شاعر ضرب‌المثل‌ساز

زندگی شاعرانه

عماد خراسانی در سال1300 هجری شمسی در مشهد به دنیا آمد و از دوازده سالگی به سرودن شعر پرداخت. مجموعه‌ای از اشعار عماد نخستین بار با عنوان «ورقی چند از دیوان عماد خراسانی» و با مقدمه مهدی اخوان ثالث، و پس از آن دیوان کامل اشعار او نیز منتشر شده است. عماد یکی از مشهورترین غزلسرایان معاصر فرهنگ و ادب ایرانی است که بسیاری از غزل‌های او در حافظه دوستداران شعر کلاسیک معاصر نقش بسته است. عماد بیشتر در قالب‌های کلاسیک شعر فارسی اشعار زیبا و ارزشمندی آفریده است. غزل‌های ناب و قطعات و مثنوی‌های زیبا، مجموعه اشعار او را کامل می‌کنند. عماد به شعر ایرج میرزا و ساده‌گویی و صداقت وی علاقه و توجهی بارز نشان داده است .

مهدی اخوان ثالث در مقدمه «ورقی چند از دیوان عماد» می‌گوید: «سخن عماد اغلب فصیح و بلیغ و بلند است و اگر فتوری در کلامش دیده می‌شود از آن جهت است که او بعد از سرودن و فرود آمدن از حال سرایش و تغنی در موالید طبع خود کمتر تجدید نظر و آرایش روا می‌دارد». وی عاقبت در صبح روز شنبه ۲۸ بهمن ۱۳۸۲ در تهران در سن ۸۲ سالگی درگذشت.

یک شب به یاد عماد

یکی از همین شب‌های سرد و بارانی که به سختی می‌شد به بهانه‌ای از خانه بیرون آمد، بار دیگر حلقه ادبی «کافه داش آقا» میزبان شاعران قدیمی مشهد و خراسان و اهل ادب و فرهنگ بود. رضا افضلی شاعر مشهدی و استاد ادبیات فارسی و مسئول برگزاری این جلسات در ابتدا گفت: کتابی در حال نگارش دارم به نام «کافه داش‌آقا» که برای نوشتن آن از قبل از این و آن می‌پرسیدم و تحقیق می‌کردم تا اینکه دوستمان آقای حسن روزبهی در سالگرد اخوان یک بار به من گفتند شما که می‌پرسی و تحقیق می‌کنی انجمنی با همین عنوان راه بینداز و حرف‌هایی که گفته می‌شود را یادداشت کن. سپس از چند سال قبل این جلسه راه افتاد و با همکاری‌هایی که شد به اینجا رسید. این انجمن را با یک صفحه در فضای مجازی همراه کردیم که تا کنون بسیاری با آن همکاری داشتند. همه کسانی که پدرانشان روزی به کافه داش آقا می‌رفتند در این فضا حضور یافتند و عضو شدند. از ابتدا تا کنون ما گاه از کشورهای دیگر هم میهمان داشتیم و همه آنها کار ما را دنبال می‌کنند، حتی اگر یک هفته از انجمن عکس نگذاریم پی‌گیر می‌شوند. تا چهار سال راه پیمودیم و با حمایت دوستان مخصوصا مهندس احمدیان که حمایت مالی این جریان را به عهده گرفته‌اند، این حلقه ادبی پایدار مانده است.

افضلی تأکید کرد: آقای رضا امینی که از همکاران من در دانشکده ادبیات بودند و مدیر انتشارات درخشش هستند و با عماد خراسانی آشنایی داشتند امشب در جمع ما هستند چون من از ایشان خواستم امروز که برای عماد برنامه‌ داریم حتما حضور داشته باشند.

راز ماندگاری در تاریخ

این استاد ادبیات فارسی در ادامه تصریح کرد: در مورد عماد بسیار گفته‌اند و نوشته‌اند اما باید دید چطور می‌شود شاعران بزرگی چون عماد خراسانی را شناخت و چطور می‌شود فهمید که این شاعران بزرگ هستند.

او در جواب پرسشی که خود مطرح کرده بود، گفت: اولین معیار این است که شعرهای آنان در دل‌ها و ذهن‌ها رسوب کند. همین را من یک بار بر مزار اخوان گفتم. خیلی از ابیات اخوان ضرب‌المثل شده است. تا حالا چند بار گفته‌اید که «هوا بس ناجوانمردانه سرد است!» خیلی از اشعار هست که بر زبان مردم جاری است و ضرب‌المثل شده است. اگر امثال حکم را نگاه کنید شاعران بزرگ ضرب‌المثل‌هایی دارند. عماد هم از آن شاعرانی است که شعرش تأثیرگذاری دارد و هنوز سفره‌ای نیست که در آن گفته نشود «توبه کردم که دگر می نخوردم در همه عمر/ به جز از امشب و فردا شب و شب‌های دگر…» و یا بیتی که این روزها می‌شنویم خیلی‌ها زمزمه می‌کنند: «بر ما گذشت نیک و بد اما تو روزگار/ فکری به حال خویش کن این روزگار نیست». بنابراین نخستین چیزی که لازم است تا یک شاعر  را ماندگار کند، تأثیرگذاری و نفوذ در دل‌های مردم است که وقتی اشعار یک شاعر بر زبان مردم جاری می‌شود، این محبوبیت را می‌شود به راحتی مشاهده کرد.

افضلی خاطرنشان کرد: عماد در سال 82 فوت کرد. من این سعادت را داشتم که بارها او را ملاقات کردم. یکی از ویژگی‌های شعر عماد سهل و ممتنع بودن آن است. این ویژگی در اشعار عماد وجود دارد. اگر در ذهن خود مرور کنید بسیاری از اشعار هست که ما آنها را از بر داریم. و خیلی ابیات عماد از آن دسته ابیات ماندگار است.

در ادامه این مراسم حسن روزم‌جو، محمود یاوری زاوه، امینی، صبوری و تنی چند از دیگر شاعران حاضر در محفل به شعرخوانی و گپ و گفت دوستانه پرداختند.

گزارشی از نوید موسوی