سیاست نفتی، نفت سیاسی

روز گذشته شاهد انتشار خبری در رسانه های کشور بودیم، مبنی بر اینکه: عربستان اعلام کرده است تولید نفت خود را به میزان دو میلیون بشکه در روز افزایش می دهد. بدین ترتیب اگر سعودی ها بتوانند چنین تصمیمی را عملیاتی کنند، قاعدتا تولید نفت عربستان به 12 میلیون بشکه در روز خواهد رسید.

این تصمیم ریاض به فاصله یک هفته پس از توافق اعضای اوپک برای حفظ ثبات بازار نفت و رعایت سهمیه ها، باعث بی اعتباری اوپک،سر در گمی بازار جهانی نفت و بی ثباتی در فرایند تصمیم سازی اوپک خواهد شد. شواهد نشان می دهد تصمیم ریاض صرفا با اهداف سیاسی و انگیزه های تبلیغاتی مطرح شده است.

قضیه کاملا برای همه آشکار شده، ریاض ماموریت دارد در صورت کاهش تولید نفت ایران در پرتو فشارهای واشنگتن، جای خالی نفت ایران در بازار جهانی را پر کند و در اعمال فشار بر ایران، به یاری ترامپ بشتابد.

طبیعتا از آل سعود بیشتر از این هم انتظار نمی رفت. آنچه در این میان نگران کننده است، موضوعی است که در جریان نشست اوپک و خروجیهای رسانه ها در روزهای بعد از آن فاش شد ( شکل گیری محور روسی-سعودی علیه ایران).

در حالی‌ که فشارها از سوی آمریکا بر کشورهای مختلف برای کاهش خرید نفت ایران افزایش می یابد و مقامات و دیپلمات‌های کابینه دونالد ترامپ در کشورهای مختلف مشغول رایزنی برای این منظور هستند، شکل‌گیری محور روسی ـ سعودی در بازار نفت و در راستای پوشش کاستی نفت ایران در بازار، موضوعی جالب‌توجه است که اکنون تحلیلگران مختلف به آن پرداخته‌اند.

رابطه دوست و دشمن

به باور بسیاری، ایران مهم‌ترین متحد روسیه در خاورمیانه و به‌ویژه در سوریه است؛ اما زمانی که پای نفت در میان باشد، دشمن اصلی تهران در خاورمیانه یعنی عربستان سعودی دست بالا را نسبت به ایران دارد؛ این موضوعی است که نشست هفته گذشته اوپک در وین ما را به آن رهنمون می‌کند.

ایران در آستانه فشارهای آمریکا و تحریم‌های نفتی این کشور، تلاش زیادی کرد تا تولیدکنندگان نفت را به ابقای سطح تولید فعلی در اوپک راضی کند که معنی آن این است که سهم ایران از افزایش تولید نفت اوپک ـ که قرار است سرکوب قیمت را به همراه داشته باشد ـ چیزی نخواهد بود؛ اما روسیه و عربستان سعودی ایده دیگری دارند.

بنا به گفته سه مقام آگاه و نزدیک به روسیه و اوپک، این دو بزرگ‌ترین صادرکننده نفت در دنیا، در ماه می توافق‌ها برای افزایش مهندسی‌شده تولید نفت در بازار را صورت داده‌اند که البته هر یک دلایل خاص خود را داشته‌اند.

مثال نشست اوپک به ‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه عربستان و روسیه قادر به کنار گذاشتن اوپک هستند و به‌ راحتی 1.5 میلیون بشکه نفت بیشتر را روانه بازار می کنند. سه منبع آگاه به رویترز در این ‌باره گفته‌اند، این تاکتیک از سوی عربستان سعودی و برای افزایش کمی بیشتر از یک میلیون بشکه طراحی‌شده بوده تا بتواند ایران را به قبول آن مجاب کند.

عربستان سعودی مشتاق به افزایش تولید در راستای درخواست آمریکا و کشورهای دیگر مانند هند و چین برای سرکوب افزایش قیمت نفت و جبران کاهش حجم نفت در بازار است؛ این موضوعی است که می‌توان بنا به گفته‌های وزیر انرژی عربستان به آن استناد کرد.

از سوی دیگر، روسیه از سوی شرکت‌های انرژی خود تحت‌فشار است تا با افزایش تولید نفت با روند رو به افزایش قیمت سوخت در داخل این کشور مبارزه شود. موضوعی که به ‌شدت برای ولادیمیر پوتین اهمیت دارد تا همچنان محبوبیت خود را در روسیه بالا نگاه دارد. این چیزی است که مقامات روسی به آن اشاره ‌کرده‌اند.

نفع ترامپ

در نهایت عربستان سعودی در راستای توافقی که بیش از یک ماه قبل با روسیه کرده بود، موضوع افزایش یک میلیون بشکه تولید نفت را در وین مطرح کرد. در حالی‌ که انگیزه‌های روسیه داخلی بود، نتیجه کار برای دونالد ترامپ بسیار رضایت‌بخش می‌نمود.

