ضربان قلب «پرده خوانی» تربت حیدریه به شماره افتاد
از نسل بزرگ هنرمندان پرده خوان و نقال تربت حیدریه اینک فقط دو نفر باقی مانده و هیچ نشانی جز واگویههای مردم از دیگر پرده خوانان این منطقه موجود نیست.
شیوه اظهار ارادت به حضرت سیدالشهدا (ع) تاکنون به اشکال و شیوههای مختلف مرسوم بوده و هست که صرف نظر از شیوه های بومی و منطقهای، رایج ترین مناسک خاص ماه محرم شامل مجالس روضه خوانی، تعزیه یا شبیه خوانی، نقالی یا پرده خوانی، زنجیرزنی، نوحه سرایی و برپا کردن سفره های نذری است. هر چند ریشه پردهخوانی، شبیه یا تعزیهخوانی به قیام حضرت اباعبدالله الحسین (ع) باز میگردد، اما در نحوه اجرا بیشتر تداعیگر رویارویی و مبارزه بین دو نیروی خیر و شر یا نیکی و بدی با یکدیگر است که در ادبیات محرم به نام های «اولیا» و «اشقیا» ظاهر میشوند. در آیین پرده خوانان، نقال یا پرده خوان وقتی قصد دارد از اولیای خداوند سخن گوید، به نشانه احترام آنان را با دست نشان میدهد و زمانی هم که میخواهد از اشقیا سخن براند، آنان را با چوب دستی یا عصای پرده خوانی مورد عتاب و لعن قرار میدهد.
هنوز بیمه نیستم!
استاد رجبعلی صالحی تنها بازمانده نسل ریش سفیدان پرده خوان و تعزیهگردان تربت حیدریه است که به گفته خودش اینک 62 سال دارد و 50 سال از عمر خویش را به پرده خوانی در تربت حیدریه و شهرها و استانهای اطراف منطقه گذرانده است. وی در این باره گفت: انتظار داشتم مسئولین پوشش بیمه من را در قالب بیمه هنرمندان پیگیری میکردند.
وی افزود: در پرده ای که من بر اساس آن نقالی می کنم، 444 عکس، 17 مجلس و هفت پهلوان نامی به تصویر کشیده شده است. اغلب در دهه نخست محرم در مساجد و تکایا برنامه پرده خوانی اجرا میکنم، اما نه مسئولان به ما توجهی دارند و نه نسل جوان برای فراگیری این هنر اصیل سراغی از ما میگیرند.
راه پدرم را ادامه میدهم
مهدیه جلالیه دیگر پرده خوان تربت حیدریه نیز تأکید کرد: 40 سال سن دارم و بعد از درگذشت پدرم در سال 91 تاکنون هنر وی را ادامه میدهم و تصور میکنم از نسل جوان یا میانسال تربت حیدریه تنها من این راه را ادامه میدهم. پرده ای که از پدرم برای من به ارث رسیده قدمت بسیار دارد که از تاریخ آن به طور دقیق اطلاعی ندارم اما دست کم بیش از 80 سال است که به کار میرود.
وی اظهار کرد: در این پارچهها از رنگ گیاهی استفاده میشده که ماندگاری آن را زیاد کند و در تمام پرده ها اغلب 72 تصویر یا مجلس به عدد قهرمانان کربلا وجود دارد که موضوعات آن نیز به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به واقعه عاشورا مرتبط است.
جلالیه گفت: علاوه بر آن تصاویر اشقیا نظیر شمر، ابن سعد و ابن زیاد نیز در این پردهها به چشم میخورد و یک پرده خوان زمانی که قصد دارد از رنج و مصیبت حضرت امام حسین (ع) و یارانش سخن بگوید با لحنی ملایم و با سوز و گداز (گونه ای از مداحی) آن را اجرا میکند و در مقابل زمانی که بنا بر توصیف اشقیا باشد، با لحن خشن و مستبدانه (بحر طویل) سخن میگوید.
وی که هنرمند تئاتر نیز هست، از مسئولان اجرایی خواست نسبت به هنر پرده خوانی توجه بیشتری به خرج دهند تا این هنر به فراموشی سپرده نشود.
سال به سال دریغ از پارسال
عضو کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تربت حیدریه نیز در این باره تصریح کرد: این شهرستان طی سه دهه اخیر در زمینه هنر پردهخوانی افراد توانمند داشته که به دلیل کم توجهی دست اندرکاران امور فرهنگی شهر و به ویژه مسئولین هیاتهای مذهبی، این هنر به فراموشی سپرده شده است.
احمد وطن دوست افزود: بهترین و آخرین حرکت خوب مجموعه فرهنگی این شهرستان در حوزه هنر آیینی، برگزاری دومین سوگواره پرده خوانی در سال 91 بود که به صورت منطقهای و با حضور پرده خوانانی از استانهای سه گانه خراسان برگزار شد.
رئیس اسبق اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تربت حیدریه اظهار کرد: اکنون تعزیه خوانی در دهه نخست محرم و فقط در بخش بایگ این شهرستان انجام میشود و در روستاهایی نظیر فرزق و منظر نیز کم و بیش اثری از این هنر کهن به چشم میخورد.
بیتوجه نیستیم، دستمان خالی است
مدیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان تربت حیدریه نیز به خبرنگار ایرنا گفت: تاکنون بانک اطلاعاتی در زمینه پردهخوانی و نقالی در این شهرستان شکل نگرفته و فقط نام افرادی که توسط مرکز هنرهای نمایشی مورد قدردانی واقع شده اند، در بولتنی به ثبت رسیده است.
محمد حسن زاده افزود: برگزاری سوگواره پرده خوانی را به صورت ملی در دستور کار داریم که امیدواریم به سرانجام برسد.
وی اظهار کرد: چند سال پیش با همکاری انجمن هنرهای نمایشی و حمایت شهرداری و شورای شهر، پرده خوانی را برگزار کرده و سعی داشتیم ادامه دهیم ولی به سبب ادامه نداشتن حمایتها و کمبود منابع مالی، این امر انجام نشد. در این زمینه باید همگرایی بیشتری بین ادارات و سازمانها وجود داشته باشد.
منبع: ایرنا