تنها ماندن ایران در برابر کرونا

بخش پرستاری ایران هم با وضعیت مشابهی روبرو است. از زمان شروع همه‌گیری، حدود 60 هزار پرستار هنگام کار در خط مقدم درمان به Covid-19 آلوده شده‌اند. طبق گفته مدیر انجمن پرستاران ایران، در همین دوره، میزان مهاجرت پرستاران حدود 300 درصد افزایش یافته است.

ایران، شاهد خروج متخصصان کادر درمان خود از جمله پزشکان و پرستارانی است که به جای ماندن در کشور مهاجرت را انتخاب کرده‌اند.

به گزارش روزنامه «صبح امروز» به نقل از میدل‌ایست‌آی، بر اساس آمار منتشر شده توسط سازمان نظام پزشکی ایران، یک سازمان غیردولتی و اصلی‌ترین نهاد صنفی متخصصان پزشکی، طی یک سال گذشته، بیش از 3000 پزشک درخواست دریافت مدارک برای خارج ازکشور کرده‌اند. این مهاجرت به ویژه در کشوری که 1.4 میلیون مورد مثبت و بیش از 57 هزار و 800 مورد مرگ ناشی از ویروس کرونا دارد، نگران‌کننده است.

محمد جهانگیری، یک مقام ارشد در سازمان نظام پزشکی ایران، گفت: «کمبود انگیزه از جمله انگیزه‌های اصلی متخصصان برای خروج از کشور است.» وی ادامه می‌دهد: «وقتی از پزشکان می‌پرسیم چرا کشور را ترک می‌کنید؟ آن‌ها پاسخ می‌دهند که ما به دنبال آرامش و آسایش برای خود و خانواده خود هستیم… وقتی پزشکان روزانه با تنش‌های اجتماعی‌، شغلی، رفاهی و عدم امنیت شغلی روبرو می‌شوند همه این‌ها باعث می‌شود انگیزه خود را از دست بدهند.»

جهانگیری در مصاحبه‌ای با یک خبرگزاری محلی گفته: «وقتی انگیزه ایجاد نکنیم و همزمان برای پزشکان ما در دیگر کشورها شرایط فراهم باشد، آن‌ها کشور را ترک می‌کنند.»

مینا، یک پرستار باتجربه این احساس را کاملا درک می‌کند. وی یکی از هزاران کارمند سیستم درمانی است که ایران را برای چشم‌اندازی جدید ترک کرده است. او می‌گوید که مهاجرت چندین سال در ذهن او بوده، اما سرانجام این همه‌گیری کووید 19 بود که وی را وادار به این اقدام کرد. «چندین سال به سفر به کانادا فکر کردم، اما هر بار به دلایل شخصی منصرف شدم. با شروع شیوع ویروس کرونا، احساس کردم که باید درباره آینده‌ام تصمیمات بسیار جدی بگیرم. با توجه به اینکه در دانشگاهی در اتریش پذیرش داشتم، تصمیم به مهاجرت گرفتم».

وی که به عنوان پرستار در ایران کار می‌کرده، می‌گوید: «با شرایط سخت کاری، حقوق کم، جایگاه اجتماعی ضعیف و عدم مشخص بودن وضعیت استخدامی برای آینده روبرو بودیم.» اما در اتریش، طی همه‌گیری از حضور وی بسیار قدردانی شده است: «با توجه به اینکه حدود 10 سال سابقه پرستاری در ایران داشتم، خیلی زود استخدام شدم و در یکی از بیمارستان‌های وین مشغول به کار شدم. شرایط برای کادر پزشکی شگفت‌انگیز است و خوشحالم که این تصمیم را گرفتم.»

این پرستار گفت: «در ایران، متأسفانه ما تنها ماندیم و به همین دلیل، تعداد تلفات ناشی از همه‌گیری کووید 19 در میان کارکنان درمانی بسیار زیاد بود.»

حتی قبل از اینکه همه‌گیری ویروس کرونا چالش‌های بی‌سابقه‌ای را در سیستم بهداشت‌ودرمان ایران به وجود آورد. این کشور در حفظ متخصصان پزشکی خود با مشکل روبرو بود.

در سال 2019 ، یک مقام ارشد وزارت بهداشت زنگ خطر کاهش سریع تعداد متخصصان پزشکی که در ایران کار می‌کنند را به صدا درآورد. ایرج حریرچی، معاون وزیر بهداشت ایران اعلام کرد حدود 15000 پزشک ایرانی یا مهاجرت یا تغییر حرفه داده‌اند و کار پزشکی نمی‌کنند. او اضافه کرده بود که ایران همچنین سالانه بیش از 1000 پرستار خود را – بیشتر به دلیل اشتغال در کشورهای خارجی- از دست می‌دهد.

