آسیب‌ها و چالش‌ها پیش روی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی کارشناسی در خصوص ایجاد ۷ منطقه آزاد و ۱۲ منطقه ویژه اقتصادی گفت: اگر مناطق آزاد به شیوه قبلی ایجاد شود، با آسیب‌ها و چالش جدی مواجه می‌شوند.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی، به بررسی لایحه ایجاد ۷ منطقه آزاد و ۱۲ منطقه ویژه اقتصادی کشور پرداخته است. در این گزارش آمده است: با توجه به اینکه لایحه ایجاد هفت منطقه آزاد تجاری-صنعتی و دوازده منطقه ویژه اقتصادی در دستور کار کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی قرار گرفته است، مرکز پژوهش‌های مجلس با برگزاری جلسات کارشناسی با ذینفعان موضوع و مطالعات انجام شده در این مرکز، گزارش حاضر را تدوین کرد که به بررسی ابعاد مختلف ایجاد مناطق آزاد و ویژه اقتصادی می‌پردازد.

نتایج حاصل از انجام تحقیق حاضر نشان می‌دهد که تاسیس مناطق آزاد جدید بدون تامین پیش‌نیازها و الزامات آن و در مساحت‌هایی وسیع و بدون داشتن الگوی کلان در خصوص توسعه متوازن منطقه ای، تضمین کننده توسعه اقتصادی در کشور نیست و موجب ایجاد فرآینده زائد در نظام قانونی و اجرایی کشور خواهد شد.

در صورت ایجاد مناطق آزاد جدید باید این مناطق مطابق اصول پذیرفته شده جهانی(مساحت‌های محدود، محصور شده، فاقد جمعیت ساکن و با رویکرد تولیدی و تخصصی، ایجاد شوند تا آسیب‌های مناطق آزاد فعلی به اقتصاد ملی را نداشته باشند. همچنین آنچه که در بند ۱۱ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی بدان اشاره شده است، بیشتر معطوف بر توسعه کیفی به جای توسعه کمی  این مناطق است. نقشه‌های پیوست لایحه در خصوص محدوده مناطق آزاد پیشنهادی، نشان می‌دهد که مناطق آزاد جدید دارای مساحت‌های وسیع و نامعلوم از نظر وضعیت زیرساختی(داشتن فرودگاه، بندر، راههای مواصلاتی، شبکه‌های زیربنایی و وجود نقاط منفصله هستند.

اگر مناطق آزاد جدید به شکلی که در لایحه دولت پیش بینی شده است و مطابق نقشه‌های پیوست ایجاد شوند، همانند مناطق آزاد فعلی با آسیب‌ها و چالش‌های جدی مواجه می‌شوند و نقطه انحراف آن‌ها از بدو تاسیس جهت تامین زیرساخت‌های مورد نیاز با توسل به کسب درآمدهای ناپایدار از جمله فروش اراضی و اخذ عوارض از واردات و تردد خودروسواری وارداتی آغاز می‌شود.

بنابراین پیشنهاد می‌شود جهت اینکه مناطق آزاد جدید به شیوه اصولی و مطابق مناطق آزاد موفق جهان ایجاد شوند، اولا مساحت مناطق آزاد جدید کاهش یابد و توضیحات کاملی از وضعیت زیرساخت‌های مناطق پیشنهادی در نقشه‌های پیوست ارایه شود. ثانیا در صورتی که مساحت این مناطق محدود شد، دولت می‌تواند منابعی را جهت تکمیل زیرساخت‌های این مناطق با مشارکت بخش خصوصی و تعاونی اختصاص دهد تا مطابق تجربه مناطق آزاد موفق دنیا در مساحت‌هایی محدود و محصور شده، زیرساخت‌هایی با رویکرد تولیدی و تخصصی ایجاد شوند.