احزاب؛راهکار یا سربار؟

میز گرد «نگاهی به جایگاه احزاب؛ از اجرا نشدن قانون تا حمایت دولتی» به میزبانی روزنامه صبح­امروز و با حضور جواد آرین­منش؛ رئیس خانه احزاب خراسان رضوی، علی گندمی؛ رئیس شورای انجمن اسلامی خراسان رضوی و مرتضی کرامت؛ عضو حزب کارگزاران خراسان رضوی برگزار شد. در این نشست با محوریت آن نقش احزاب در جامعه، بحث و تبادل نظر شد که بخش اول و دوم آن در شماره­های قبل منتشر شد.

در این شماره به بخش سوم و آخر این میز گرد با محوریت «ساختار احزاب و چرایی و چگونگی حمایت دولت از احزاب» پرداخته شده است که در ادامه آن را می­خوانید.

آرین­منش: اعتراضات اخیر نشان­دهنده لزوم وجود احزاب است

رئیس خانه احزاب خراسان رضوی: برخلاف ذهنیت عمومی نسبت به پولدار بودن حزب موتلفه، این حزب چنین شرایطی ندارد. در گذشته این حزب برخواسته از مردم بود و برخی متدینین بازار به این حزب کمک می­کردند چون مجموعه هیئت­هایی بوده که در کنار امام فعالیت سیاسی می­کردند و کمک­های مردمی واقعا به قصد قربت بوده است. مرحوم عسگر اولادی نیز بخاطر ارتباط با بدنه بازار چنین کمک­هایی دریافت می­کرد. اگر فعالیت حزبی که اصول غربی دارد بومی­سازی می­شد مردم همینطور که به هیئت­ها کمک می­کنند به احزاب نیز کمک می­کردند و این نیاز به فرهنگ­سازی دارد.

جواد آرین­منش با بیان این که احزاب در اول انقلاب جایگاه مناسبی در کشور داشتند، افزود: چون افراد بزرگی مثل بهشتی در حزب جمهوری اسلامی فعالیت داشتند و تحزب رواج داشت. اما بعد از انفجار حزب جمهوری اسلامی و زیاد شدن اختلاف سلیقه­ها در احزاب امام را ناراحت کرد و اموال حزب جمهوری اسلامی به نهاد رهبری و کمیته امداد و … داده شد. اما من معتقدم همین اتفاقات اخیر مشهد نشان­دهنده لزوم وجود احزاب است، به هرحال اعتراضات مردمی طبیعی است، این اعتراضات باید در قالب نهادهای مردمی و حزبی مطرح شود، شکل بگیرد و مدیریت شود تا بتوانند حرف خود را به صورت قانون­مند بزنند.

وی تصریح کرد: باید کسانی که معترض هستند بتوانند مجوز تجمع بگیرند، راهپیمایی کنند، سخنرانی کنند تا حرفشان شنیده شود. بدنه احزاب را عموما نیروهای کم بضاعت علاقه­مند تشکیل دادند، به عنوان مثال حزبی که آقای گندمی متولی آن هستند و فرهنگیان عضو آن هستند عده­ای هستند که مشکلات جدی معیشتی و اقتصادی دارند چگونه می­توانند به حزب کمک مالی کنند؟

حزبی بودن را ضد ارزش ندانیم

آرین­منش ادامه داد: اگر تجمعی بخواهد شکل بگیرد، سخنرانی شود، سالن اجتماعات استفاده شود باید چگونه مدیریت شود؟ همین که استانداری اعلام کرده ما آماده­ایم امکانات دولتی را در اختیار خانه احزاب  قرار دهیم امر کوچکی نیست چون احزاب سلایق مختلفی قرار است در آن مطرح شود.

رئیس خانه احزاب خراسان رضوی اظهار کرد: اگر قرار است فضای سالم سیاسی ایجاد شود، بینش سیاسی مردم تعمیق شود، امنیت فعالیت سیاسی تامین شود، نشات سیاسی اتفاق بیفتد و … باید به احزاب بسیار بیشتر بها دهیم، آن­ها را رشد دهیم، به حزبی بودن افتخار کنیم و حزبی بودن را یک ضدارزش ندانیم، بنابراین بخشی از این مشکلات جامعه بخاطر خلا وجود احزاب است.

کرامت: وابستگی مالی احزاب به دولت خوب نیست

عضو حزب کارگزاران خراسان رضوی گفت: احزاب نباید صد در صد وابستگی مالی به دولت داشته باشند چون باعث می­شود استقلال خود را از دست بدهند. بخشی از درآمد باید کمک­های مردمی باشد که در این بخش نیز باید شفافیت وجود داشته باشد. همچنین نباید اینگونه باشد که 350 حزب داریم و به هرکدام به یک میزان بودجه می­دهیم، در کشورهای توسعه یافته بر اساس میزان رای یا کرسی­های پارلمان بودجه می­دهند تا احزابی که جدی­تر فعالیت می­کنند بیشتر حمایت شوند.

