هنر مهندسی صدا

روزی، روزگاری نه سال‌های چندان دور، همین سی چهل سال قبل که اگر کسی صدای خوشی داشت و با آهنگی تصنیفی می‌خواند و می‌خواست که آن را بر روی صفحه گرامافونی و یا کاستی ضبط کند، باید راه طولانی شهر تا تهران را می‌پیمود و بعد از پیدا کردن استودیویی بر پشت میکروفون و در کنارش نوازندگان همزمان سازی می‌زدند و می‌خواند و بر روی نوارهای سلوئیدی حک می‌کردند و همان بود که از آب در آمده و هیچ گونه دخل و تصرفی در آن نمی‌شد، ایجاد کرد. زمان گذشت و جامعه روز به روز با آمدن وسایل صدابرداری و میکروفون‌های حساس از خوانندگانی با صدای نه چندان خوب، صداهایی ماندگار بر جای گذاشت و این هنر صدابردار و دستگاه‌های پیشترفته در این زمان است.

امیر نوروزی متولد 1365 تهران، کارشناسی مهندسی تکنولوژی نرم افزار کامپیوتر است. موسیقی را در سال 1378 در جهاد دانشگاهی مشهد زیر نظر اساتیدی چون ناصر و منصور رسا، سیمون آیوازیان و لیلی افشار به فراگیری گیتار در سبک‌های کلاسیک و فلامنکو پرداخت. از سال 1380 تا 1382 در گروه موسیقی پاپ آنارام به سرپرستی مرحوم طاها نخاولی به عنوان نوازنده گیتار همکاری کرد. درسال 1383 به فراگیری ویولن در سبک ایرانی نزد زنده یاد استاد عباسعلی خمر پرداخت دارای گواهینامه بین‌المللی sound synthesizer and finalizer از دانشگاه آکسفورد ،- دارنده گواهینامه بین‌المللی تولید موسیقی از دانشگاه برکلی امریکا ،- دارنده گواهینامه بین‌المللی تئوری موسیقی از دانشگاه رچستر المان، اپراتورحرفه‌ای پروتولز HD از کمپانی AVID است. همکاری با صدا و سیما و شبکه جام جم از سال 1384 و راه اندازی استودیو صدابرداری با مجوز اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی از دیگر فعالیت‌های او به شمار می‌رود. از آثار منتشر شده می‌توان به مجموعه‌های لوح صوتی کتاب قطعاتی برای گیتار تولید آلبوم موسیقی پرستش با صدای مهدی فاضل و کتب گویا برای نویسندگان متعدد وتولید سمپل برای گیتار در سبک پاپ و… اشاره کرد. وی دانش‌آموخته علوم صدابرداری و مهندسی صدا است و گذراندن مستر کلاس‌ها و دوره های مختلف در شهرهای مختلف ایران و کشورهای ترکیه و دبی و ارمنستان به دانش صدابرداری را نیز در کارنامه‌اش دارد. با او گفت‌وگویی داشتیم که می‌خوانید.

صدا برداری هنر است؟

بله، بهتر است بگوییم هنر مهندسی صدا، تنها با یکبار مراجعه به کتاب هنر میکس اثر دیوید گیبسون و یا تحقیقی کوچک در اینترنت می‌توان به اهمیت ، عظمت و جزییات این هنر حساس و خطیر پی برد. یک آهنگ بسیار خوب با انجام میکس و مسترینگ بد می‌تواند تبدیل به یک فاجعه صوتی شود و برعکس. در واقع پس از مرحله تولید موسیقی سرنوشت یک آهنگ در استودیو ، توسط هنر و دانش یک صدابردار رقم می‌خورد.

به نظر شما تجهیزات مهمتر است یا دانش صدابردار؟

در پاسخ به این سوال قاطعانه می‌گویم دانش و تجهیزات در این حرفه دو بخش جدایی ناپذیر از هم هستند بصورتی که تجهیزات بروز و خوب مکمل دانش صدابردار است.

