جنسیت خود و تفاوت‌های جنسیتی‌شان نسبت به جنس مخالف می‌تواند تنش و اضطراب آن‌ها را به‌ویژه در دوران بلوغ کاهش داده و مدیریت کند. «از منظر اسلام، تربیت جنسی تابع ضوابط کلی نظام تربیتی است و باید زمینه‌ساز اهداف کلی تعلیم و تربیت در راه تکامل انسان و هدف عالی قرب باشد. از دیدگاه اسلامی در آموزش جنسی باید ضوابطی چون ایجاد اعتدال، هدایت متناسب با دوره رشد، پرورش حیا، پیشگیری از انحرافات جنسی و اصلاح و تغییر رفتار را مدنظر داشت»(فقیهی و دیگران، 1387:59- 58).

درواقع فعالیت‌های جنسی بدون جهت‌دهی صحیح و برخورداری از برنامه‌ای معین، مشکلاتی را برای افراد  به‌وجود خواهد آورد که سلامت جسم و روانشان را به‌خطر می‌اندازد. از سوی دیگر بی‌توجهی به آموزش و تربیت صحیح کودک تا سنین نوجوانی و جوانی، او را از رسیدن به سعادت که هدف آفرینش است، باز می‌دارد. در این راستا پدر و مادر، آموزگاران و تمام کسانی که وظیفه آموزش و پرورش کودک را برعهده دارند موظفند با آموزش‌های مستقیم و غیرمستقیم، موقعیت را به‌گونه‌ای فراهم آورند که همراه رشد طبیعی، آگاهی‌های جنسی و مهارت‌های کنترل در نوجوانان و کودکان را افزایش دهند تا به میل و اختیار خود از خطاهای جنسی اجتناب کنند.

ضرورت توجه به امور جنسی از سنین اولیه کودکی

اگرچه اعتقاد عده‌ای بر این بوده که تربیت جنسی ویژه دوران بلوغ است، اما براساس پژوهش‌های صورت گرفته، توجه به امور جنسی از سنین اولیه کودکی لازم است. باید توجه داشت که از نظر اسلام دوران بلوغ، دوران افزایش هدایت و کنترل است نه دوران آغاز تربیت جنسی؛ بنابراین بایستی به این موضوع از سنین کودکی توجه شود و تعویق در این نوع آموزش ممکن است فرد را دچار انحرافات فکری کرده و از رشد طبیعی بازدارد.

راهبردهای آموزش جنسی

1.«ارایه اطلاعات متناسب با سن کودک: اگر کودک در مورد مسائل جنسی، اندیشه‌های درست داشته باشد در دوره‌های بعد زندگی خود، رفتارهایی سازگار و هماهنگ با اهداف متعالی انسانی خواهد داشت؛ از این رو اطلاعات جنسیتی مربوط به دختر و پسر و انتظاراتی که از هر یک در رفتارها، بازی‌ها، لباس‎پوشیدن‌ها و مانند آن وجود دارد، اهمیت دارد و باید با روش‌های مناسب به آن‌ها منتقل شود»(فقیهی و دیگران، 1387: 63).

2.«پاسخ مناسب به پرسش‌های جنسی کودک: کودکان معمولاً غیرمستقیم پرسش‌هایی درباره امور جنسی دارند. بعضی از پدران و مادران از پاسخ‌دادن به کودکان طفره می‌روند. بعضی والدین پاسخ می‌دهند، اما پاسخ‌های نادرست که خود کودک غالباً متوجه آن‌ها می‌شود. این دو روش هیچ‌کدام درست نیست؛ زیرا کودکی که سوال می‌کند و راهنمایی نمی‌شود، ممکن است به وسیله دیگران منحرف شود»(همان. 63).

3.«آموزش غیرمستقیم: آموزش‌های غیرمستقیم در دوره کودکی مؤثرتر از آموزش‌های مستقیم است. ذکر داستان‌هایی از زندگی حیوانات و انسان نیز می‌تواند حاوی نکات ارزنده‌ای باشد که پاسخگوی برخی از پرسش‌های کودکان باشد».

4.«آموزش حدود روابط دختر و پسر: لازم است روابط کودکان تحت نظارت غیرمستقیم والدین باشد. تجربه نشان داده، از آنجاکه کودکان در این سنین رشد عقلی لازم را ندارند به سادگی ممکن است مورد سوءاستفاده نوجوانانی که دستخوش تحولات دوران بلوغند قرار گیرند یا با مطالبی آشنا شوند که در آن مرحله رشد برای آن‌ها مضر است»(فقیهی و دیگران، 1387: 64).

5.«حد بوسیدن بچه‌ها و نوازش آن‌ها: اسلام تأکید می‌کند که بوسیدن بچه‌ها، بغل‌کردن و نوازش آن‌ها حدی دارد و نباید افراط و تفریط شود. همچنین نباید افراد غریبه به طفل ابراز محبت کنند و او را نوازش کرده و ببوسند. 6. «چگونگی بستر خواب کودکان: راهبرد دیگر برای پیشگیری از تحریکات جنسی، جداسازی بستر خواب کودکان از یکدیگر است که برای سنین مختلفی مطرح شده و حدود سنی مشخص‌شده هفت تا 10 سال است»(همان. 65).

روش‌های آشنایی و تربیت جنسی

«1.آشناکردن با جنسیت، نقش و پذیرش هویت جنسی: برای شکل‌دهی صحیح هویت فرزندان بایستی رفتار و گفتار والدین به‌گونه‌ای باشد که ثابت کند هیچ جنسیتی بر دیگری برتری ندارد و هردوی آن‌ها برای پدر و مادر ارزشمندند»(آریان، 1396: 10).

«2. جلوگیری از تحریک زودهنگام جنسی: کودکان غریزه جنسی را در وجود خود احساس می‌کنند؛ بنابراین آن‌ها نیز تحریک می‌شوند. اگرچه که میل جنسی از زمان تولد در کودکان نهفته است، اما کودکان از هدف و مقصد آن بی‌اطلاعند و زمان بلوغ است که نمایان می‌شود. بنابراین اگر این غریزه پیش از موعد تحریک شود، باعث می‌شود که کودک زودتر از وقت مناسب، نسبت‌ به آن آگاه شود و آنگاه جبران آن بسیار سخت است»(آریان، 1396: 10).

«3. جلوگیری از انجام عمل جنسی در برابر فرزندان: والدین باید از انجام دادن عمل زناشویی در جایی که کودکان حضور دارند، جلوگیری کنند تا از تحریکات جنسی خودداری شود. این خودداری باید از دوران نوزادی تا سنین نوجوانی و بعد از آن انجام شود (فقیهی، 1388، 113)؛ انجام رفتارهای جنسی عادی(مانند بوسیدن، نوازش‌کردن، در آغوش گرفتن و…)؛ در حضور کودکان باعث می‌شود که کودک، تمایل جنسی پیداکنند»(آریان، 1396: 14).

منابع

فقیهی، علی‌نقی و دیگران(1387). «آموزش جنسی به کودک و نوجوان از دیدگاه اسلامی و مطالعات روانشناختی». فصلنامه علمی و تخصصی تربیت اسلامی. شماره 7. صص51-80.

آریان، وهاب(1396). «شیوه‌های تربیت جنسی کودکان و راهکارهای پیشگیری از عوارض آن».دوفصلنامه مطالعات معنوی.