یک فیلم و چهار بیانیه؛
مخاطبان جیران، حیران از ساترا
مریم اصغری
بیش از یک سال است که سریال‌های شبکه نمایش خانگی از مجوز تولید و ساخت گرفته تا خروجی آن‌ها بحث برانگیز شده‌اند. در این میان نیز همواره «محتوا» موضوع اصلی مناقشه‌ها میان سازمان‌هایی چون ساترا و منتقدین است. به طور نمونه سال گذشته به خروجی یک سریال که به روابط از هم گسیخته و بی‌پرده در کنار استعمال دخانیات و مشروبات الکلی پرداخته بود، به وزارت ارشاد که مسئولیت تولید و انتشار این محتوا با آن‌ها بود، نقد وارد شد و به همین جهت هم برای مدتی صدور مجوز و اعطای پروانه تولید سریال از طرف ارشاد لغو شد. در مقابل نیز هیچ نهادی به صورت رسمی مسئولیت جدید را به عهده نگرفته بود. در این بین اما، سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی هربار، میدان بازی خود را گسترده‌تر می‌کرد و با ورود به بخش نظارت بر تولید محتوا، دست به تاسیس شوراهای مختلف برای این مهم زد.
ممیزی‌های ساترا و مقررات ظاهرا دست و پاگیر آن
به گزارش روزنامه «صبح امروز» آخرین اتفاق در خصوص ممیزی‌های ساترا و مقررات ظاهرا دست و پاگیر آن نیز به سریال تاریخی عاشقانه «جیران» به کارگردانی حسن فتحی بازمی‌گردد که درست در روزی که پخش آن وعده داده شده بود، حاشیه‌های آن بالا گرفت و اعلام شد این مجموعه برای انتشار به یک هفته دیگر زمان نیاز دارد و ساترا به راحتی و درست در روز پخش سریال، مانع از انتشار اولین قسمت آن شد.
در این خصوص در حالی که روابط عمومیِ سریال «جیران» زمان پخش قسمت اول این مجموعه به کارگردانی حسن فتحی و تهیه‌کنندگی اسماعیل عفیفه را ساعت ۸ صبح روز ۲۴ دی اعلام کرده بود، ساخته فتحی به زمان مقرر پخش نرسید و روابط عمومی این مجموعه هم حوالی ظهر جمعه با انتشار خبری جدید، علت این تاخیر را این طور اعلام کرد: «در بازبینی نهایی ساترا (سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر) ملاحظه‌ای مطرح شد که در حال رفع و تهیه نسخه نهایی هستیم.»
فیلیمو نیز به عنوان پلتفرم نمایش این سریال عاشقانه تاریخی، در بخشی از بیانیه خود اعلام کرد که انتشار سریال «جیران» حداکثر تا هفته آینده، (یک بهمن ماه) به تاخیر خواهد افتاد. فیلیمو نیز علت این تاخیر را ملاحظات ممیزی از سوی ساترا اعلام و عنوان کرد: «48ساعت قبل از پخش سریال، نامه‌ای خلاف روال و فرایندهای معمول ساترا به فیلیمو ارائه شد که مشتمل بر ملاحظاتی جدید در خصوص ممیزی این سریال نسبت به سریال‌های دیگر بود که طبق قواعد اداری و حقوقی این موارد عطف به ماسبق نمی‌شود و طبیعتا نباید مشمول قسمت یک این سریال می‌شد.»
ساترا از گذشته تا کنون
حوالی شهریورماه سال 94 بود که رییس سازمان صدا و سیما، بر اساس ابلاغیه رهبری به ریاست جمهوری و رییس مرکز ملی فضای مجازی، سازمانی را با عنوان «سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا)» تشکیل می‌دهد. این سازمان تا یکی دو سال ابتدایی، چندان نقش موثری نداشت چرا که مسئولیت تلویزیون‌های تعاملی بر عهده معاونت مرکز فضای مجازی صدا و سیما بود. در این میان در بهار سال ۹۷ بود که مجلس با تصویب لایحه‌ای؛ حیطه قدرت و اختیار این سازمان را بطور شفاف معین ساخت. همچنین با تاکید قوه قضاییه بر این موضوع، نقش ساترا بیش از همیشه پررنگ و جدی شد.
