متولی مشخصی وجود ندارد

مریم اصغری
در مطلب قبلی که چندی پیش در ارتباط با علل گرایش نوجوانان به مصرف دخانیات منتشر شد به گزارشی میدانی در شهر پرداختیم و وقتی با وخامت اوضاع روبرو شدیم، تصمیم به ریشه یابی این موضوع و راه های مقابله با آن گرفتیم و به همین جهت، به گفتگو با روان شناس و جامعه شناس پرداختیم تا ما را با مستندات بیشتری که در بطن جامعه وجود دارد، روبرو کنند و در انتهای تحقیقات با سوالاتی مواجه بودیم که برای گرفتن پاسخ به اصناف و اتحادیه سوق داده می شدیم.
اخذ عاملیت فروش از طریق اتحادیه
به سراغ امیر دلداری، مدیر بازرسی اتاق اصناف رفتیم تا دقایقی را در ارتباط با کنترل شرایط با او به گفتگو بپردازیم. دلداری بیان کرد: در تبصره ۷ قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات آمده است که پروانه فروش فرآورده های دخانی توسط وزارت صنعت و معدن و تجارت که طبق دستورالعمل مصوب ستاد صادر می شود، برای عرضه دخانیات باید عاملیت فروش از طریق اتحادیه اخذ شود. این عاملیت فروش شرایط خاص خود را دارد. به طور مثال باید فاصله مورد نظر را با مراکز آموزشی مثل مدارس، پارک ها، فضاهای ورزشی و مساجد داشته باشد. همچنین در ماده ۱۳، سن فروش دخانیات به افراد، سن قانونی قرار داده شده و فروش و عرضه به افراد زیر ۱۸ سال تخلف محسوب می شود.
وی در ارتباط با شرایط نظارت بر این قوانین توضیح داد: برای هر کدام از این قوانین جرائمی پیش بینی شده است. برای انجام هرگونه تبلیغات معارض با این قانون و آئین نامه اجرایی آن، جرائمی تعریف شده که در صورت انجام، فرد مرتکب جرم و مستوجب مجازات است. همچنین واحدهای صنفی فاقد عاملیت فروش، درصورت فروش فرآورده های دخانی، مرتکب تخلف می شوند. در مورد مسئله مهم فروش به زیر سن قانونی نیز، علاوه بر ضبط پروانه فروش دخانیات، متخلف موکلف به پرداخت جریمه نقدی می باشد.
او ادامه داد: در این زمینه به تازگی سخت گیری هایی اعمال می شود تا فقط عاملین فروش و در چهارچوب قوانین تعیین شده دخانیات عرضه شود، بنابراین برخورد صورت می گیرد اما شاید مبلغ جریمه ها و نوع برخورد به میزان کافی بازدارنده نیست تا مانع تکرار تخلف شود. برای این نظارت بازرسان ما ورود پیدا کرده و در حال پیگیری هستند و معمولا دستگاه قضایی هم ورود پیدا می کند، چراکه روی این موضوع حساس هستند.
در پایان صحبت با امیر دلداری پاسخ به مهمترین سوال که علت فروش دخانیات توسط تمام سوپر مارکت ها بود، را دریافت نکردیم و برای دریافت پاسخ به سراغ غلامحسن نیکنام، معاونت اتحادیه عمده فروشان موادغذایی رفتیم.
عدم نظارت بر فروش دخانیات
نیکنام با اذعان به اینکه متاسفانه نظارت فروش وجود ندارد توضیح داد: این موضوع کنترل نمی شود و متاسفانه در حد یک نوشته روی کاغذ و بنر باقی مانده است. چرا که واردکننده و فروشنده دخانیات به دنبال دریافت سود خودش است و عاملین عمده یا نمایندگی های کلی نیز سود خود را می برند و هیچ نظارتی بر فروش سیگار نیست. در مبحث نظارت، از نظر حجم و مقدار فروش هیچ قانونی وجود ندارد و براساس میزان فروش، دخانیات را از بازار تهیه می کنند. البته عاملین تنها مجوز فروش سیگارهای قانونی که تحت پوشش سازمان دخانیات هستند را دارند.
