شکوه پارسی در معماری ایرانی

عشق و هنر معجونی است که اگر در دستان هنرمندی جاری شود اثری می سازد اصیل و ماندگار که هر چه هم گرد و غبار تاریخ بر آن بنشیند باز هم زیبای هایش چشم نواز است و دلربا… هنر وقتی با تفکر آدمی در هم می‌آمیزد جلوه‌هایی دیدنی خلق می‌کند. انسان هنرمندانه همه ی حواسش را برای ساختن آنچه در ذهنش است خرج می‌کند تا حاصل تفکراتش را بیافریند.گاه سال‌ها طول می‌کشد تا همه‌ی آنچه که می‌خواهد را بسازد.گاه آنچه که تنها برای لحظه‌ای از دیدن آن لذت می‌بریم و سر شار از ذوق می‌شویم حاصل دستان چندین هنرمند است که با تمام وجود و روزها و شب ها به جاری کردن هنرشان مشغول بوده اند.

« معماری ایرانی» یکی از جلوه‌گاه‌های هنر است که در گوشه گوشه ی ایران در بناها  دلبری می‌کند. بناهایی که از ساعت ها دیدنشان سیر نمی‌شوی و همه ی حواس آدمی را در خود غرق می‌کنند. اگر این عناصر را بشناسید لذت مطالعه و آشنایی با بناهای تاریخی برایتان ملموس تر و لذت بخش تر خواهد شد. هر چه قدر هم که ساختمان‌های کوتاه و بلند امروزی در شهرها قد علم کنند باز هم ذره ای از چشم نوازی معماری در بناهای قدیمی‌تر کم نمی‌کنند. معماری اصیل ایرانی هنوز هم تماشایی است، معماری در ایران اصالتی غیر قابل انکار دارد  و این اصالت را مدیون عناصری است که شناسنامه ی این هنر را تشکیل می دهند.

اینها مقدمه‌ای بود برای آنچه که می‌خواهیم بگوییم و یادی کنیم از »مهندس هوشنگ سیحون» پدر معماری نوین ایران که در 5 خردادماه سال 1393 چشم از نقاب خاک بست. به همین خاطر گفت‌وگویی با «رضا سلیمان نوری« پژوهشگر، نویسنده و روزنامه‌نگار داشتیم.

 پدر معماری نوین ایران

هوشنگ سیحون متعلق به سومین نسل معماران تحصیل کرده ایرانی است که پس از تحصیل در اولین دوره دانشکده هنرهای زیبا تحصیلات تکمیلی خود را در اروپا به پایان رساند.در همان سال‌ها هنگامی‌که سیحون پس از پایان تحصیل در مدرسه بوزار پاریس به ایران آمده و شروع به کار کرد، « سبک بین المللی» تا حد زیادی در میان معماران رواج یافته بود. در تهران به‌خصوص در محله‌های جدید شمال شهر بیش از پیش الگوهای این سبک به ویژه در خانه‌سازی به کار گرفته می‌شد.

معماری هوشنگ سیحون در ویلاها، بناهای عمومی شهری و بناهای یادبود سه فرصت جداگانه را برای کاربرد سه زبان مختلف برای او بوجود آوردند. او نخستین معمار ایرانی بود که آهن و سیمان را بطور عیان در ساختمان بکار برد،کار سیحون از خانۀ دکتر بابک که از سبک بین المللی بی تاثیر نیست تا منزل خودش در دروس راه مشخصی را طی کرده است. وضوح ساخت، یافتن حساسیت و سلیقه شخصی نسبت به ترکیب سنگ و آهن و حرکت در پلان آزاد.

برخی او را پدر معماری مدرن ایران می دانند، فعالیت هنری و معماری ایشان در طول نیم قرن زبانزد همه عاشقان فرهنگ و هنر ایران زمین است، از طراحی آرامگاه های خیام، ابوعلی سینا، فردوسی، کمال الملک، نادر شاه افشار، کلنل محمد تقی خان پسیان، و دهها اثر معماری جاودانه دیگر همچون موزه توس و ساختمان بانک سپه در میدان توپخانه تا صدها بنای مسکونی، نقاشی و سیاه قلم و چند سال تدریس در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران تنها بیان گوشه ای از فعالیت خستگی ناپذیر مهندس هوشنگ سیحون است. وی سبک خاصی در معماری ایران پدید آورد که تلفیقی هماهنگ و موزون بین گونه های معماری سنتی و کهن ایران با تکنولوژی و سبک مدرن معماری جهان است.

