ضربان قلب «پرده خوانی» تربت حیدریه به شماره افتاد

از نسل بزرگ هنرمندان پرده خوان و نقال تربت حیدریه اینک فقط دو نفر باقی مانده و هیچ نشانی جز واگویه­های مردم از دیگر پرده خوانان این منطقه موجود نیست.

شیوه اظهار ارادت به حضرت سیدالشهدا (ع) تاکنون به اشکال و شیوه­های مختلف مرسوم بوده و هست که صرف نظر از شیوه های بومی و منطقه­ای، رایج ترین مناسک خاص ماه محرم شامل مجالس روضه خوانی، تعزیه یا شبیه خوانی، نقالی یا پرده خوانی، زنجیرزنی، نوحه سرایی و برپا کردن سفره های نذری است. هر چند ریشه پرده­خوانی، شبیه یا تعزیه­خوانی به قیام حضرت اباعبدالله الحسین (ع) باز می­گردد، اما در نحوه اجرا بیشتر تداعی­گر رویارویی و مبارزه بین دو نیروی خیر و شر یا نیکی و بدی با یکدیگر است که در ادبیات محرم به نام های «اولیا» و «اشقیا» ظاهر می­شوند. در آیین پرده خوانان، نقال یا پرده خوان وقتی قصد دارد از اولیای خداوند سخن گوید، به نشانه احترام آنان را با دست نشان می­دهد و زمانی هم که می­خواهد از اشقیا سخن براند، آنان را با چوب دستی یا عصای پرده خوانی مورد عتاب و لعن قرار می­دهد.

هنوز بیمه نیستم!

استاد رجبعلی صالحی تنها بازمانده نسل ریش سفیدان پرده خوان و تعزیه­گردان تربت حیدریه است که به گفته خودش اینک 62 سال دارد و 50 سال از عمر خویش را به پرده خوانی در تربت حیدریه و شهرها و استانهای اطراف منطقه گذرانده است. وی در این باره گفت: انتظار داشتم مسئولین پوشش بیمه من را در قالب بیمه هنرمندان پیگیری می­کردند.

وی افزود: در پرده ای که من بر اساس آن نقالی می کنم، 444 عکس، 17 مجلس و هفت پهلوان نامی به تصویر کشیده شده است. اغلب در دهه نخست محرم در مساجد و تکایا برنامه پرده خوانی اجرا می­کنم، اما نه مسئولان به ما توجهی دارند و نه نسل جوان برای فراگیری این هنر اصیل سراغی از ما می­گیرند.

راه پدرم را ادامه می­دهم

مهدیه جلالیه دیگر پرده خوان تربت حیدریه نیز تأکید کرد: 40 سال سن دارم و بعد از درگذشت پدرم در سال 91 تاکنون هنر وی را ادامه می­دهم و تصور می­کنم از نسل جوان یا میانسال تربت حیدریه تنها من این راه را ادامه می­دهم. پرده ای که از پدرم برای من به ارث رسیده قدمت بسیار دارد که از تاریخ آن به طور دقیق اطلاعی ندارم اما دست کم بیش از 80 سال است که به کار می­رود.

وی اظهار کرد: در این پارچه­ها از رنگ گیاهی استفاده می­شده که ماندگاری آن را زیاد کند و در تمام پرده ها اغلب 72 تصویر یا مجلس به عدد قهرمانان کربلا وجود دارد که موضوعات آن نیز به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به واقعه عاشورا مرتبط است.

جلالیه گفت: علاوه بر آن تصاویر اشقیا نظیر شمر، ابن سعد و ابن زیاد نیز در این پرده­ها به چشم می­خورد و یک پرده خوان زمانی که قصد دارد از رنج و مصیبت حضرت امام حسین (ع) و یارانش سخن بگوید با لحنی ملایم و با سوز و گداز (گونه ای از مداحی) آن را اجرا می­کند و در مقابل زمانی که بنا بر توصیف اشقیا باشد، با لحن خشن و مستبدانه (بحر طویل) سخن می­گوید.

وی که هنرمند تئاتر نیز هست، از مسئولان اجرایی خواست نسبت به هنر پرده خوانی توجه بیشتری به خرج دهند تا این هنر به فراموشی سپرده نشود.

سال به سال دریغ از پارسال

عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تربت حیدریه نیز در این باره تصریح کرد: این شهرستان طی سه دهه اخیر در زمینه هنر پرده­خوانی افراد توانمند داشته که به دلیل کم توجهی دست اندرکاران امور فرهنگی شهر و به ویژه مسئولین هیات­های مذهبی، این هنر به فراموشی سپرده شده است.

احمد وطن دوست افزود: بهترین و آخرین حرکت خوب مجموعه فرهنگی این شهرستان در حوزه هنر آیینی، برگزاری دومین سوگواره پرده خوانی در سال 91 بود که به صورت منطقه­ای و با حضور پرده خوانانی از استان­های سه گانه خراسان برگزار شد.

رئیس اسبق اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تربت حیدریه اظهار کرد: اکنون تعزیه خوانی در دهه نخست محرم و فقط در بخش بایگ این شهرستان انجام می­شود و در روستاهایی نظیر فرزق و منظر نیز کم و بیش اثری از این هنر کهن به چشم می­خورد.

بی­توجه نیستیم، دستمان خالی است

مدیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان تربت حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: تاکنون بانک اطلاعاتی در زمینه پرده­خوانی و نقالی در این شهرستان شکل نگرفته و فقط نام افرادی که توسط مرکز هنرهای نمایشی مورد قدردانی واقع شده اند، در بولتنی به ثبت رسیده است.

محمد حسن زاده افزود: برگزاری سوگواره پرده خوانی را به صورت ملی در دستور کار داریم که امیدواریم به سرانجام برسد.

وی اظهار کرد: چند سال پیش با همکاری انجمن هنرهای نمایشی و حمایت شهرداری و شورای شهر، پرده خوانی را برگزار کرده و سعی داشتیم ادامه دهیم ولی به سبب ادامه نداشتن حمایت­ها و کمبود منابع مالی، این امر انجام نشد. در این زمینه باید همگرایی بیشتری بین ادارات و سازمانها وجود داشته باشد.

منبع: ایرنا