وی در پاسخ به سوال خبرنگار ما مبنی بر نظارت بر انحصار فروش دخانیات تنها توسط کسانی که عاملیت فروش را دریافت کرده اند بیان کرد: ما تا آن حد بازرس نداریم. چیزی در حدود بیست هزار واحد صنفی موادغذایی وجود دارد که از این تعداد، تنها نزدیک به هفت هزار تا از آن ها قانونی هستند و جواز یا عاملیت فروش سیگار دارند. متاسفانه واقعا هیچ گونه متولی مشخصی وجود ندارد. آیا می شود یک نیروی عظیم را صرفا به خاطر اینکه سوپر سیگار نفروشد به کار گرفت؟
او ادامه داد: ما در حد توان اتحادیه، بازرس داریم که برای بازرسی به صورت سرزده به فروشگاه ها می روند و جواز فروش سیگار را چک می کنند و در صورت تخلف فروشنده، در حد اخطار برخورد می کنند. اما ما مجاز به پلمپ واحد صنفی نیستیم.
نقش اصلی رسانه ها در فرهنگ سازی
نیکنام بیان کرد: از نظر من، یکی از راه های مقابله با فروش سیگار، گران کردن آن است. اگر هر نخ سیگار ده هزار تومان باشد کسی توانایی خرید آن را ندارد و در راس این اتفاق نوجوانان توان خرید ندارند. چون سیگار یک جیز کاملا تفننی است و هر چیز تفننی، اعتیادآور است. همچنین اگر ارگان یا اشخاص بانفودی هستند، تحقیق کنند که منافع سیگار به چه کسی می-رسد و اگر نمی توانند جلوی آن را بگیرند، مالیاتی سنگین برای واردات سیگار وضع شود تا شاید این دسترسی عمومی به این ماده مخدر و مضر کاهش پیدا کند.
معاون عمده فروشان موادغذایی توضیح داد: عدم مصرف دخانیات، نیاز به فرهنگ سازی دارد. شروع اعتیاد جوان ها از سیگار است و آرام آرام به سمت مواد مخدر سنتی و صنعتی روی می آورند. یقین بدانید که سن مصرف اعتیاد در مواد مخدر هم به همین صورت کاهش می یابد. روی بسته های سیگار طراحی هشداردهنده وجود دارد و متاسفانه مردم به آن ها توجه ندارند. نقش اصلی در این فرهنگ سازی را رسانه ها و در راس آن صداوسیما باید اجرا کند و مانند اتفاقی که در قبل می افتاد به جای اینکه تیزرهای تبلیغاتی آنچنانی را با گرفتن پول های میلیاردی پخش می کنند، در روز دو دقیقه در مورد مضرات سیگار حرف بزنند و تبلیغ کنند.
وی در پایان بندی صحبت های خود بیان کرد: در واقع مقصر تنها یک اتحادیه یا یک صنف نیست و این کنترل و نظارت، متولی خاصی ندارد که بخواهیم بگوییم فلان ارگان متولی اصلی است. پیشگیری از گرایش نوجوانان به سیگار کشیدن، نیرو و دلسوزی همگانی را می طلبد. هر کسی باید در حد خود در جامعه مسئول باشد.
آسیب تولید و پخش فیلم های سینمایی با مضامین عادی سازی آسیب های اجتماعی
پس از گفتگو با نیکنام برآن شدیم تا برای این فرهنگ سازی به سراغ مسئولین صداوسیما برویم. محسن نصرپور، مدیرکل صداوسیمای خراسان رضوی در پاسخ به سوالات خبرنگار ما بیان کرد: در جوامع امروزی با پیشرفت جوامع، به ویژه گسترش شهرنشینی از یک سو و هجوم پیوسته پیام های رسانه های دیداری، شنیداری ، نوشتاری، ماهواره ای و نیز شبکه های اجتماعی در فضای مجازی از دیگر سو، بی تردید سبک زندگی شهروندان با تغییرات اساسی مواجه شده است. این تغییرات با وجود این که باعث از میان رفتن بسیاری از خرده فرهنگ ها در جامعه شده، نسل جدید جامعه را دچار نوعی از خود بیگانگی فرهنگی کرده و به شیوه های مختلف ناهنجاری هایی در جامعه به وجود آورده است. در این میان تولید و پخش برخی فیلم های سینمایی با مضامین عادی سازی برخی آسیب های اجتماعی در جامعه، به ویژه استعمال مواد مخدر و دخانیات توسط بازیگران فیلم ها، آسیبی بوده و هست که زمینه این آسیب را بیشتر فراهم می کند.
