وحشت کرونایی

عاطفه خوافیان

این روزها علاوه بر ورود ویروس کرونا به داخل مرزهای ایران شاهد استرس و اضطراب و ترس عجیبی در بین عامه مردم هستیم.ویروسی که موجب وحشت و ترس مردم شده تا جایی که مردم را از زندگی معمول خود دور کرده و دچار سردرگمی شده‌اند.به همین جهت برآن شدیم تا تعریفی از ترس و پیامد آن ارایه داده و در پایان راه حل مناسبی جایگزین این حس ترس کنیم.

تعریف ترس

ترس هیجانی بنیادی است که از ما محافظت می کند. وقتی فکر می کنیم در خطر هستیم احساس ناخوشایندی برانگیخته شده و ترس غیر قابل انکار است. خطر ممکن است واقعی یا خیالی باشد. واژه ترس در زبان انگلیسی “Fear” بوده که از انگلیسی قدیم و از ریشه “Fer” یا “Fere” یا “Fr” به معنی خطر یا ناگهانی رخ دادن است. ریشه واژه نشان می دهد خطری وجود دارد که برای آن آماده نیستیم. اگر آماده باشیم ممکن است احساس ترس نداشته باشیم.

به هنگام ترسیدن تغییرات مختلفی ایجاد می شود که پاسخ ترس را تشکیل می دهند: انتظار آسیب قریب الوقوع؛ تغییرات ظاهری مانند پریدگی رنگ چهره؛ گرد شدن چشم؛ عرق کردن؛ لرزش؛ خشک شدن دهان؛ عوض شدن آهنگ صدا؛ احساس دلهره؛ گریه؛ درجای خود خشک شدن و جنگ یا گریز (اُکانر۲۰۰۵).

ارسطو ترس را ناشی از برداشت فرد از جهان بیرونی و مرتبط با احساس درد و لذّت می دانست (استرانگمن[۴]،۲۰۰۳). واتسون، ترس را یکی از سه هیجان فطری می دانست. اگر چه درمورد میزان ذاتی یا اکتسابی بودن ترس توافق وجود ندارد؛ امّا برخی از ترس ها را می توان ذاتی دانست؛ برای مثال ترس از افتادن و بلندی، تنها ماندن و صداهای بلند ناگهانی. برخی دیگر را می توان اکتسابی دانست؛ مانند ترس از پزشک و بیمارستان،  تصادف اتومبیل (اُکانر،۲۰۰۵).

تشابه ترس و اضطراب

بعضی از نظریه پردازان مانند ایزاردو تامکینز و لویت  معتقدند که ترس و اضطراب یکی هستند. این گروه بیشتر بر ویژگی های پاسخ تأکید می کنند. آن ها اظهار می دارند با وجود تفاوت در مُحّرک ها، پاسخ ها یا آنچه که شخص تجربه می کند، اساساً در هر دو یکسان است. شخصی که ترس، یا اضطرابی تجربه می کند بدون توجّه به منبع ترس یا اضطراب، افکار، تغییرات جسمانی و پاسخ های رفتاری معیّنی از خود نشان می دهد؛ بنابراین نیازی به تمایز این دو وجود ندارد (راچمن،۱۹۷۸؛ لویت،۱۹۸۰؛ به نقل از فیروزی،۱۳۷۳).

ابهام؛ عامل ایجاد ترس

یک روان‌شناس اجتماعی می‌گوید: تاثیر استرس در زندگی فردی و اجتماعی غیر قابل انکار است و علت اصلی این حس، عدم آگاهی کامل افراد نسبت به یک موضوع خاصی بوده که همین عدم آگاهی کامل سبب ایجاد ترس و نگرانی می‌شود.

به گزارش روزنامه صبح امروز دکتر محمدرضا ایمانی در مصاحبه با خبرنگار این رسانه پیرامون ترس و وحشت کرونایی و تاثیرات آن برزندگی فردی و اجتماعی می‌افزاید: زمانی که فرد در خصوص اتفاقاتی که پیرامون وی رخ می‌دهد آگاهی کاملی نداشته و یا با حجم فراوان داده‌های غیرضروری در خصوص آن اتفاق روبرو شود احساس ترس درفرد شکل می‌گیرد.

وی تصریح می‌کند: هر چه فرد نسبت به موضوعی که پیرامون او در حال وقوع است ابهامات کم‌تری داشته باشد در نتیجه با اعتماد و مقاومت بالاتری با آن مواجه می‌شود و ترس و استرس او کمتر است .

