غفلت از زیبایی قافیه در شعر

در روزهای پایانی فصل تابستان به دعوت یکی از دوستان در محفل شاعران و اهل ادب در دفتر مطبوعاتی محمود یاوری زاوه شرکت کردم. در این جلسه که با هدف بحث پیرامون زیبایی‌شناسی قافیه و نقد شعر برپا شده بود، عباس ساعی و لیلی طالقانی به عنوان مهمان ویژه شرکت داشتند.

در ابتدای جلسه سعید پوریوسف به عنوان مجری آغازگر برنامه بود و سپس ساعی سخنان خود را در مبانی زیبایی­شناسی قافیه آغاز کرد. ساعی گفت: از زمان‌های گذشته تا کنون قافیه جزء جدایی ناپذیر شعر است، حتی در زمان ما با انقلاب عمیقی که نیما در شعر ایجاد کرد، قافیه جایگاه خودش را از دست نداد بلکه از نگاه نیما قافیه ارزشی بالاتر از پیش دارد. نیما درباره قافیه آن را سنگ مطلب می‌داند و معتقد است که شعر بدون قافیه همچون انسانی مفلوج است که به واقع بخش زیادی از آن حیثیت ادبی و هنری خود را از دست می‌دهد. وی در ادامه بازگو کرد: زیبایی تا حد زیادی به اقلیم و فرهنگ مربوط می‌شود و زیبایی ریشه در فرهنگ ما دارد. در فرهنگ اسلامی ما طبیعت تجلی اراده خداست و اگر ما بتوانیم زیبایی را آن‌طور که هست بشناسیم می­توان در نهایت از زیبایی برداشت درستی کرد.

سپس اشاره‌ای به فلاسفه و عارفان دراین زمینه کرد و چنین ادامه داد: فلاسفه و عارفان دو مکتب متمایز بودند اما جدال عقل و عشق در ادبیات ما خواندنی است. هر دو گروه جهان هستی را بهترین شکل ممکن می‌دانند و اوج زیبایی، ولی عارفان معتقدند که اشکال را باید به نگاه عاشقانه دید و فلاسفه می‌گویند باید با بصیرت جهان را دید.

او در این زمینه «اخوان الصفا» را به عنوان یکی از نمونه­ها مثال زد و گفت: اخوان الصفا معتقد است زیبایی محصول تنوع و تکرار است که در قافیه هم دو واژه تکرار و تنوع وجود دارد. اگر قافیه‌ این دو ویژگی بیشتر باشد زیباتر خواهد بود. در شعر امروز قافیه عنصری جدایی ناپذیر است و به زیبایی شعر بسیار کمک می‌کند که شاعران ما از این نکته غافل هستند. در واقع قافیه کارکردهای بسیاری دارد و می‌تواند به عظمت کلام و سخن شعر کمک کند.

در ادامه این جلسه کوثر حجت شاعر جوان شعری با مضمون شعر سپید خواند و منتقدین از جمله لیلی طالقانی و عباس ساعی نظرات خود را بیان کردند. لیلی طالقانی گفت: شعر آیینه زندگی هر شاعری است و تاثیر و تاثراتی که در زندگی و شعر می‌بینیم در آن اثر منعکس می‌گردد و هر شعر تصویری از تخیل و نگاه شاعر را به مخاطب منتقل می‌کند. در این شعر که با یک جمله خبری آغاز می‌شود یک نوع ترس، دلهره و تردید به همراه دارد. در هر شعری بندها و ترکیبات جالبتری دیده می­شود، اما در کلیت می‌توان اینطور گفت شکل روایی شعر بی‌اندازه صریح و بی چالش بود‌. فضای عمومی شعر ترس و اندوه را تداعی می‌کند. مرگ و عشق دو روی سکه این شعر است .

درادامه برنامه عباس ساعی نقدهای خود را پیرامون شعر کوثر حجت بیان کرد و اینطور گفت: واژه از سه منظر قابل بررسی هستند: معنا، املا، تلفظ. شعری نظام دارد که با این سه نوع سازگاری داشته باشد. در پایان این مراسم شاعرانی چون احمد عظیمی، مهسا معلمی، منیژه رضوان، نازنین آزاد و چند نفر دیگر به شعرخوانی پرداختند.

سرویس فرهنگ «صبح امروز»