شرایط حساس کنونی

سرویس سیاسی/ پیش‌نویس تازه‌ای از سوی هماهنگ‌کننده برای تفاهم ارائه شده و اروپایی‌ها نیز خوشبین هستند اما نگاهی به وضعیت کنونی در ایران، آمریکا و دنیا نشان می‌دهد که حصول توافق و احیای برجام آنچنان که اروپایی‌ها بدان خوشبین هستند، نزدیک و در دسترس نیست.
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا چند روز قبل یادداشتی در فایننشیال تایمز نوشته و ضمن اشاره به نگرانی‌های دو طرف و تاکید بر اینکه فرصتی برای مصالحه نمی‌بینند، به روی میز بودن متن و پیش‌نویسی جدید اشاره کرد. همان پیش‌نویسی که هیچ یک از طرفین اصلی برجام یعنی ایران و آمریکا نسبت به آن واکنش امیدوارکننده‌ای نداشتند. گویا پیش‌نویس فعلی با آنچه در ماه مارس ارائه شده و مورد موافقت قرار نگرفته بود، فرق زیادی ندارد.
این طور که به نظر می‌رسد، پیش‌نویس تازه نیز با وجود تمایل شدید اروپایی‌ها به ایفای نقش موثر در این زمینه، گره‌ای از کار برجام باز نخواهد کرد. آنها قبلا و به خصوص در ماه‌های اخیر تلاش زیادی کرده‌اند و طی سفرهایی به ایران و آمریکا رفتند اما نتیجه خاصی حاصل نشد. حتی اجلاسی که با تسهیل‌گری آنها در دوحه برگزار شد نیز ثمری نداشت.
آنطور که از مطالب منتشر شده در رسانه‌ها برمی‌آید همچنان دو مشکل اصلی یعنی مساله لغو تحریم‌های سپاه و تضمین‌هایی که ایران از آمریکا می‌خواهد، تا خیالش راحت باشد که از منافع اقتصادی برجام بهره‌مند می‌شود؛ به جای خود باقی است. گویا در این خصوص هنوز هم راهکاری یافت نشده و شاهدش اینکه بورل در مقاله اخیر اشاره‌ای به آن ندارد.
او در این یادداشت می‌گوید که متن آماده شده به نفع دو طرف است؛ شامل رفع تحریم‌ها و گام‌های هسته‌ای است. یعنی تعهد آمریکایی‌ها که رفع تحریم‌هاست و همچنین تعهد ایران که گام‌های هسته‌ای برداشته شده است. در واقع بورل هم مثل مقامات ایرانی به کلی‌گویی روی آورده و اگر بخواهیم این سخن کلی او را تحلیل کنیم . باید به این توجه داشت که آیا فقط منظور او از گام‌های هسته‌ای این است که ایران به عقب برگردد؟! جدای از اینکه پاسخ تهران به چنین پیشنهادی چیست باید دانست که در این صورت، تکلیف دستاوردهای کنونی ما یعنی ذخایر 20 درصد و سایت جدیدی که در نطنز راه‌اندازی کرده‌ایم و از قضا خیلی هم حساسیت ایجاد کرده است چه خواهد شد؟ آنطور که قبلا گفته می‌شد، سوخت‌ها در روسیه نگاهداری خواهد شد؟ اصلا روس‌ها در شرایط کنونی امکان پذیرش آن را دارند و یا طرف غربی که با روسیه در اوکراین مواجهه دارد، این پیشنهاد را می‌پذیرد؟
به نظر می‌رسد که مسائل برجام با توجه به مشکلات باقی مانده خیلی پیچیده‌تر از آن شده که به این سادگی‌ها حل و فصل شود. امیدواری آقای بورل به جای خود اما با در نظر گرفتن واکنش تهران و آمریکا به این پیش نویس مورد اشاره، بعید است که تحولی در کار باشد.
این درحالی است که سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا در نشست‌خبری اخیر خود گفت که واشنگتن درحال بررسی پیش‌نویس تفاهم برای بازگشت متقابل به پایبندی کامل برجام است که بورل با آمریکا و ایران به اشتراک گذاشته است؛ «در حال مطالعه تغییرات پیشنهادی ازسوی اتحادیه اروپا هستیم و درمدت کوتاهی به آنها پاسخ خواهیم داد».
از طرف دیگر علی باقری‌کنی معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان نیز در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «در طول هفته گذشته، تبادل نظرهای جدی و سازنده‌ای با طرف‌های مقابل پیرامون مذاکرات وین انجام شده است. هماهنگ‌کننده ایده‌های خود را برای جمع‌بندی مذاکرات ارائه نموده است. ما نیز ایده‌هایی برای جمع‌بندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی داریم که به اشتراک گذاشته خواهد شد.»
اولتیماتومی در کار نیست

در طول هفته گذشته، تبادل نظرهای جدی و سازنده‌ای با طرف‌های مقابل پیرامون مذاکرات وین انجام شده است. هماهنگ‌کننده ایده‌های خود را برای جمع‌بندی مذاکرات ارائه نموده است. ما نیز ایده‌هایی برای جمع‌بندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی داریم که به اشتراک گذاشته خواهد شد

در این میان اما یک دیپلمات اروپایی در گفت‌وگو با وبگاه «دیپلماتیک» موضوع اولتیماتوم به ایران را رد و تأکید کرد که هیچ ضرب‌الاجلی وجود ندارد؛ «این یک پیام روشن مبنی بر این است که فضا برای مذاکرات تقریباً به پایان رسیده‌است.» یک دیپلمات آمریکایی نیز، که نامی از وی برده نشده‌است، در گفت‌وگو با این وبگاه از ضرب‌الاجل خاصی که در آن از ایران خواسته شده باشد تا پاسخ دهد، اطلاعی ندارد. وی در موضعی مشابه دیپلمات اروپایی مدعی شد که «البته این روند نمی‌تواند نامحدود باشد.»
حال اگر به این هم توجه کنیم که همزمان با نزدیک شدن به نشست آتی شورای حکام، رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم بیش قبل نگرانی‌هایش بابت برنامه هسته‌ای ایران را ابراز می‌کند و بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که او مشغول زمینه‌سازی برای صدور یک قطعنامه دیگر است؛ باید به این نتیجه رسید که حتما ظرف یک ماه آینده طرفین پاسخ منفی خود را به پیش‌نویس مورد نظر آقای بورل می‌دهند و بعد هم در اجلاس شورای حکام یک قطعنامه علیه ما صادر خواهد شد. قطعنامه‌ای که در نگاه بدبینانه می‌تواند پرونده هسته‌ای ایران را راهی شورای امنیت کرده و مقدمه برگشت قطعنامه‌های فصل هفتمی باشد. در نگاه خوشبینانه نیز قطعنامه جدید که اگر صادر شود، سومین قطعنامه علیه ایران بعد از امضای برجام در 2015 است؛ به ملایمی قطعنامه قبلی بوده و شرایط به همین نحو بلاتکلیف فعلی ادامه خواهد یافت. شرایطی که به طور قطع برای طرفین و به خصوص ما با هزینه‌های بسیاری همراه است.
حال باید منتظر ماند و دید که این شرایط به واقع حساس، مقامات و تصمیم گیرندگان در دو سوی میز مذاکره را به آن نقطه می‌رساند که ناگزیر از برخی خواسته‌های حداکثری خود دست کشیده و به نحوی توافق کنند یا اینکه وضعیت همین طور ادامه یافته و در بن بست می‌مانیم؟