نگاه منتقدان«روی بال نسیم»

جلسه نقد و رونمایی دو کتاب شعر «روی بال نسیم» از محمدصادق بخشی و «چکاوک جنداب» از محمدعلی عادلی در حوزه هنری خراسان رضوی با اجرای محمدکاظم کاظمی در حضور منتقدین و مخاطبان این هنر برگزار شد. مراسم با شعرخوانی محمدعلی عادلی شاعر مهمان نیشابوری و صاحب مجموعه شعر«چکاوک جنداب» آغاز شد و در ادامه محمدصادق بخشی صاحب مجموعه شعر«روی بال نسیم» ضمن ابراز خرسندی از حضور شاعران، منتقدین و شعردوستان به خوانش منظومه اثر خود پرداخت.

عدم تعادل در شعر

اولین منتقد جواد شیخ‌الاسلامی درباره کتاب «روی بال نسیم» گفت: این مجموعه شعر اولین کتاب شعر محمدصادق بخشی است و قرار نیست با این اشعار جهانی را تکان بدهد. او بقول خودش دیر وارد دنیای ادبیات شده است، ولی برای او حضور مستمر و پیگیری جلسات و محافل شعر بسیار ارزشمند است. فضای زبانی کتاب «روی بال نسیم» نوعی بین زبان جدید و قدیمی در نوسان است و هنوز به تعادلی نرسیده است. در مضامین بکار برده شده در اشعار، گاهی نو و تازه و زمانی حالت قدمایی دارد. ولی در بین اشعارش، شعرهایی وجود دارد که در آن‌ها فضای زبانی بسیار متفاوت و حرفی نو و تازه بیان شده است.

شیخ‌الاسلامی در ادامه برنامه گفت: شاعر اگر شعری می‌گوید باید به درک، مطالعه و تجربه مخاطب احترام بگذارد، و یکی از مسائلی که وی باید بیشتر به آن توجه بکند انشای شعر است، یعنی شاعر مطلب یا مقصود خود را به‌خوبی بیان کند. یکی از معایب این کتاب که باید رفع شود، پراکندگی قالب‌های شعراست که به‌شکل چهارپاره شروع و به‌صورت غزل پایان می‌یابد. در مجموع به‌نظر می‌رسد که شاعر خیلی وقت‌ها زود از اشعارش احساس رضایت کرده است.

شعری نجیبانه

در ادامه برنامه منیژه رضوان به‌عنوان منتقد دوم تصریح کرد: متأسفانه صفحات کتاب مناسب نیست و از همه مهم‌تر نداشتن فهرست در ابتدای کتاب است، البته نوع چیدمان شعرها در کتاب به‌هیچ عنوان مناسب نیست. اشعار وی نوعی شعر نجیبانه در چهارچوب معمول شعر آئینی است و این حسن را دارد که شعر خارج از هنجار نمی‌رود، ولی در عین حال شعر از نو‌آوری محروم می‌ماند چون شاعر باید ریسک کند، به‌عنوان مثال: وی در زمینه ردیف و قافیه خود را به‌خطر نمی‌اندازد، ردیف‌ها عادی و قافیه‌ها از نظر موسیقی کلامی ضعیف هستند.

رضوان در ادامه مراسم گفت: در این اشعار ترکیبات نه زیاد نوآوری دارد که مخصوص خود شاعر باشد و نه خیلی نخ‌نما شده است. تکرارهایی در یک مصراع انجام شده است که گاهی موفق ولی در بعضی موارد تصویر و تعبیرها در دو شعر تکرار شده است. شعارزدگی در بعضی مصراع‌ها دیده می‌شود و گاهی ضعف‌های زبانی مثل آوردن ضمیر متصل و منفصل در کنار یکدیگر است، همچنین رباعی‌های شعر در حد غزل‌ها نیست. در نهایت زبان شعر محمدصادق بخشی زبانی روان و ساده است.

منتقد سوم سیدحسن مبارز درباره کتاب «چکاوک جنداب» گفت: درباره کتاب «روی بال نسیم» گفت: در صفحه‌آرائی کتاب متاسفانه نواقصی وجود دارد و آن شلوغی صفحات است که اجازه تمرکز به مخاطی را نمی‌دهد. درمورد اشعار این کتاب مسائل آئینی و اعتقادی در این اشعار است که خیلی به روزرسانی شده ، بیت‌هایی که ریشه در عقاید اسلامی دارد و حاصل آگاهی و دانش اعتقادی شاعر است.

محتوا جایگزینی برای فرم

منتقد چهارم مهدی آخرتی بود که از دیدگاه‌های مختلف به زوایای نقد این اثر پرداخت وگفت: به عقیده من کلیت این کتاب خوب است، در هر صورت شعر آئینی است و در شعر آئینی محتوا مهم‌تر از فرم است. شاعر در این کتاب به وزن‌های تکراری و مرسوم چند وزن اضافه کرده است و این یک اتفاق خوبی است، چون بعضی وزن‌ها خسته‌کننده است. موضع دیگر رعایت ردیف در اشعار است که قابل نقد و بررسی است، در بیشتر این شعرها ردیف لغو نداریم، یعنی آن‌ها ردیف لازم و واجب است. ارجاعات بیرونی متنی در شعر محمدصادق بخشی از آن دسته نیست که برای دریافت شعر مجبور به مطالعه بشویم. شعرشکستن هنجارها است، و رباعی که به‌ناچار مصراع چهارمش ضربه بزند دیگر غیرمنتظره نیست، رباعی خوب است که بیت آخر آن در کل ضربه بزند.

وی در پایان با تشکر از محمدصادق بخشی گفت: اینقدر که در این اشعار حسن دیدم عیبی ندیدم و این اشعار را باید با خود شخصیت شاعر مقایسه کرد.

گزارشی از مرجان فرهمند