مرتضی کرامت در خصوص حزب کارگزاران اظهار کرد: حزب کارگزاران چند ویژگی دارد: یکی این که ساختار این حزب کاملا از پایین به بالا است، یعنی حزب کارگذاران کنگره استانی تشکیل می­دهد و شورای استان را انتخاب می­کند و تمام اعضای رسمی نیز می­توانند عضو شوند و همه نیز می­توانند رای بدهند. اعضای شورای استانی در کنگره کشوری شرکت می­کنند و باز می­توانند کاندید شورای کشوری و انتخاب کننده آن باشند. یعنی کوچکترین عضو تاثیرگذار است و فرصت پیشرفت را نیز برای همه فراهم می­کند.

وی افزود: حزب کارگذاران کانون محور است، کانون­ها بر اساس صنف­های مختلف و مشاغل مختلف شکل گرفته است و بخش مربوط به حوزه خود را پوشش می­دهد. تمام کسانی که در کانون خاصی قرار می گیرند افراد معتبر این بخش هستند و مشکلات و پیشنهادات بخش خود را از طریق این افراد به گوش مسئولین بالادستی می­رسانند. این ویژگی­ها باعث شده که هم حزب کارگزاران ساختار مناسبی داشته باشد و هم بتواند خواست همه را به گوش مسئولین برساند.

گندمی: خانه احزاب یک سازمان مردم نهاد است

رئیس شورای انجمن اسلامی خراسان رضوی با بیان اینکه خانه احزاب سازمان مردم نهاد است،گفت: خانه احزاب عملا یک ساختار حزبی ندارد و فقط ایجاد شده تا مشکلات عام که مربوط به همه جامعه می­شود مثل مناظره و دعوت از مسئولین در آن­جا مطرح گردد.

گندمی با بیان این­که کمک مالی دولت به احزاب در همه کشورهای توسعه یافته رایج است، تصریح کرد: اتریش سال­ها قبل حدود 10 میلیارد دلار برای کمک بلاعوض به احزاب در بودجه سال خود قرار داده بودند که درآمد نفتی ما در آن دوره نصف این مبلغ هم نمی­شد. این جزو وظایف دولت است و مثل دیگر نهادها نباید انتظار داشته باشد سیاست­های دولت را دنبال کنند.

وی افزود: دولت باید بنا بر وظیفه کمک مالی مشخصی به احزاب ریشه­دار و مردم­پایه داشته باشد و در عوض مثل دوره آقای خاتمی از آن­ها صورت­جلسات کنگره را دریافت کند. مثلا تشکیلات ما در استان سالی 15 کنگره برگزار می­کند، در شهرستان نیز همیشه دفتر شکل می­گیرد و بعد با انتخابات اعضا انتخاب می­شوند و از بالا به پایین چیده می­شود که این موضوع در همه مشترک است و مختص یک حزب خاص نیست.

رئیس شورای انجمن اسلامی خراسان رضوی در خصوص تشکیلات خود گفت: ما در شهرستان­های خراسان رضوی 26  دفتر انتخابی تشکیلات داریم، همچنین چند دفتر داریم که هنوز در آن انتخابات شکل نگرفته است، که از حیث دفاتر شاید بیشترین تعداد در استان متعلق به تشکیلات ما باشد.

احزابی داریم که تعدادشان اعضایشان به اندازه انگشتان یک دست است

گندمی در خصوص حمایت مالی دولت از احزاب اظهار کرد: در بحث حمایت­های دولتی باید بر اساس معیارهای قابل اندازه­گیری یارانه را به احزاب بدهند و یک مرجع ثالث بر نحوه عملکرد آن­ها نظارت کند. این کار کاملا شدنی و منطقی است اگر بر اساس معیارهای قابل اندازه­گیری و صحیح باشد. ما احزاب زیادی داریم که تعداد افراد آن­ها در کشور به اندازه انگشتان یک دست هم نمی­شود. حزب­هایی نیز داریم که مثل ما فقط در خراسان 13 تا 14 هزار نفر عضو دارد.

وی افزود: این خیلی متفاوت است که حزبی 20 سال فعالیت تشکیلاتی دارد و هنوز از یک نفر به شما اضافه نشده است. این چه حزبی است؟ فقط یک مجوز برای سهم­خواهی دوره انتخابات گرفته­اند که آفت بزرگی است. باید درجه­بندی صورت بگیرد، نمی­شود حزبی مثل موتلفه که بیش از 40 سال سابقه دارد یا حزب بزرگی مثل کارگزاران کنار حزبی بنشیند که تازه تاسیس شده و پنج عضو بیشتر ندارد. ریشه­ها، سابقه، اعتبار و عضوهای آن­ها اصلا با هم مطابقت ندارد و قابل مقایسه نیست.

گندمی با اشاره به این که باید معیارگذاری شود و بر اساس سابقه و اعضا و دیگر معیارهای اصلی به آن­ها چند کرسی و حق رای داده شود، گفت: البته این­ها تا حدی در قانون جدید پیش­بینی شده است که هر نفر در چند حزب عضو نباشد، احزاب منطقه­ای حداقل 100 عضو داشته باشند و بسیاری قوانین دیگر که باعث سازمان­دهی می‌شود. دولت باید کمک بدون توجه به سلایق سیاسی داشته باشد و خانه احزاب کاملا مستقل به همراه کمیسیون ماده 10 سیاست­گذری کنند.