در چنین شرایطی رسانه ملی با لحاظ شرایط فرهنگی و رفتاری جامعه، همچنین نگاه ویژه به بحث کاهش آسیب های اجتماعی و ناهنجاری هایی که قشرهای مختلف جامعه را به خود درگیر کرده است و بر اساس تاکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر تلاش دستگاه های فرهنگی برای کاهش آسیب های اجتماعی، اقدام به سیاست گذاری مشخص و دقیق در این مسیر کرده و با ارائه دستورالعمل های راهبردی به حوزه های برنامه ساز و پخش، شرایط و ضوابط خاصی را در چگونگی تولید و پخش برنامه های نمایشی و غیر نمایشی مرتبط با اعتیاد در جامعه ترسیم و شبکه های مختلف رادیویی و تلوزیونی سراسری و استانی را، مکلف به رعایت آن کرده است.
کاهش آسیب های اجتماعی با برنامه عملیاتی پنج ساله
با این نگاه، صدا و سیمای خراسان رضوی نیز برای اثرگذاری هر چه بیشتر بر مخاطبین خود که طیف جمعیتی بیش از 60 درصد مردم استان را شامل می شود، با ارائه مستندهای “نازیبا، تیمار، فردای بهتر، گزارش 5 و اشاره” در حوزه سیما و برنامه های ” راه بیراه، سرای زندگی، اصل بیستم، دور تند و پرس و جو” در حوزه رادیو و نیز گزارش های مستند در بخش-های مختلف خبری، همچنین اجرای پژوهش های راهبردی و کاربردی، سعی و تلاش ویژه ای برای آگاه سازی قشرهای جامعه و کاهش آسیب های اجتماعی، به ویژه معضل مصرف مواد مخدر داشته است. ضمن آنکه صدا و سیما در برنامه عملیاتی پنج ساله خود همواره تلاش میکند با محور قرار دادن آسیب های اجتماعی، شیب مناسبی در مسیر کاهش این آسیب ها در نظر بگیرد. با عنایت به این نکات می توان با اطمینان خاطر ادعا کرد که فارغ از تلاش همه رسانه های ماهواره ای ، فیلم-های سینمایی تولید شده در وزارت ارشاد و شبکه های اجتماعی، رسانه ملی تاکید بسیاری بر دروازه بانی دقیق تولید و پخش برنامه های نمایشی و غیر نمایشی با موضوع مواد مخدر و اعتیاد دارد و تلاش می کند تا به هیچ عنوان، صحنه های استعمال این مواد از رسانه ملی پخش نشود.
و درپایان
هر چند که رسانه ملی در تلاش برای آموزش جامعه باشد و در این زمینه به نوعی موفق هم عمل کرده باشد، آنچه مسلم است این است که گرایش نوجوانان به سمت سینما و دیدن فیلم های روی پرده بیشتر است و اگر نظارتی تحت عنوان کنترل رده سنی مناسب برای پخش فیلم ها، نه تنها از نظر اعمال خشونت بلکه از لحاظ مصرف دخانیات نیز در نظر گرفته شود، بدون شک به نوعی مسیر فرهنگ سازی اجتماعی هموارتر می گردد.همچنین از این مهم نمی توان چشم پوشی کرد که اولین موضوع مورد بحث، عدم نظارت لازم بر فروش دخانیات و تبلیغات گسترده در سوپر مارکت ها به وسیله ویترین های نورپردازی شده و بسته بندی مهیج سیگار صورت می گیرد و آنچه مشخص است نمی توان انگشت اتهام را به سمت ارگان خاصی نشانه گرفت و در انتها امید داریم که توانسته باشیم با ارائه این مطلب تنها در آگاه سازی بخشی از جامعه نقش داشته باشیم.