طرح کمیسیون فرهنگی مجلس اما از همان روزهای آغازین مخالفانی پیدا کرد، وزیر ارتباطات سابق، محمد جواد آذری جهرمی پا فرا گذاشت و به رسانه‌ها گفت که صدا و سیما به دنبال انحصار و سهم‌خواهی است: « عواقب این طرح توقف رشد تولید محتوا در شبکه ملی اطلاعات است؛ صدا و سیما می‌خواهد تنظیم مقررات، تصدی گری و مالکیت در حوزه صوت و تصویر را به صورت یکجا در دست بگیرد و بر اساس این رویه، قرارداد بسته، مزایده‌‌ای برگزار کرده و پنج پیمانکار انتخاب کرده‌اند.»
پس از آن اعلام شد که کارشناسان مرکز ملی فضای مجازی به تعریف واحدی از «صوت و تصویر فراگیر» رسیده‌اند و این تعریف اینگونه بیان شد: «صوت و تصویر فراگیر، صدا و تصویری است که «بدون شناخت مخاطب»، او را در بر بگیرد و دارای «کنداکتور پخش» و «زنده» باشد و دارای یک تعداد مخاطب خاص به بالا باشد.»
ورود محتوایی ساترا به سریال‌ها
اولین مدیرعامل ساترا لطف الله سیاهکلی بود که دوازدهم آذر ماه سال ۹۷ از این سازمان رفت و به جای او «سید صادق امامیان» کنترل امور را بر عهده گرفت. در این میان مهمترین صحبتی که در زمان ریاست امامیان شد این بود که وزارت ارشاد از اعطای مجوز به VODها کنار گذاشته شد و با یک توافق دوجانبه، مقرر گردید مجوز VODها نیز توسط ساترا اعطا شود. البته باید یادآور شویم که همچنین بسته شدن سایت‌های دانلود فیلم در زمان ریاست او رخ داد که قرار شد این سازمان مجوز‌های لازم به سایت‌های دانلود را اعطا کند.
ورود محتوایی ساترا در سریال‌ها نیز از سریال «قورباغه» اسدزاده و و پلتفرم نماوا شروع شد که این سازمان اولین گام را در تنظیم محتوایی برداشت. همچنین «زخم کاری» به کارگردانی محمدحسین مهدویان نیز اولین محصولی است که مجوز رسمی برای «انتشار» را از ساترا دریافت کرد. با این توضیحات حالا این سازمان نه تنها به امر انتشار سریال‌های خانگی که به شکل رسمی به تولید محتوا نیز ورود کرده است.
شاخص‌های ارزیابی ساترا
در این خصوص چندی پیش قائم مقام رئیس ساترا در گفتگویی مطرح کرده بود: توقع این بود که بعد از ورود ساترا به این عرصه، محتوا نیز ساماندهی شده تا این کالای فرهنگی در وضعیتی با ثبات علاوه بر اینکه بتواند اقتصاد خود را دارا باشد و جای خود را در سبد مصرف کاربر ایرانی تثبیت کند، در چارچوب هنجارهای فرهنگی و اجتماعی کشور مسیر خود را دنبال کند.
وحید فرهمند در پاسخ به این پرسش که «در واقع فراتر از تنظیم گری و رگولاتوری، از همان ابتدا بنای ورود به امور محتوایی هم داشته‌اید؟» گفته بود: اصولاً تصور تنظیم‌گری رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر بدون ورود به حوزه‌های محتوایی، اگر محال نباشد، سخت و فاقد سابقه جهانی است. تنظیم‌گر رسانه صوت و تصویر فراگیر، تنظیم‌گر محتوای این رسانه‌ها نیز هست، در عین حال تنظیم‌گر ارائه خدمات هم هست و هر طور نگاه کنید طراحی مداخلات و ورود محتوایی جزء لاینفک تنظیم‌گری خواهد بود و اگر نباشد شیرِ بی یال و دم و اشکم است. تصورش هم عجیب است که به یک رگولاتور در حوزه رسانه بگویید در محتوای رسانه دخالت نکن پس در چه امری باید دخالت کند؟ فکر می‌کنم عدم ورود ساترا به حوزه‌های محتوایی، فلسفه وجودی آن را هم به چالش می‌کشد.
وی در حوالی مهرماه نیز در یک نشست خبری به بیان شاخص‌های ارزیابی ساترا پرداخت و گفت: آسیب به ارزش‌های نهاد خانواده، آسیب به باورها و اعتقادات، آسیب به ارزش‌های ملی و انقلابی و گفتار نامناسب جزو این شاخص‌ها هستند.
