مهمترین کاربرد وقف اقتصادی است

نخستین همایش ملی وقف علم و فناوری با حضور دکتر عبدالرضا باقری قائم مقام وزیر علوم، حجتالاسلام علی محمدی نماینده ولی فقیه و رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه کشور، دکتر ناصر باقری مقدم معاونت سیاست گذاری و برنامه ریزی ستاد راهبردی نقشه جامع علمی کشور در تالار همایش هروی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.

همت خیرین در زیرساختارهای علمی

قائم مقام وزیر علوم و تحقیقات گفت: در 4 سال گذشته، خیرین بالغ بر 650 هزار متر مربع در دانشگاه‌ها و مراکز علمی سراسر کشور به ایجاد زیرساخت‌های خوابگاهی، دانشگاهی و پژوهشی کمک کرده‌اند.

عبدالرضا باقری در این همایش ملی افزود: وقف در حوزه فرهنگ، اندیشه و آموزش در گذشته‌های دور هم وجود داشت ولی به شکل جدید نبوده است.

وی افزود: از گذشته‌های دور نیز توجه خیرین به علم و فناوری در این کشور جاری بوده است و در انقلاب نیز توجه به آموزش و پرورش و ساخت مدرسه مورد توجه بیشتری قرار گرفت، طی 30 یا 40 سال گذشته، واقفین و خیرین در حوزه آموزش و فرهنگ، فعالیت‌های گسترده‌ای انجام داده‌اند.

قائم مقام وزیر علوم و تحقیقات بیان کرد: در حوزه علم و فناوری طی دو دهه گذشته به همت خیرین در آموزش عالی کارهای بزرگی انجام شده است و به عنوان مثال، دانشگاه باهنر و یزد تقریبا توسط خیرین ساخته شده است.

باقری با اشاره به اینکه در 4 سال گذشته، خیرین بالغ بر 650 هزار متر مربع در دانشگاه‌ها و مراکز علمی سراسر کشور به ایجاد زیرساخت‌های خوابگاهی، دانشگاهی و پژوهشی کمک کرده‌اند. در حال حاضر، بالغ بر 110 پروژه خیرین در دانشگاه‌ها در حال احداث بوده که حدود 130 هزار متر مربع پروژه در سال 96 احداث شده است. وی اضافه کرد: برخی دیگر از این پروژه‌ها نیز در سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد و در بیش از 60 دانشگاه کشور طی 4 سال گذشته، بنیادهای حامیان علم و فناوری و خیرین به اقتضای سلیقه دانشگاه‌ها شکل گرفته است.

قائم مقام وزیر علوم و تحقیقات یادآور شد: در سطح جهانی به طور متوسط در آمریکا و اروپا بیش از 30 درصد منابع دانشگاه‌ها از منابع موقوفات و سرمایه‌گذاری خیرین و نیکوکاران بوده که در دانشگاه‌ها انجام شده است. همچنین در حال حاضر بالغ بر 70 درصد منابع دانشگاه‌های کشور توسط دولت تامین می‌شود و 30 درصد منابع نیز توسط دانشگاه‌ها تولید می‌شود، از طریق خدمات ارائه‌دهنده به جامعه، آموزش و درآمدها حاصل از تحقیقات در عرصه‌های مختلف که اگر به مدل‌های جهانی فکر کنیم باید به 60 درصد برسد.

باقری با بیان اینکه در حوزه وقف علم و فناوری باید اقداماتی انجام شود تا منابع پایدار برای دانشگاه‌ها ایجاد شود، گفت: علاوه بر اینکه کمک‌های انجام شده در ساخت خوابگاه‌ها و زیرساخت‌ها بوده، مهم‌تر از آن تولید منابع پایدار برای امور علمی و فناوری در دانشگاه‌ها است و سازمان اوقاف و امور خیریه کشور می‌تواند کمک کند تا از طریق قرار دادن منابعی به‌صورت پایدار، درآمدهای ناشی از موقوفات ایجاد کند که دانشگاه‌های ما بتوانند در توسعه علم و فناوری موفق شوند. وی با اشاره به اینکه در گذشته تعداد دانشجویان دکتری اندک بود تصریح کرد: تقریبا در تمام حوزه‌ها تمام نیروهای متخصص در کشور تربیت می‌شود و این توانایی در کشور ما وجود دارد، اما کمبود منابع و زیرساخت‌ها وجود دارد که می‌تواند مورد توجه خیرین قرار گیرد.