وضعیت فعالیت هنرمندان مشهدی در زمینه ضبط و تولید موسیقی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

خوشبختانه در سال جاری شاهد ورود دوستان موزیسین زیادی به عرصه فعالیت مجاز هستم و برای یکایک این عزیزان آرزوی پیشرفت روز افزون دارم. در حال حاظرضبط آلبوم جدید امید رهایی ، آلبوم حس پروانگی با صدای مهرداد عبدالهی، ضبط و تولید آلبوم بانو با صدای مهدی فاضل، ضبط و توولید آلبوم ۱۰۰ با صدای جمال جاودانی تا عید امسال از موسسه پارس آوا پژواک آریایی به مدیریت اینجانب وارد بازار مجاز موسیقی کشور می‌شوند که این موضوع به نوبه خود جای بسی خوشحالی برای وضعیت فعلی موسیقی خراسان پس از چندین سال سکوت دارد.

آیا یک صدابردار خوب، باید موسیقی بداند؟

بله از نظر من و اساتید من صدابردار باید حداقل یکی از آلات موسیقی را به صورت تخصصی بنوازد و به نوازندگی سایر آلات موسیقی آشنایی داشته باشد، سبک‌های موسیقی را بشناسد، آهنگسازی، هارمونی و ارکستراسیون بداند، قوانین اکوستیک و فیزیک صوت و در واقع مهندسی صوت را بداند. این موارد برای یک ضبط یا میکس و مسترینگ اصولی بینهایت مهم است، متاسفانه در حال حاضر به این موارد اهمیت بسیار کمی داده می‌شود البته به استثنا همکارانی که با من هم نظر هستند.

آینده حرفه صدابرداری را در مشهد چگونه می‌بینید؟

تکثیر روز افزون استودیوهای صدابرداری زیر زمینی غیر مجاز همانند قارچ سمی با تجهیزات غیر استاندارد و با دانشی تقریبا برابر با صفر در حیطه صدا، روزانه در حال وارد کردن ضربات محلکی به موسیقی شهر و استان هست که نتایج آن در آینده بسیار نزدیک بوضوح قابل ملاحظه برای عموم خواهد بود.

با توجه به پیشرفت تکنولوژی صدا آیا تفاوتی بین خواننده حرفه‌ای یا آماتور و یا استفاده از آلات موسیقی با کیفیت یا بی‌کیفیت در هنگام ضبط تاثیری در خروجی نهایی صدا دارد؟

خواننده حرفه‌ای ، استفاده از آلات موسیقی با کیفیت، استفاده از نوازندگان درجه یک، تولیدات اصولی با ساختار صحیح علمی همچنین ضبط خوب، بینهایت در خروجی نهایی تاثیر دارد. به عنوان مثال لازم می‌دانم به خواننده‌های حرفه‌ای از جمله استاد مهدی سالاری نصب یا امید رهایی یا نوازندگانی همچون صمد برقی اشاره کنم که کمترین پردازش و اصلاح روی صدای ضبط شده آنها انجام می‌شود و همیشه نهایت کیفیت صوتی در آثارشان قابل ملاحظه است.

چالشهای صدابرداری صحنه چیست و آیا با صدابرداری استودیو متفاوت است؟

متاسفانه در برنامه‌های اکثر صدابرداران صحنه در خراسان بدلیل اینکه اصول میکس و مسترینگ آثار صوتی را نمی‌دانند و فقط به بلندی و کمی صدا فکر می‌کنند، بارها شاهد تداخل فرکانسی سازها و کدر بودن محدوده‌های فرکانسی در صدای سالن همایش‌ها و سمینارهایی که در آنها موسیقی زنده هم اجرا می‌شود، بوده‌ام که فقط با حداقل یک پنینگ ساده یا انتخاب درست میکروفون مشکل تداخل تا حد بسیار زیادی رفع می‌شود. در واقع از نظر علمی تفاوت چندانی با هم ندارد اما دغدغه نان و وجود روابط و آشنایی باعث شده است که اصول علمی نادیده گرفته شود و کارها به کاردان سپرده نشود.

به نظر شما صنعت صوت ایران در مقایسه با استاندارد جهانی در چه جایگاهی قرار دارد؟

صادقانه بگویم ، با استاندارد جهانی فاصله بسیار زیادی داریم اما در سال‌های اخیر سرعت رشد و پیشرفت این هنر در ایران به حدی بوده که آینده بسیار روشنی را برای جایگاه ایران در رده جهانی میتوان پیش‌بینی کرد.