پیوندی ناگسستنی با معماری ایرانی

سیحون در طول سال های فعالیت خود ، شورای عالی شهرسازی، شورای مرکزی تمام دانشگاههای وابسته به یونسکو در پیش از انقلاب بوده و به مدت ۱۵ سال مسؤولیت مرمت بناهای تاریخی ایران را برعهده داشته است. وی استاد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بوده و یک دوره ریاست این دانشکده را عهده دار بوده است.

سیحون نقش اندازی است که در دنیای ابعاد از معانی پر رمز و راز باطن سخن به میان می‌آورد و معانی و فلسفه نظری و وجودی بزرگانی که معمار و طراح آرامگاه هر یک از آنان بوده، در نقش مقبره شان متجلی نموده‌است. به عنوان مثال در ۱۳۳۸ آرامگاه حکیم عمر خیام را مبتنی بر اصول ریاضی و مثلثاتی خیام، محاسبه و طراحی کرده‌است. وی همچنین طراحی ساختمانهای سازمان نقشه برداری‌کل‌کشور،کارخانه نخ ریسی‌کوروس اخوان،کارخانه آرد مرشدی، مجتمع آموزشی یاغچی آباد، سینما آسیا، سینما سانترال، کارخانه کانادادرای (زمزم فعلی) در تهران و اهواز، کارخانه یخ سازی کورس اخوان و حدود ۱۵۰ پروژه مسکونی خصوصی را برعهده داشته است.

منطق حرف اول در معماری

بهترین تعریف درباره  فعالیت های سیحون را خود ارائه داده است،آنگاه که گفت: راهی را که من در معماری پیش گرفته‌ام به طور خلاصه و به صورت فهرست ذکر می‌کنم. در معماری، قبل از هر چیز علاقه دارم منطق را همیشه در نظر داشته باشم. هیچ‌گاه هیچ چیز نباید بی منطق در معماری به کار برود، حتی کوچکترین خط و کم‌ترین نقطه بایستی دلیل و معنی مخصوص به خود داشته باشد و مخصوصاً از فانتزی‌های بی‌معنی و بی مغز گریزانم. حقیقت بایستی عریان و بی پرده در معماری خودنمایی کند ولو اگر گاهی اوقات زننده باشد، اطمینان دارم که حقیقت همیشه زیبایی و لطف مخصوص به خود را خواهد داشت. یک معمار خوب باید مثل یک شعر عالی ساده، سهل و ممتنع باشد. از شلوغی و درهم و برهمی بی اندازه گریزانم، نقشه ساده همیشه زود خوانده می‌شود و اشخاص را گمراه نمی‌کند، طرح نقشه یک ساختمان مثل حل یک مسئله است. باید همیشه ساده‌ترین راه حل را در نظر گرفت و از راه‌های پیچ در پیچ صرف نظر کرد.

سیحون در کنار معماری، به نقاشی از مناظر و روستاهای ایران می پرداخت و نمایشگاه هایی از آثار خود را، در ایران و در خارج از ایران برپا کرده است. آثار وی در نمایشگاهی در دانشگاه ماساچوست در سال ۱۹۷۲ در کنار آثار هنرمندانی چون پیکاسو و سالوادور دالی به نمایش درآمد. در این نمایشگاه تابلویی از «کلافهای خطی»را به نمایش گذاشت که در آن از خطوط موازی و پر پیچ و تابی استفاده کرده بود که همدیگر را قطع نمیکردند. دانشگاه هایی مثل  MIT،هاروارد، واشنگتن و برکلی مجموعه ای از نقاشی های او را گردآوری کرده و نگهداری می کنند.

سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز

 مرده آنست که نامش به نکویی نبرند

انتهای گزارش/مرجان فرهمند