عامل اصلی بروز وحشت کرونایی

ایمانی بیان می‌کند: در خصوص ویروس کرونا، موردی که مردم را دچار ترس و استرس و وحشت کرده همین ابهام و غیر شفاف بودن اطلاعات در خصوص این ویروس بوده  و یا سوال‌هایی که در جای مناسب پاسخ گرفته نشد عامل اصلی بروز این احساسات در جامعه است.

این روان‌شناس اجتماعی ابراز می‌کند: آستانه تحمل هر فردی با فرد دیگر متفاوت بوده و قابل مقایسه نیست و آدم‌ها بر اساس شخصیت‌های گوناگون، ظرفیت‌های متفاوتی دارند و ظرفیت هر فرد بسته به جنسیت و موقعیت اجتماعی و اقلیم جغرافیایی متفوت و متغیر است.

سوق جاعه به ترس

وی تشریح می‌کند: کاربران اجتماعی حجم ورودی اطلاعات منتشر شده را از لحاط مورد نیاز جامعه بودن بررسی نکرده و بدون توجه به نیاز جامعه و ظرفیت جامعه حجم اطلاعاتی بسیاری را به یک‌باره به جامعه وارد کردند  که این حجم بالا جامعه را بیشتر به سمت ترس و وحشت سوق داده و نگرانی افراد را عمیق تر می‌کند.

ایمانی یادآور می‌شود:  حجم بالای اطلاعات ورودی که سبب عمیق‌تر شدن نگرانی افراد شده باعث می‌شود فرد اشتهای کمتری نسبت به خوردن و آشامیدن داشته باشد و نسبت به محیط پیرامون خود وسواس پیدا می‌کند و این دلهره و نگرانی نیز سبب بهم ریختگی ساعت خواب در فرد شده و همه این ‌ موارد در دست هم داده و سیستم ایمنی فرد کاهش پیدا می‌کند.

استرس و ابتلای به کرونا

وی تاکید می‌کند: عدم استراحت کافی، تغذیه نامناسب و پررنگ‌تر شدن عوامل رسانه‌ای که مسیول انتشار حجمی از داده‌های اطلاعاتی که مورد نیاز فرد بوده سبب میشود سیستم‌های عصبی فرد ریزش پیدا کرده و توانایی حمایت از سیستم ایمنی بدن را کاهش پیدا می‌کند.

ایمانی می‌گوید: تمام این عوامل سبب کاهش میزان تاب‌آوری و افزایش نگرانی و ناراحتی در درون بدن شده و تاثیرگذاری آن را وقتی می‌توان مشاهده کرد که میزان ابتلا به هر نوع ویروس در فرد به سبب ضعف سیستم مقابله‌ای بدن افزایش پیدا می‌کند و سیستم عصبی مرکزی پاسخ درستی در چنین مواقعی به سیستم ایمنی بدن نمی‌دهد.

وی توضیح می‌دهد: همان‌طور که دیده می‌شود این حجم ورودی داده‌ها سبب ایجاد وسواس در میان کودکان 5 ساله ما شده کودکی که مدام در خانه در حال شست‌و شوی دست‌های خود است و این در آینده سبب مشکلات روانی زیادی در فرد و اجتماع می‌شود.

ایمانی در پایان در جهت کاهش استرس مردم تبیین می‌کند: مردم اخبار را از منابع موثق دریافت کنند و پیگیری شمار قربانیان و فوت شدگان کمکی به ما نمی‌کند و تنها اقدامی که هر فرد باید در این برهه از زمان انجام دهد مراثبت از خود و خانواده است که برای انجام این اقدام باید از آمادگی و آگاهی لازم برخوردار باشیم.

ارمغان تاریکی

تمام اخبار را قرار نیست دنبال کنیم و به نگرانی و استرس افراد دامن نزنیم  را که این اقدام خسارات جبران‌ناپذیری در آینده برای ما به ارمغان می‌آورد.

و بدانیم که این بحران به مرور و خیلی زود با مراقبت‌های پیش‌گیرانه رفع می‌شود از آن‌جا که چگونگی انتشار این ویروس هنوز مشخص نیست پس تنها مراقبت‌های پیش‌گیرانه حائز اهمیت بوده و بهتر است تا حد امکان از حضور در اماکن شلوغ و پر تردد جلوگیری کنیم.