حواشی یک هیاهوی پوچ!

در روزی که هشدار هواشناسی خبر از درنوردیده شدن استان با موج هوای گرم 40 درجهای و بیشتر را در بیستمین روز از اردیبهشت ماه امسال میداد، خبرنگار ما راه پایانه شهدا، پایانه شهید هاشمینژاد و خط 3 بی.آر.تی را در پیش گرفت تا از نزدیک وضعیت ارائه خدمات را در 3 مسیر پرتردد شهر موشکافی کند. در عین حال مشکلات را رصد کرده و به گوش مسئولان برساند. در گزارش میدانی که میخوانید بحث داغ این روزهای گرم بهاری در مورد «من کارتها»، «مراکز شارژ من کارتها»، «تخلفات اتوبوسرانان»، «هزینه 500 تومانی یا 1000 تومانی بهای اتوبوس» و غیره از نزدیک بررسی شده که دعوت میشود در این گزارش با ما همراه شوید.

* ساعت 09.37 ایستگاه خط 3 بی.آر.تی ابتدای خیابان توحید
برای فرار از گرمای این روزهای بهاری به سرعت خودم را به ایستگاه ابتدای خیابان توحید میرسانم. هنوز به ایستگاه نرسیده خطهای 27 و 49 که داخل ایستگاه منتظر پیاده و سوار شدن مسافران بودند، به حرکت درمیآیند. بلافاصله خط 201 پایانه شهدا- امام هادی(ع) به ایستگاه میرسد و پشت سر آن خط 3 بی.آر.تی در ایستگاه متوقف میشود. انبوه مسافران زن و مرد در ایستگاه منتظر هستند، درحالیکه خوشبختانه ترافیک دو سمت خیابان سبک و خلوت است. با رسیدن اتوبوس، همه به سمت آن هجوم میبرند. طبق معمول ورودی قسمت بانوان شلوغتر است. مسافران یکی یکی سوار شده و من کارت خود را به دستگاه نزدیک میکنند و به سمت انتهای اتوبوس حرکت کرده و جایی بین جمعیت گم میشوند. من نیز پس از کمی معطلی، همراه آنها سوار میشوم و من کارت میزنم و مینشینم.
خانمی که آخر صف، سوار اتوبوس میشود، نه من کارت دارد، نه تمایلی برای قرض گرفتن آن از سایر مسافران. اما هنوز در بین جمعیت هضم نشده که راننده با صدای بلند میگوید: کارت بزنید. او هم از یکی از مسافران میخواهد به جایش من کارت بزنند و به نشانه حسن نیت، اسکناس 500 تومانی را که از کیف خود درآورده و در دست میفشرد. اتوبوس نیز راه میافتد و به سمت میدان توحید حرکت میکند. دانشجویی که کتاب زیست خود را در دست گرفته و سخت مشغول مطالعه است، کنارم نشسته. با او سر صحبت را باز میکنم. میگوید: فاصله چهارراه مصلی تا چهارراه میلاد را 3 سالی است که میروم و میآیم. اما با راه افتادن مسیر خط 3 خوشبختانه رفت و آمد در این مسیر برایم آسانتر از قبل شده. نه از آن معطلی برای رسیدن اتوبوس خبری هست، نه ترافیکهای آنچنانی. البته شنیدم سهم خواهی برای اتوبوس، اعتراض کسیه خیابانهای مسیر را به دنبال داشته. به هر حال هر کاری مخالفان و موافقان خود را دارد. اگر این بی.آر.تی در چند خیابان پرتردد دیگر شهر نیز راه بیافتد، حتما کار خیلیها را راه میاندازد.

*ساعت 09.45 ایستگاه چهارراه میدان بار
با تمام شدن خط ویژه، اتوبوس با سایر خودروها در ترافیک میافتد و پس از کلی گاز دادن و ترمز کشیدن، به ایستگاه چهارراه میدان بار میرسد. مسافران یکی یکی پیاده میشوند و 4 مسافر من کارت به دست وارد میشوند. 3 مسافر هم به راننده پول نقد میدهند و سوار میشوند. اما من کارتی از طرف راننده زده نمیشود. 2 مسافر هم بدون اینکه به روی خود بیاورند، سوار شده و جایی پیدا میکنند و مینشینند.
همان دختر دانشجو به این 2 مسافر اشاره میکند و میگوید: باید وجدان داشته باشیم. راننده که نمیتواند تک تک مسافران را زیرنظر بگیرد. کجای دنیا است که از خدمات استفاده کرد و پولی بابتش نپرداخت؟ چند ایستگاه دیگر هم به همین صورت میگذرد و صحنه های مشابه تکرار میشود.