به عنوان مدیر عامل یک موسسه فرهنگی وضعیت حمایت از خوانندگان، هنرمندان و موضوع استعداد یابی در مشهد را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

این روزها اتفاقات عجیبی با شعار حمایت از هنرمندان مخصوصا خوانندگان در مشهد در حال وقوع است، قاطعانه بگویم بجز ایجاد سود تجاری برای برنامه‌گذار و عوامل وابسته به وی، هیچگونه اتفاق خوبی در انتظار عزیزان شرکت کننده نیست. با توجه به غیر ممکن بودن جذب اسپانسر برای عزیزان تازه کار بدلیل نداشتن توجیه مالی برای تهیه کننده، به هنرمندان تازه کار توصیه می‌کنم بجای رویا پردازی برای معروفیت یک شبه ، بصورت آکادمیک و اصولی مسیر هنری خود را طی کرده و صبر داشته و مطمئن باشند همه چیز در زمان خودش به بهترین شکل رخ خواهد داد.

آیا وجود مافیا در موسیقی را تایید می‌کنید؟

بله ، وجود دارد، اما این موضوع را در نظر داشته باشید مافیا تا قبل از ورود هنرمند روی استیج می‌تواند در کنار او باشد، به محضی که هنرمند روی استیج می‌رود کاملا تنهاست و باید صلاحیت خود را به تنهایی به مردم اثبات کند تا در صورت موفقیت بتواندحداقل برای یک دوره زمانی کوتاه به یک چهره ماندگار تبدیل شود. در واقع برد با کسی است که سوژه قابل ارائه‌ای داشته باشد، البته با توجه به تغییرات جدید و عجیب سلیقه شنیداری شنوندگان امروز موسیقی در ایران ، این سوژه قابل ارائه می‌تواند نوع خاصی از تلفظ حرف «و» یا تکرار پیوسته کلمات «دل ای دل» و … باشد و ناگهان به خلاقیتی ماندگار و مورد پسند عوام تبدیل شود.

مشکلات و چالش‌هایی که برای شما در این حرفه وجود دارد چیست؟

چندین سال است پرسش‌هایی ذهن من را به خود مشغول کرده که تعدادی از آنها را بیان می‌کنم. چگونه اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز کارگاه ها یا همایش ها یا سمینار ها ، مسابقات و فستیوال ها که با صوت سرکار دارند را صادر می‌کند اما استفاده از صدابردار مجاز و مورد تایید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را برای آنها الزامی نمی‌کند؟ چگونه برای آثار صوتی قانونی و مذهبی و… که از دفتر موسیقی یا اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز دریافت می‌کنند، تولید یا ضبط در استودیو ها و شرکت‌های مجاز موسیقی الزامی نیست؟ چگونه یک برنامه یا همایش قانونی، سخنرانی و.. که بخش لاینفک آن صوت و صدابرداری است توسط یک صدابردار که مجوز این کار را نداشته و در واقع صلاحیت قانونی ندارد انجام می‌شود و هیچگونه نظارتی از طرف مراجع ضیصلاح صورت نمی‌گیرد؟ چطور به یک فرد پس از طی کردن مسیری بی‌نهایت سخت و طاقت فرسا با رزومه های بسیار سنگین وتاییدیه از بزرگان موسیقی و صدابرداری ایران،آزمون‌های بسیار پیچیده، پس از ثبت شرکت، پروانه فعالیت داده می‌شود ولی تمام برنامه‌ها وموضوعاتی که با صوت سروکار دارد به افراد نالایق بدون مجوز واگذار شده و آن برنامه بصورت قانونی برگزار می‌شود البته توسط صدابردار غیر قانونی؟ چرا از موسسات هنری که طبق بند ل ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم، ازپرداخت مالیات معاف هستد مالیات دریافت می‌شود؟ چرا هیچگونه حمایتی انجام نمی‌شود؟ آیا در این زمینه هم رابطه بر ضابطه ارجعیت دارد؟ اینها پرسش‌هایی است که هیچوقت پاسخ آنها را نیافته‌ام و احتمالا هیچوقت هم نخواهم یافت!

گفتگویی از سعید بابایی