توضیحاتی در باب عدم انتشار جبران در موعد مقرر
اکنون اما پس از حواشی به وجود آمده در خصوص پخش نشدن جیران در موعد مقرر، در نهایت سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر (ساترا)، حدود ساعت ۱۸ و ۳۰ دقیقه جمعه ـ ۲۴ دی ماه با ورود به قضیه، درباره پخش نشدن قسمت اول سریال «جیران» مختص به پلتفرم فیلیمو در موعد مقرر توضیحاتی را در ۵ بند به شرح زیر ارائه کرد:
1- حمایت از زیست‌بوم رسانه‌های آنلاین و توسعه محتوای بومی و ایرانی، همواره راهبرد کلیدی ساترا بوده است. برای نیل به آن نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و منسجم در زنجیره ارزشی تولید تا انتشار محتوا و همچنین حمایت از فعالیت‌های قانونی هنرمندان هستیم.
2- سریال «جیران» از اولین تجربه‌های بخش خصوصی در تولید سریال‌های تاریخی عظیم است که می‌تواند نقش بسزایی در توسعه زیست‌بوم محتوای بومی و بازاریابی بین‌المللی محصولات فرهنگی ایران داشته باشد.
3- ناظر به این دیدگاه و با توجه به اینکه تولید سریال «جیران» هنوز به اتمام نرسیده است، توصیه راهبردی ساترا با توجه به حساسیت‌ها و پیچیدگی‌های محتوایی سریال به رسانه فیلیمو، برنامه‌ریزی دقیق انتشار، انجام هماهنگی‌ها و تعاملات لازم در مسیری مطمئن و پرهیز از اختلال در روند پخش است و این برنامه‌ریزی در تعامل سازنده رسانه و ساترا شکل گرفته است. لذا تصمیم ساترا مبنی بر به تأخیر انداختن قسمت اول سریال به رسانه فیلیمو ابلاغ شده است.
4- با توجه به ادعاهای مربوط به نقض حقوق مالکیت فکری در سریال «جیران»، با توجه به عدم تمایل شاکی به ادامه رسیدگی توسط ساترا، موضوع تا زمان ثبت درخواست رسیدگی از سوی عوامل تولید سریال «آهوی من مارال» یا ارائه حکم قضایی، در ساترا مسکوت مانده و انتشار یا عدم انتشار سریال «جیران»، ارتباطی با آن ادعا ندارد.
5- امید است با حل مسائل باقیمانده طی روزهای آینده، امکان پخش سریال مذکور مهیا شود و بر همین اساس پیشنهاد ساترا به رسانه فیلیمو این است که اقداماتی را در جهت احقاق حقوق کاربرانی که اقدام به خرید اشتراک کرده‌اند، به انجام رساند.»
شکایت کارگردان «آهوی من مارال»
بد نیست اشاره‌ای داشته باشیم مهرداد غفارزاده، نویسنده و کارگردان مجموعه نمایش خانگی «آهوی من مارال» از سازندگان مجموعه نمایش خانگی «جیران» به کارگردانی حسن فتحی و تهیه کنندگی اسماعیل عفیفه در مراجع سینمایی و فرهنگی شکایت کرده و علت این شکایت، شباهت‌ها میان فیلمنامه سریال «جیران» با طرح سریال «آهوی من مارال» بوده است که برخی بر این باورند که شاید دلیل اصلی عدم پخش «جیران» همین شکایت باشد.
اما نکته قابل تامل‌تری که از محتوای بیانیه ساترا می‌شود دریافت کرد این است که پخش نشدن جیران به شکایت عوامل تولید سریال آهوی من مارال ربطی ندارد و علتش همان یک مورد اصلاحیه‌ای است که در بیانیه قبل ذکر شده است.
مخاطب چشم انتظار را بلاتکلیف و سردرگم بین بیانیه‌ها قرار ندهیم
پلتفرم‌های نمایش فیلم و سریال، صنعتی نوپا در ایران هستند که به خوبی توانستند مخاطب را جذب کرده و مردم را از سریال‌های خارجی همچون سریال‌های ترکیه‌ای که با فرهنگ ما همخوانی ندارد، دور کنند. در این میان اما مخاطب اگر از این شبکه هم دلزده و خسته شود، بدون شک بازهم سر از همان شبکه‌های ماهواره در می آورد. بنابراین باید ممیزی و خط قرمزهای بیش از حد را در زمره شاخص‌های ارزیابی یک اثر لحاظ نکنیم و مخاطب چشم انتظار را بلاتکلیف و سردرگم بین بیانیه ها قرار ندهیم.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.