*** ساعت 10.20 ایستگاه بولوار معلم
اتوبوس به ایستگاه بولوار معلم میرسد. 5مسافر سوار میشوند. اما فقط یک نفر از آنها من کارت میزند.3نفر پول پرداخت میکنند و یک نفر هم هیچ واکنشی نشان نمیدهد! وقتی با نگاه پرسشگرانه من مواجه میشود، میگوید: خانم! کارتم 25 هزار تومان شارژ دارد. اما جلوی دستگاه جواب نمیدهد. علت را پرسیدم. میگویند چون مدتی است از آن استفاده نکردم، باید به روزآوری شود. برای این کار هم فقط در کل شهر مشهد یک مرکز قرار دادند و آن هم شهدا است. من ماهی یک بار آن هم برای رفتن به حرم به سمت میدان شهدا میروم! اگر این مراکز در همه سطح شهر بود که این مشکل وجود نداشت.
در همین حال، صدای بوقهای دستگاه کارت خوان توجهام را جلب میکند. ظاهرا راننده کارت خود را به ازای پولهایی که از ابتدای مسیر تا چهارراه معلم دریافت کرده، جلوی دستگاه قرار داده است. در این ایستگاه پیاده میشوم و راه میدان شهدا را در پیش می‎‌گیرم.

ساعت 11.33 پایانه شهید هاشمی نژاد- میدان شهدا
وارد پایانه که میشوم، 2 اتوبوس پشت سرهم از راه میرسند و پس از توقف در جایگاه خط 51 پایانه میامی-هاشمی نژاد، اتوبوس را خاموش میکند. مسئول خط هم با آنها خوش و بشی کوتاه میکند و ساعت ورودشان به پایانه را ثبت میکند و مشغول نوشیدن چای میشود. چیزی نگذشته که خانمی به همراه دخترش فریادزنان به سمت مسئول خط میآید و با اعتراض شدیدی میگوید: این چه وضعی است؟ مادر خودش هم بود، همین کار را میکرد؟ مسئول خط هم که ظاهرا این اعتراضات برایش تازگی ندارد، با لحن آرامی میگوید: مگر چه شده؟ او هم با نگاهی پر از خشم مشغول توضیح دادن میشود: سوار اتوبوس شدم و دخترم برای شارژ من کارت به باجه مراجعه کرد. در فاصله کوتاهی که دخترم به باجه میرود تا برگردد، راننده حرکت میکند و وقتی با فریادهایم برای توقف اتوبوس مواجه میشود، میگوید به موقع حرکت نکنم، جریمه میشوم! بحث بین او و مسئول خط ادامه دارد و این خانم که به شدت شاکی است میگوید دیروز کارتم را 5 هزار تومان شارژ کردم. اما چون در مسیر، مراکز شارژ من کارت کم است، به جای چند مسافر کارت زدم و شارژ کارتم تمام شد. مگر تقصیر من است؟ اگر تعداد این مراکز زیاد بود، دیگر این مشکلات پیش نمیآمد. در این پایانه از خیر سوار شدن به اتوبوس میگذرم و به صحبت با مسئول خط بسنده میکنم.
**** حق با مشتری است
خودم را به مسئول خط میرسانم و بعد از معرفی، علت را جویا میشوم. وی میگوید: اگر قرارباشد به ازای هر مسافر حتی چند ثانیه هم توقف کنیم، تصور کنید چه میشود! مسافر باید از شارژ من کارت خود مطمئن باشد. بعد سوار اتوبوس شود. هر دقیقه معطلی در حرکت اتوبوس، معطلی و گلایهمندی سایران مسافران را در ایستگاههای مسیر به دنبال دارد. البته اینکه مراکز شارژ من کارت کم هست، قبول داریم و حق با مشتری است!
وی به اقبال مسافران از پرداخت بهای سفر با من کارت اشاره کرده و میگوید: مسافران باید یا هزینه 500 تومانی را با من کارت بزنند. یا هزینه را به دیگران پرداخت کرده تا من کارت بزنند و یا جریمه 1000 تومانی رامتقبل شوند که 90 درصد مسافران از من کارت 500 تومانی استفاده میکنند. تنها 10 تا 15 درصد از کل مسافران حاضرند مبلغ 1000 تومان را بپردازند. چون برای مسافر صرف نمیکند که هزینه سفر را با جریمه آن بپردازد.
اتوبوسران خط میامی هم که از دور مشغول شنیدن توضیحات مسئول خط است، نزدیک میآید و در تکمیل حرفهای مافوقش میگوید: من در خط میامی فعال هستم و برای کسانی که از من کارت استفاده نمیکنند، باید من کارت 1000 تومانی بزنم. کارت تعریف شدهای که از سوی سازمان در اختیار اتوبوسران قرار میگیرد.
وی در پاسخ به این سوال که ممکن است اتوبوسرانان مبلغ 1000 تومان نقد دریافت کنند و 500 تومان کارت بزنند، بیان میکند: مگر میشود راننده من کارت 500 تومانی داشته باشد و آن را به ازای پولی که از مسافر دریافت میکند، بزند؟ راننده به ازای هر دریافت نقدی 1000 تومانی مبلغ 1000 تومان کارت در دستگاه ثبت میکند.
وی کارت خود را که حاوی اطلاعات و مشخصاتش است، از جیب درآورده و برای اطمینان بیشترمان، آن را جلوی دستگاه قرار میدهد. دستگاه هم رقم 1000 تومان را از مبلغ 12 هزار تومان کل اعتبار کارت کسر میکند.