قائم مقام وزیر علوم و تحقیقات با بیان اینکه از اقدامات دیگری که خیرین می‌توانند ورود کنند، علاوه بر توسعه کمی آموزش و پژوهش، در بخش ارتقای کیفی دانشگاه‌ها نیز وارد شوند، ادامه داد: کمک خیرین به ارائه بورس تحصیلی ویژه دانشجویان برتر کنکور از جمله فعالیت‌هایی است که خیرین می‌توانند به آن ورود پیدا کنند، چراکه این موضوع می‌تواند فضای رقابت علمی را در دانشگاه‌ها ایجاد کند، همپنین تقدیر از اساتید برتر دانشگاه و فارغ‌التحصیلان برتر دانشگاه‌ها توسط خیرین نیز می‌تواند به توسعه کیفی دانشگاه‌ها کمک کند.

باقری اضافه کرد: با توجه به تاکید رهبری مبنی بر اینکه دانشگاه‌ها در خدمت مردم باشد، خیرین می‌توانند به عنوان حلقه واسط عمل کنند تا ارتباط دانشگاه با جامعه زیاد شود، همچنین باید انتقال نیازها جامعه به دانشگاه‌ها و ایجاد ارتباط بین دانشگاه‌ها همراه با تامین نیازهای جامعه ایجاد شود، این موضوع مهم‌ترین موردی است که باید در عصر جدید مورد توجه قرار گیرد و می‌تواند به توسعه علم و فناوری در دانشگاه‌ها هم در ابعاد کمی و کیفی کمک کند. علاوه بر این یکی از معضلات امروز اشتغال فارغ التحصیلان است و باید مراکز رشد و نو آوری در دانشگاه‌ها و پارک‌های علم و فناوری تقویت و بیشتر توجه شود.

قائم مقام وزیر علوم و تحقیقات گفت: از جمله اقدامات سودمند برای ارائه بهتر خدمات دانشگاهی، تامین معیشت دانشجویان در حوزه تغذیه، سلامت و درمان دانشجویان بی‌بضاعت به‌خصوص برای بیماری‌های صعب‌العلاج همراه با تامین منابع و امکانات تحصیلی است که بسته به سلیقه خیرین می‌تواند در حوزه علم و فناوری ورود پیدا کنند.وی تاکید کرد: محیط دانشگاه، حساس، اثرگذار با ظرافت‌های خاص است و حضور خیرین را در دانشگاه‌ها باید جدی بگیریم.

باقری اشاره‌ای به استفاده از ظرفیت ایرانیان مقیم خارج از دانشگاه داشت و افزود: تمام ایرانیان خارج از کشور که به توسعه کشور علاقه‌مند هستند می‌توانند به توسعه علم و فناوری کشور کمک کنند، باید نهادهای خیرین داخل را با ضوابط بین‌المللی وفق دهیم تا از ظرفیت ایرانیان خارج از کشور در توسعه علم و فناوری استفاده کنیم.

تغییر نگرش در موقوفات

حجت الاسلام والمسلمین علی محمدی در «همایش ملی وقف و علم و فناوری» بیان کرد: اولین همایش وقف و فناوری در جوار بارگاه ملکوتی ثامن الحجج برگزار می شود و این برنامه طلیعه مبارکی برای این موضوع مهم است. اگر یک موقوفه سود منافع و عواید داشته باشد در کنار آن می توان اقدامات فرهنگی و اجتماعی انجام داد، در غیر این صورت اصل سرمایه به تدریج مستهلک می شود و از بین می رود.

