روزت مبارک ” فردوسی ” بزرگ

/251 دیدگاه /در /توسط

رضا طوسی | فعال فرهنگی
بسی رنج بردم در این سال سی / عجم زنده کردم بدین پارسی / پی افکندم از نظم کاخی بلند / که از باد و باران نیابد گزند / نمیرم از این پس که من زنده ام / که تخم سخن را پراکنده ام /
ظهورهر اندیشه نویی در پروسه تاریخ امری تصادفی و دفعی نیست که توسط یک نفر اختراع شده باشد نمی توان آن را به عنوان پد یده ایی مجرد نگریست و جدا از تحولات سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی بررسی و ارزیابی کرد . این اندیشه ها ی تازه انعکاس نیازهای اجتماعی ، سیاسی ، فرهنگی ، ذهنی و روحی مردمی ست که توسط یک یا چند نفر به شکل های مختلف و گوناگون تئوریزه می شود و شکل و ساختار می گیرد . شاهنامه هم به عنوان میراث فاخر ادبی و تاریخ نگاری ایران از این قاعده مستثنی نیست و برای شناخت آن باید تاریخ را شکافت . در آن نفوذ کرد . به ژرفای آن رفت تا بتوان اندیشه ایی را که فردوسی در پی شناساندن آن است درک نمود . این اثرحماسی و سترگ زمانی سروده شد که ایرانیان در پی تصویر واحدی از هویت ملی و ایرانی خود بودند . ملتی که مورد هجوم اعراب قرار گرفته و زبانشان ، سنت هاشان و فرهنگشان از سوی بیگاه تهدید می شد ومی رفت هم چون بین النهرین ، سوریه ، مصر و فلسطین که کشورهایی با فرهنگ غنی و تمدنی دیر پا بودند زبانش در مقابل زبان عربی ذبح شود . فردوسی دلواپس این زبان بود . نگران نابودی بسیاری از سنت های ملی و جایگزینی آن با مراسم مذهبی بود . و این دغدغه ها منجر به خلق بزرگتری حماسه جهان شد . اثری که به قول محمد حسنین هیکل نویسنده مشهور مصری اگر مشابه آن را آنها داشتند هرگز زبانشان قربانی زبان عرب نمی شد . اما اینکه این اثر سترگ در کدام بستر تاریخی شکل می گیرد باید به قرن چهارم هجری برویم . به دوران سامانیان
در تاریخ بعد از اسلام به صراحت می توان گفت دوران حکومت سامانیان عصر زرین حیات سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی ایرانیان بود و به جرات می توان گفت که پادشاهان سامانی یکی از طلایه داران رنسانس اندیشه در ایران بودند . دورانی که تساهل و تسامح پادشاهان با همه مذاهب و افکار، موقعیتی را بوجود آورد بود که همه گرایشهای مختلف فکری می توانستند در آن به بیان نظرات خود بپردازند . آزاد اندیشی ، تضارب افکار و دوری از جزم گرایی و دگماتیسم ، شرایطی را ایجاد کرده بود که درآن ، رودکی ها ، فارابی ها ، ابن سیناها ، بیرونی ها و فردوسی ها ظهور کردند . امرای سامانی چنان فضایی را از لحاظ فکری شکل داده بودند که مسلمان و غیر مسلمان در کنار هم زندگی می کردند . درس می خواندند . و به توسعه علوم و فنون می پرداختند . در پرتو سیاست های آزاد اندیشانه و آزاد منشانه آنها بود که شعرا ، ادبا ، فلاسفه و برجستگان فکری دیگر بوجود آمدند که رسالت اجتماعی و فرهنگیشان احیای زبان فارسی بود . فرهیختگانی که هدفشان تعالی بخشی به هویت ایرانی در پیوند با گذشته ایران باستان بود . به راستی که دوران سامانی عصر درخشانی بود برای پرورش زبان و اندیشه ایرانی . دورانی که اگر نبود بی گمان فردوسی نمی توانست این اثر جاودانه را بنویسد . زیرا که این استاد بی همتای شعر و زبان پارسی هنر سخنوری اش را وامدار گذشتگان خود بود که در سده سوم و چهارم ، زبان فارسی را به اوج رساندند و بنیان ادبیات نوین فارسی را گذاشتند . این حماسه سرای بزرگ جهان با بهره گیری از دستاوردهای پیشینیان توانست این اثرماندگار و درخشان را بنویسد . اثری که ملهم از شاهنامه ابومنصوری – وزیر حاکم توس – و دقیقی – شاعر و یکی از پیشگامان حماسه سرا به زبان فارسی – بود که قبل از او به نگارش در آمده و نشان از رواج روحیه ایران دوستی و علاقه به زبان فارسی و خاطرات باستانی داشت که با ورود اعراب به ایران رو به فراموشی می رفت . اندیشه ایی که ریشه در خدای نامه – کتاب شاهان – دوران ساسانی دارد که توسط دبیران شاهی ، موبدان و خاندانهای بزرگ ساسانی نوشته شده و شرحی آمیخته با افسانه از زندگی پادشاهان ایرانی ست . فردوسی براین نکته آگاه بود که اندیشه و خاطرات پر شکوه گذشته ایران باستان دارد به تدریج رو به فراموشی می رود و احیای آن آرزوها و آرمانها ، نیاز و احتیاج مبرم زمانه است . لذا با تکیه به داستان ها و ادبیات شفاهی ملت ایران و احساسات استقلال طلبی که از زمان طاهریان و صفاریان شروع شده بود ، شاهنامه را آفرید تا به این نیاز ذهنی جواب دهد . اثری که احیاگر تمدن ، فرهنگ و عظمت ایران باستان است . در این راستا سامانیان تلاش بسیار نمودند تا زبان عربی را محدود و زبان پارسی را به قله برسانند . نوشتن شاهنامه اوج این مساعدت ، همت و تلاش بود . اثری که نه فقط بزرگترین و ارزشمند ترین مجموعه شعری است بلکه مهمترین سند عظمت زبان فارسی و بارزترین مظهر شکوه و رونق فرهنگ و تمدن ایران قدیم و منبعی از لغت و گنجینه ادبیات فارسی ست . به راستی که سامانیان نقش بی بدیل و منحصر به فردی را در بستر سازی خلق این اثر ادبی و فرهنگ و تمدن ایران بازی کردند و درخشانترین دوره های تاریخ ایران را رقم زدند

image_print
251 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *