مهمترین کار و یادگار چهل ساله استاد محمدرضا حکیمی

محمود گلزاری

در سوگ و ستایش حکیم فرزانه، اسلام شناس بزرگ و آزادمرد آزاد اندیش، شادروان استاد محمدرضا حکیمی

به نام خداوند جان و خرد / کزین برتر اندیشه برنگذرد

زنده یاد دکتر شریعتی در مقاله معبودهای من در کتاب کویر از روح های بزرگی می گوید که در زندگی او تاثیرگذار بوده اند. او می نویسد: روح های غیر عادی، عظیم و زیبا و سوزنده و سازنده ای که روزگار چندی مرا بر سر راه شان کشانده است . این روح ها در کالبد من حلول کرده اند و حضور آنها را در درون خویش هم اکنون به روشنی احساس می کنم. هماره با آنها زنده ام و زندگی می کنم.

شادروان استاد محمدرضای حکیمی، حکیم فرزانه، اسلام شناس بزرگ، آزادمرد آزاد اندیش، برای من یکی از آن روح های بزرگ و عظیمی بوده است که از آغاز نوجوانی تاکنون بیش از پنجاه سال مرا به اقیانوس ژرف و پرگوهر قرآن و احادیث صحیح اهل بیت عصمت و طهارت وارد کرده است و می برد و می کشاند و همچنان سیراب می کند.

من با سرود جهش ها و فریاد روزها و کارهای آن بزرگ، آشنا شدم. قلم زیبای او هر خواننده را و من را که نوجوان بودم به تحرک وا می داشت و بعد آنچه که به عنوان اندیشه منسجم و عمیق یادآوری ارزش ها، توجه به کرامت انسانی و توجه به عدالت اجتماعی و توجه به آن چه که ما در آن زمان فکر می کردیم اردوگاه مارکسیست به آن توجه می کند، اما ایشان با اصالت اسلامی نه آن چه بعضی از منتقدین می گویند، بلکه با یک دید عمیق از چیزی می گفت که عدالت علوی و عدالت اجتماعی را به ما یادآور می شد.

استاد حکیمی آثار بسیار زیادی دارد. آثاری که نشان دهنده دستاوردهای مردی ست که از عمر خود به خوبی استفاده کرده است. من که یک نوجوان بودم و بعد فردی دانشگاهی شدم به همان اندازه تحت تاثیر قرار گرفتم که مطمئنم آنگونه که دوستان روحانی جوان من نوشته اند و حتی روحانیون هم سن و سال من سال ها تحت تاثیر اندیشه های او و حتی قلم زیبای آن بزرگ مرد بوده اند.

استاد حکیمی مهمترین کاری را که به عنوان دائره المعارف و موسوعه ارزشمند و کتاب عظیم به ما تقدیم کرده است و برای ما به جا گذاشته است، مجموعه دوازده جلدی «الحیاه» است که چهل سال به آن پرداخته است. الحیاه کار کوچکی نیست. پیوند چهار واقعیت بزرگ مذهب، انسان، زمان و زندگی  است که در پیوستگی تنگاتنگ چند مساله رقم خورده است: اول: آیات قرآن و احادیث، دوم: دقت نسبت به مسائل اجتماعی، سوم: رویکرد خرد ورزی، چهارم: نظم دقیق. او چنین اثر بزرگی را برای ما به یادگار گذاشته است.

متاسفم که بگویم ارزش این کتاب با همه ادعاهای پیوند دانشگاه و حوزه و همه ادعاهای بازنگری در مسائل علمی و علوم انسانی، آن چنان که باید به آن توجه نشده است.  « الحیاه » به خصوص برای ما که در حوزه علوم انسانی و علوم تربیتی و روان شناسی کار می کنیم، از جلد هفتم به بعد دارای ارزش ها بسیار و محتوای غنی و قوی تری دارد. در جلد هفتم جایگاه و ارزش انسان، مسئولیت شناسی، احساس، عاطفه، خانواده، صد ویژگی حکومت صالح، زندگی، دوستی، تربیت فرزندان را ما در «الحیاه» می بینیم.

از نظر من که بارها و بارها کارهای آقای حکیمی را خوانده ام و هم تدریس کرده ام و هم ترویج کرده ام و در چند باری که توفیق داشته ام و خدمت ایشان رسیده ام، استاد حکیمی مظهر خردورزی، آزادگی، ژرف نگری، توجه به ارزش های اصیل اسلامی و دادن روح آزادگی و پشتکار به جوانان بود. بیدارگران اقالیم قبله، بسیار تاثیرگذار بود برای ما و همه جوانانی که می خواستند ارزش خود را پیدا کنند.

از خداوند بزرگ برای آن بزرگ مرد عالم انسانیت و اسلام، آمرزش و غفران آرزو می کنم و امیدوارم راه ایشان برای همه اندیشه ورزان پر رهرو باشد.