در حال حاضر اوپک یک‌سوم تولید نفت جهانی را بر عهده دارد، در حالی ‌که عربستان به همراه دو تولیدکننده دیگر غیر اوپک یعنی آمریکا و روسیه بیش از این میزان نفت به بازار تزریق می‌کنند. از سوی دیگر، تسلط ژئوپلیتیک این سه کشور بر بازار نفت، سهم ایشان از بازار را بیش از گذشته افزایش می‌دهد.

یک روز قبل از نشست اوپک، بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت ایران، با اشاره به این‌که هیچ توافقی در کار نخواهد بود، تولیدکنندگان اوپک و غیر اوپک را در شوک فرو برد. اما منابع اوپک بیان کرده‌اند که گفت وگوهای دقیقه آخری میان وزیر انرژی عربستان و شاهزاده عبدالعزیز با زنگنه به متقاعد شدن وی کمک کرده است. شاهزاده عبدالعزیز که مهم‌ترین مهره در موضوع امور داخلی انرژی عربستان است، فرزند ملک سلمان و از دیپلمات‌های کارکشته اوپک، نقش بسیار مهمی در توافق سال 2016 اوپک نیز داشته است.

یک منبع نزدیک به اوپک بیان کرده است، مقامات سعودی موضوع را خیلی ساده بیان کرده‌اند: اوپک باید برای افزایش بهای قیمت نفت که مصرف‌کنندگان را متأثر ساخته دست‌به‌کار شود و اگر زنگنه از امضای توافق سر باز زند، ایران در خطر انزوا از سوی سایر اعضای اوپک ـ که تحت هر شرایطی تولید را افزایش خواهند داد ـ قرار می‌گیرد.

ایران می خواهد مسکو را در کنار خود نگه دارد

همچنین به زنگنه گفته ‌شده، اگر ایران جلوی توافق را بگیرد، این مسأله منجر به خروج روسیه از توافق شده که می‌تواند تبعات جدی در حوزه‌های دیگر برای ایران داشته باشد. یکی از منابع روسی گفته است، از آنجا یی ‌که ایران به روسیه برای کمک علیه تحریم‌های آمریکا نیازمند است، تلاش زیادی می‌کند که مسکو را در کنار خود نگاه دارد.

این منبع بیان کرده که نگاه‌ داشتن توافق سال 2016 که حجم تولید ایران را معادل روزانه 4 میلیون بشکه تعیین کرده، برای زنگنه اهمیت زیادی دارد. با این ‌حال، این منبع بیان کرده که 24 تولیدکننده اوپک می‌توانند به‌ راحتی به 23 تولیدکننده کاهش یابند. ضمن آنکه کویت، عمان و امارات نیز نقش بسیاری در متقاعد کردن ایران بازی کرده‌اند.

درخواست آمریکا از عربستان

وقتی ترامپ تحریم‌های ایران را به‌ جای خود بازگرداند، در همان روز اعلام کرد که آماده جبران هرگونه کاهش تولید در بازار است. یک روز قبل مقامات آمریکا، عربستان را در مورد بازگشت تحریم‌ها به روی ایران آگاه و از ریاض برای اقدام درخواست کرده بودند.

در هفته گذشته که آمریکا از خریداران آسیایی درخواست رساندن خرید خود از ایران به صفر را کرده بود، عربستان از قبل آمادگی هرگونه افزایش تولید در بازار برای جبران کسری نفت ایران را داشته است؛ موضوعی که با اعلام آن، افزایش بهای نفت فروکش کرد.

یکی از منابع نزدیک به اوپک بیان کرده است، این میزان تولید نفت عربستان در ماه جولای به رکورد 11 میلیون بشکه در روز می‌رسد؛ یعنی یک‌میلیون بیشتر از ماه می. حتی قبل از نشست اوپک در هفته گذشته، منابع سعودی از افزایش تولید نفت عربستان به بیش از سهمیه تعیین‌شده خبر داده بودند. آن‌ هم در کنار تنها کشور دیگری که بیش از سهمیه خود در ماه می، تولید را افزایش داده است: یعنی روسیه.

به شکلی جالب‌توجه، اکنون شرایط در عربستان و روسیه به‌ گونه‌ای رقم خورده است که شاهد شکل‌گیری یک محور سعودی ـ روسی در بازار نفت و علیه ایران هستیم؛ محوری که تاکنون موفق شده است، سیاست‌ها و خواست‌های خود را بدون توجه به ساختارهای تعریف‌شده بر بازار نفت حاکم کند و این موضوع می‌تواند سرآغاز تحولاتی اساسی در آینده به ‌ویژه برای اوپک باشد.

انتهای خبر/علی روغنگران