*** ساعت 12.10 پایانه شهدا
پایانه شهدا مقصد بعدیام است. در این پایانه هم مسئول خط زیر تیغ آفتاب داغ تابستان مشغول دریافت چند برگه از اتوبوسرانان و ثبت زمان ورود و خروج است. وی در پاسخ به سوالم در مورد کم و کیف استقبال یا عدم استقبال مردم از من کارت میگوید: با وجود اینکه اطلاعرسانی در خصوص افزایش هزینه بلیت اتوبوس و جریمه صورت گرفته بود، باز به نظر میرسد افزایش مبلغ جریمه از 100 تومان به 1000 تومان غافلگیر کننده بود. همین افزایش هم سبب شده مردم برای جلوگیری از پرداخت جریمه، حتما کارت خود را شارژ کنند. این کار باعث کاهش فرار من کارت هم شده و شاهدم تعداد تراکنشهای من کارت در این پایانه به مرز 80 درصد رسیده است که تا پیش از این سابقه نداشت. درحالیکه خودم شاهدم این مشارکت در حد 60 درصد بود.
وی نیز با رد سوء استفاده اتوبوسرانان از بهای نقدی که مسافران پرداخت میکنند، توضیح میدهد: سیستم نظارت من کارت در سازمان وجود دارد که کارتها را به صورت روزانه چک میکند. روزانه تعداد کارت مشخصی باید از سوی اتوبوسرانان تحویل شود. اگر متوسط روزانه تحویل گردد، مشکلی نیست. اما اگر تعداد کمتر از تعداد مورد درخواست باشد، اتوبوسران متخلف فراخوان شده و گزارش عملکرد از وی درخواست میشود.
این مسئول خط در تکمیل صحبتهایش میگوید: برای مثال روزانه به ازای هر 100 عدد کارت 500 تومانی که مسافر میزند، باید 15 عدد کارت تراکنش نقدی از سوی مسافر زده شود. فرض کنیم در روز 300 عدد کارت 500 تومانی ثبت شود، در این صورت باید حداقل 45 کارت نقدی 1000 تومانی ثبت شود. یعنی 45 هزار تومان از سوی اتوبوسران دریافت میشود و اگر این عدد کمتر باشد، مورد بازخواست قرار میگیرد.
وی خاطر نشان میکند: البته کتمان نمیکنم که تخلفاتی در این مورد گزارش شده که خودم شخصا گزارش آن را دریافت و از اتوبوسران تعهد گرفتهام. گرچه این موارد اندک است. اما با توجه به اینکه آمار نقدینگی به شدت کمتر شده، این تخلفات نیز جدا کاهش داشته است. یعنی به موازات اینکه تراکنش غیرنقدی افزایش یافته، دریافت نقدی نیز کاهش داشته است.
وی کم بودن مراکز شارژ من کارت را یکی از مشکلات مردم دانسته و بیان میکند: با توجه به اینکه باجه شارژ من کارت و به روز آوری آن تنها در پایانه شهدا قرار دارد، استفاده از من کارت در این ایستگاه به شدت افزایش داشته. اما مشکل در سایر ایستگاههای سطح شهر است که مرکزی برای ارائه و شارژ در اختیار شهروندان قرار نداده است. در واقع میتوان گفت دلیل کاهش آمار استفاده از من کارت در سایر ایستگاههای سطح شهر به این دلیل است که مراکز ارائه و شارژ من کارت کم است. اگر مراکز مربوطه به اندازه نیاز باشد، مردم با اصل استفاده از من کارت مشکلی ندارند و ترجیح میدهند هزینه 500 تومانی را پرداخت کنند تا جریمه 1000تومانی آن را.