وی به محورهای این همایش اشاره کرد و گفت: تبیین ضرورت توسعه وقف علم وفناوری ، ضرورتش در این است که در قرآن وسخنان ائمه معصومین نسبت به علم و دانش توجه فوق العاده‌ای شده است و در این زمینه روایتی از پیامبر بزرگوار اسلام است که می فرماید: «علم و دانش سرآمد تمام خووبیهاست» و روایتی از حضرت علی(ع) که فرمودند: «علم و دانش پایه و اساس هر موفقیتی است». ممکن برای بعضی افراد هزینه کردن و وقف در زمینه علم و فناوری جا نیفتاده است و تمایل دارند که حسنیه و مسجد بسازند، ولی در نظر داشته باشند ثواب این نوع کارکمتر از ساخت مساجد و حسنیه نیست.

نکته بعد الگو توسعه اجرای گفتمان در حوزه وقف علم وفناوری است و بیش از 8000 موقوفات علمی و فرهنگی در کشور وجود دارد و همه ما از این موقوفات بهره کافی می بریم. در طول تاریخ شاهد بودیم تعدادی از واقفین بخشی از اموال خود را وقف ساخت مساجد، حسنیه و … می کردند و این الگوی مناسبی برای ما است.

محمدی درباره تغییرنگرش در کاربرد موقوفات گف: در جامعه این طور می گویند که وقف کار فرهنگی است ولی این موضوع غلط است زیرا یکی از کاربردهای آن فرهنگی می باشد و بیشتر کاربرد اقتصادی دارد و در این زمینه باید نوع نگاه افراد تغییر کند، پس مهمترین کاربرد وقف اقتصادی است.

محمدی در ادامه مراسم اظهار داشت : افزون بر 1400 مرکز درمانی موقوفه و 133 بیمارستان وقفی در کشور وجود دارد، ساختمانهای مختلفی وقف می شوند و بعد از اینکار ارزش آن پایین می آید در حالی که عواید وقف به نفع همه مردم است و همه بهره مند می شوند. باید ارزش یک ساختمان وقفی بیش از پیش شود، این امور نشان می دهد در موضوع وقف به خوبی فرهنگ سازی نکرده ایم.

رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه گفت: باید به وقف در عرصه علم و فناوری نیز توجه کنیم، موضوع تولید علم و فناوری فقط برای دانشگاه‌ها نیست بلکه در حوزه‌های علمیه هم این کار ضرورت دارد.
وی افزود: به برکت واقفان در طول تاریخ کشور همه ما از عواید وقف بهره برده ایم و امروز هم صندوق موقوفات علم و فناوری لازم است تاسیس شود تا در مسیر علم به توفیقات بیشتری دست یابیم. همیشه چنین بوده است در هر موضوعی که علم و دانش لازم را نداریم تا یک مشکل را حل کنیم دشمن فشار می آورد لذا راه مقابله دستیابی به فناوری و تولید علم است.

نقش رسانه‌ها در توسعه موقوفات

معاون برنامه ریزی و سیاست گذاری ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور نیز در این همایش گفت: هم اکنون هفت دهم درصد از تولید ناخالص ملی به تولید علم و فناوری اختصاص دارد در حالی که تا سال 1404 باید این رقم به چهار درصد برسد.

ناصر باقری مقدم افزود: بیشتر کشورهای دنیا نیمی از منابع مورد نیازشان در تولید علم و فناوری از طریق مردم و امور خیریه است و ما هم باید بیش از پیش مردم و خیران را وارد صحنه تولید علم و فناوری کنیم.وی ادامه داد: رسانه‌ها و مطبوعات نقش مهمی در توسعه و ترویج مفاهیم مربوط به وقف در عرصه علم و فناوری دارند. باید از ظرفیت آنها در این عرصه بیش از بیش استفاده شود.

معاون برنامه ریزی و سیاستگذاری ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور گفت: در شورای عالی انقلاب فرهنگی ریل گذاری لازم در عرصه تولید علم و فناوری انجام شده است تا این کار حول ستاد کمیسیون ویژه وقف در علم و فناوری و بدون موازی کاری انجام شود.

نخستین همایش ملی وقف، علم و فناوری تا بعدازظهر روز چهارشنبه با برگزاری چند پنل تخصصی در دانشگاه فردوسی مشهد به کار خود پایان داد.

گزارشی از مرجان فرهمند