حریرچی در آن زمان گفته بود: «به ازای هر 1000 ایرانی، فقط 1.6 پزشك عمومی، دندانپزشك و متخصص وجود دارد. در حالی كه حداقل نسبت مورد نیاز برای تأمین تقاضای این كشور 2.5 پزشك برای هر 1000 نفر است.»

با توجه به اینکه سازمان بهداشت جهانی هدف توسعه پایدار خود (SDG) را برای پوشش مراقبت‌های بهداشتی با 45/4 پزشک، پرستار و ماما به ازای هر 1000 نفر جمعیت تا سال 2030 تعیین کرده است، ایران فاصله زیادی برای رسیدن به این عدد دارد.

ما پزشکان را آموزش می‌دهیم و صادر می‌کنیم

ایرج خسرونیا، رئیس انجمن متخصصان داخلی ایران دلایلی را که معتقد است در مهاجرت پزشکان نقش دارد، با MEE به اشتراک گذاشت: «اول از همه، درآمد پزشکان شاغل در ایران به اندازه هزینه‌های آن‌ها نیست. هزینه ویزیت سرپایی در ایران حدود 2 دلار است، اما در کشورهای همسایه مانند امارات متحده عربی بیش از 20 دلار است. درضمن پزشکان مورد احترام همگانی نیستند. وقتی رئیس‌جمهوری علیه جامعه پزشکی در مجلس صحبت می‌کند، وقتی نماینده مجلس علیه ما صحبت می‌کند، وقتی تلویزیون دولتی با تمسخر ما مردم را سرگرم می‌کند، این موارد است که پزشکان را دلسرد می‌کند.»

وی گفت: «ایران حداقل 50 هزار دلار برای آموزش و تجربه‌اندوزی هر پزشك هزینه می‌كند، اما بسیاری از پزشكان جوان بلافاصله پس از فارغ‌التحصیلی از كشور خارج می‌شوند».

جهانگیری عدم آینده‌نگری دولت را مقصر روند فعلی می‌داند: «گرفتن مدرک دیپلم 12 سال و دریافت تخصص پزشکی هم 12 سال طول می‌کشد، این به آن معناست که دولت 24 سال برای آموزش این پزشکان وقت می‌گذارد، اما هیچ مشوقی برای نگهداری آن‌ها در داخل کشور ایجاد نمی‌کند. در حقیقت به نظر می‌رسد ما پزشكان را آموزش می‌دهیم تا آن‌ها را صادر کنیم.»

بحران پرستاری

تأخیر در پرداخت حقوق‌ها، پرداخت غیرصحیح پاداش‌های مربوط به همه‌گیری کرونا و بی‌دقتی در مدیریت منابع انسانی تنها برخی از دلایلی است که پرستاران ایرانی را متمایل به کار در خارج از کشور می‌کند.

یکی از اعضای ارشد پرستاران که خواست نامش فاش نشود، به MEE گفت که وقتی پرستاران ایرانی به کشورهای دیگر مهاجرت می‌کنند، بلافاصله جایگاه اجتماعی آن‌ها بالا می‌رود و درآمد آن‌ها چند برابر می‌شود. «با شیوع همه‌گیری، برخی کشورها مشوق‌های مناسبی برای جذب پرستار فراهم کردند. به عنوان مثال، قبل از همه‌گیری، نمره IELTS (آزمون زبان انگلیسی) هفت یا هشت برای پذیرش در مهاجرت ضروری بود، اما پس از همه‌گیری، پرستاری با ضعف در زبان انگلیسی هم پذیرفته شده است. مشوق‌های مالی نیز یکی دیگر از مواردی است که پرستاران را به مهاجرت سوق می‌دهد. ما سالانه 12 هزار فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌های پرستاری داریم، اما میزان اشتغال آن‌ها پایین است و درآمد آن‌ها نیز پایین است.»

به گفته یک مقام وزارت بهداشت، دستمزد ساعتی یک دانشجوی پرستاری در ایران حدود 1.2 دلار است در حالی که در کانادا هر ساعت 33 دلار است.

از نظر عسل، پرستاری که در یک بیمارستان خصوصی در ایران کار می‌کند، فاصله زیاد حقوق و دستمزد بین پزشکان و پرستاران همان چیزی است که شرایط را دشوارتر می‍‌کند: «در بیشتر کشورها، حقوق پزشک و پرستار متفاوت است، اما در ایران، تفاوت بسیار زیاد است. در ایران تفاوت دستمزد به حدی است که پزشک می‌تواند به راحتی پس از چند سال یک ماشین فانتزی بخرد، اما حقوق یک پرستار حتی کفاف اجاره خانه آن‌ها را نمی‌دهد.»

عسل افزود: «بحث من این نیست که چرا پزشکان درآمد بیشتری کسب می‌کنند، بلکه این است که چرا پرستاران نمی‌توانند با درآمد خود به راحتی از پس هزینه‌های زندگی خود برآیند. این به آن‌ها انگیزه می‌دهد که به خارج از کشور بروند و به گذشته نگاه نکنند.»