**** فعالیت بیش از 600 مرکز شارژ من کارت در مشهد
مدیر عامل سازمان اتوبوسرانی شهرداری مشهد نیز در این رابطه به خبرنگار ما توضیح میدهد: با هماهنگی که با سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد در دست انجام است، دستگاههای شارژ من کارت افزایش خواهد یافت. شهروندان نیز میتوانند با استفاده از کارتهای بانکی عضو شتاب به راحتی من کارت خود را شارژ کنند. این سامانهها قرار است در ایستگاههای مترو و خطوط بی.آر.تی نصب شود و در همه ساعات شابنه روز قادر به ارائه خدمت است.
علی اصغر نیشابوری با اشاره به اینکه در حال حاضر 63 باجه فروش و شارژ من کارت در پایانهها و سطح شهر فعال است، میافزاید: همچنین حدود 600 مرکز شارژ در سطح شهر نیز شارژ من کارت ارائه میدهند.
وی با اشاره به فراهم آمدن امکان استفاده از اپلیکیشن شارژ موبایل منکارت، میافزاید: دسترسی شهروندان به این اپلیکیشن به صورت 24 ساعته فراهم است و شهروندان میتوانند آن را از آدرس mobile.mashhad.ir روی گوشیهای خود نصب کنند.

**** افزایش مراکز شارژ من کارت به 5 هزار مرکز
در ادامه مدیرعامل سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری مشهد با تاکید بر ضرورت افزایش مراکز شارژ من کارت در سطح شهر، توضیح میدهد: نظر به اهمیت استفاده شهروندان از کارت شهروندی و با توجه به برنامهریزیهای صورت گرفته تعداد ایستگاههای دسترسی شهروندان برای شارژ منکارت به صورت الکترونیکی توسعه خواهد یافت تا از این بابت شهروندان دغدغهای نداشته باشند.
محمدجواد رجاییان بیان میکند: در طرح جدید در نظر داریم خدمات را بدون نیاز به نیروی انسانی در اختیار شهروندان قرار دهیم و به عبارتی تمام ایام هفته به صورت 24 ساعته امکان خدمترسانی به شهروندان را فراهم سازیم. و در حال حاضر تعداد 100 دستگاه شارژ الکترونیک در خطوط قطارشهری و پایانه های اتوبوسرانی نصب و راه اندازی شده اند.
رجائیان با اشاره به اینکه در گام نخست این طرح، شبکه شارژ الکترونیکی کارت شهروندی در ایستگاههای قطارشهری و دستگاههای اجرایی ایجاد شده، ادامه میدهد: شبکه شارژ در حال حاضر حدود 600 نقطه در دسترس شهروندان است که ظرف چند ماه آینده این نقاط دو برابر و طی یک برنامه مشخص به 5 هزار مورد افزایش خواهد یافت.