چرا باید سالن‌های تئاتر مشهد درجه‌بندی شوند؟

روز جمعه، بیست و نه‌ام دی ۱۳۹۶، سید جواد اشکذری، رئیس انجمن هنرهای نمایشی‌ی استان خراسان رضوی، اعلام کرد که «طرح درجه‌بندی‌ی سالن‌های نمایش در مشهد به زودی اجرا خواهد شد.» این خبر بسیار خوشی ست که تبعات بسیار خوش‌تری در پی دارد. یکی از مبرم‌ترین نیازهای ما در تئاتر مشهد، تفکیک، رتبه‌بندی و امتیازدهی به تماشاخانه‌های موجود بود. اجرای این طرح باعث خواهد شد تا ما بتوانیم در مدیریت سالن‌ها و اجراهای نمایش‌مان نه یک قدم که چندین قدم پیش بگذاریم. این یکی از آن طرح‌های بنیادین و اساسی‌ست که مدت‌ها بود رؤسای پیشین انجمن هنرهای نمایشی به لزوم‌اش آگاهی داشتند ولی بنا به هر دلیلی، اجرای آن را به تعویق می‌انداختند. و جای آن دارد تا در همه‌ی شهرهای استان به اجرا گذاشته شود. شهرهایی که بیش از دو تماشاخانه دارند.

چرا طرح درجه‌بندی‌ تماشاخانه‌های مشهد تا به امروز اجرا نشده است؟ مهم‌ترین دلیلی که باعث توقف این طرح تا به امروز شده، روابط دوستانه‌ای ست که میان صاحبان تماشاخانه‌های خصوصی و مدیریت تئاتر استان برقرار است. شاید به جرأت بتوان گفت که همه‌ی مالکان تماشاخانه‌ها، از عزیزان بدنه‌ی تئاتر شهر هستند و اکثر قریب به اتفاق‌شان با مدیران تئاتر شهر، دوستی‌های دیرینه دارند. همین امر سبب می‌گشت تا مدیران تئاتر استان، برای پرهیز از هر گونه سوءبرداشت و سوءتفاهم احتمالی، تماشاخانه‌های تحت مدیریت ایشان را رتبه‌بندی نکرده تا مبادا اولیت‌بندی‌ها باعث کدورت شود. از طرف دیگر، آمار اجراهای نمایش ما در مشهد در این دو سه ساله‌ی گذشته، به شدت رشد کرده و تعداد کارهایی که روزانه بر صحنه می‌رود، بیش‌تر از پیش است. از آن‌جا که سالن‌های ما برای تعداد اجراها در قدیم کافی بود، هرگز مدیران درصدد رتبه‌بندی‌ی تماشاخانه‌ها برنمی‌آمدند. از طرف دیگر، تعداد مخاطبان تئاتر نیز به حدی نبود که بخواهد روزانه همه‌ی سالن‌ها را پُر کند. و نکته‌ی دیگر آن که تنوع آثار ما در تئاتر، به اندازه‌ی امروز نبود. همه‌ این عوامل دست به دست هم می‌دادند تا مدیران پیشین تئاتر لزومی بر درجه‌بندی‌ سالن‌های اجرا نبینند و البته تا حدود زیادی، درست هم می‌اندیشیدند، اما در این دو سه ساله‌ گذشته، رشد کمی و کیفی و البته تنوع آثار نمایشی باعث شده بود تا ما به شدت خلأ نبود رتبه‌بندی در سالن‌ها را احساس کنیم.

رتبه‌بندی‌ سالن‌های اجرا چه دردی از ما دوا خواهد کرد؟ اولین حُسن این طرح آن است که اجراهای کارگاهی و تجربی، حالا می‌توانند به عنوان یک هویت مستقل، برای خود سالنی داشته باشند. تماشاخانه‌هایی‌که از امکانات ساده‌تری در مقایسه با دیگر سالن‌ها برخوردارند، می‌توانند بالقوه به اجراهای کارگاهی و تجربی اختصاص داده شوند و به کانونی برای رشد و فعالیت استعدادهای تازه‌ تئاتر شهرمان بدل گردند. مزیت دوم اجرای این طرح، مشخص شدن تکلیف اعطای مجوز تماشاخانه‌ها به گروه‌های تئاتری است. از این به بعد، گروه‌های تئاتری می‌دانند که در مقایسه با گستردگی و حجم کارشان، در چه سالنی می‌توانند اجرا کنند و چه سالن‌هایی به آن‌ها تعلق نخواهد گرفت. طبیعی است که گروه‌ها با این وصف، از آغاز می‌توانند برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری برای تمرینات، اجرا و حتی تبلیغات آینده‌ خویش داشته باشند. مزیت سوم آن، هویتمند شدن تماشاخانه‌ها و ایجاد رقابتی صحیح برای بهبود کیفیت سالن‌هاست. از این پس، مدیران تماشاخانه‌های شهرمان برای به دست آوردن رتبه‌ بالاتر، دست به تغییرات و تصحیحات فضای خویش خواهند زد تا بتوانند درجه کیفی و هویت بهتری در مقایسه با قبل بیابند. در این میان، بهای بلیت‌ها هم منطقی خواهد شد و از دیگر سو، تماشاگران از تسهیلات بهتری در سالن برخوردار می‌شوند. مزایای اجرای این طرح، کم نیست. به ویژه آن که اجراهای کارگاهی از این پس دارای هویت مستقل می‌شوند و البته امکان فروش بلیت پیدا می‌کنند و هر تماشاخانه‌ای خواهد توانست با اختصاص یک پلاتوی کارگاهی به گروه‌های تجربی، فضای آموزشی را گسترش دهد. در اینجا باید از اتفاقات بزرگ و مهمی که دوران ریاست سیدجواد اشکذری در انجمن هنرهای نمایشی افتاد، یاد و تشکر کرد. آقای اشکذری توانسته در دوران مدیریتش رویدادهای خوبی را در تئاتر شهرمان رقم بزند. اجرای متن‌های مهم و شاخص بین‌المللی، گسترده شدن فضای آموزشی، بهبود چشمگیر وضعیت اقتصاد تئاتر و البته آمار اجرای تماشاخانه‌های ما، همه و همه، دستاوردهای بسیار بزرگی‌است که می‌تواند در کارنامه‌ هر رئیس انجمنی، باعث مباهات باشد. اجرای طرح درجه‌بندی‌ سالن‌های مشهد نیز یکی از این اتفاقات خوب است که امیدواریم به زودی شاهد اجرایی شدنش باشیم.

یادداشتی از آرش خیرآبادی، نویسنده و منتقد تئاتر