احزاب حد واسط بین مرد و حاکمیت هستند

گندمی اظهار کرد: احزاب حد واسط بین مرد و حاکمیت هستند، اگر این وظایف به خوبی انجام شود دیگر حرکات کور مثل حرکات اخیر صورت نمی­گیرد. نباید کسی را ممنوع الصحبت یا محدود کرد، چرا که احزاب باید کارهای چالشی در چهارچوب قانون اساسی و کلیت نظام بکنند. قانون اساسی این حق را به مردم داده که  بدون حمل سلاح می­توانند راهپیمایی، جلسه و… داشته باشند.

وی افزود: اما فردی از یک نهاد می­گوید از دید من این موضوع مخل اسلام است! اگر ما به اجتهاد افراد عمل کنیم که به تعداد افراد قانون اساسی خواهیم داشت. قانون اساسی می گوید تا خلاف قانون اثبات نشده نباید جلوگیری از اقدامی کرد، اگر مخل امنیت شد آن­گاه باید اقدام صورت گیرد. به احزاب به عنوان حد واسط به گونه­ای باید شخصیت داده شود که بتوانند این کارها را انجام دهند.

گندمی ادامه داد: موضوع بعد این که اداره کشور باید با برنامه صورت گیرد ولی الان به این صورت نیست. احزاب دیدگاه­های مختلف و برنامه­های مختلف دارند که دبیر کل مسئول آن است و دولت هم برخواسته از آن است. اگر برنامه دولت به خوبی پیش نرود حزب مسئول آن خواهد بود و مردم دوره بعد در یک رفتار مدنی به آن حزب رای نمی­دهند، اتفاقی که نمونه آن در فرانسه رخ داد.

وی تصریح کرد: موضوع بعد نظارت گسترده و کارآمد است. در کشورهای جهان سومی دولت­ها قادر نیستند به تنهایی یک نظام بدون فساد را طراحی بکنند و این موضوعی اثبات شده­ است. اما احزاب بدون هزینه و بخاطر رقابت مدنی و بدون تهمت زدن می­توانند این کار را انجام دهند. یعنی شخصیت­های اصلح خود را معرفی می‌کنند و برنامه خود را اعلام می­کنند و در ادارات با هم همکاری می­کنند ولی به کار هم دقت می‌کنند و نقاط ضعف را شناسایی می­کنند که این به نفع نظام است چون از فساد جلوگیری می­کند.

احزاب کارخانه انسان­سازی هستند

رئیس شورای انجمن اسلامی خراسان رضوی با بیان اینکه مسئله بعد کادرسازی است که احزاب کارخانه انسان­سازی هستند، ابراز کرد: یعنی یک فرد از پایین شروع می­کند و پله پله بالا می­آید. مثال این موضوع اوباما است که تا قبل از انتخابات امریکا کمتر کسی روی او شناخت داشت اما مرحله­ به مرحله بالا آمد و تبدیل به رئیس جمهور بزرگ­ترین قدرت جهان شد. این یعنی ساخته شد و درخشید.

وی افزود: از طرفی باید احزاب وظیفه خود را به خوبی انجام دهند و آسیب­شناسی کنند. باید فعال باشند تا افراد شایسته در مسئولیت­ها قرار بگیرند چرا که اگر فرد خوب کار کند حزب بالا می­رود و اگر بد کار کند حزب تخریب می­شود. پس می­بینید که خیلی از مشکلات ما با نظام حزبی قابل حل است و نباید احزاب را تخریب کرد و کنار گذاشت.

گندمی ادامه داد: در کشور ما به راحتی روزنامه­ای را به جرم این که علیه کسی مطلبی نوشته تعطیل و ده­ها نفر را بیکار می­کنند، اما این کار در نظام حزبی و در کشورهای غربی با این نظام غیرممکن است و چنین کاری سیستم کشور را بهم می­ریزد. باید مجازات­ها مناسب و متعادل باشد یعنی ما گاهی بخاطر یک روسری قیصریه را به آتش می­کشیم اما برای تصمیمات اشتباه، مشکلات اخلاقی و مالی مسئولین که بسیار به کشور لطمه زده هیچ مجازاتی در نظر نمی­گیریم.

گندمی تصریح کرد: نیروی حزبی می­خواهد فکرش در جامعه جاری و ساری باشد اما با این سیستم یک بام و دو هوا این کار ممکن نیست. ما باید پاسخگوی این نیروها باشیم و در شرایط کنونی کشور خود را مقصر می­دانیم اما این کشور و مردم را همچنان دوست داریم و در تلاشیم امید را به جامعه تزریق کنیم.

آرین­منش: دولت باید در خصوص احزاب حمایت، هدایت و نظارت داشته باشد

رئیس خانه احزاب خراسان رضوی با اشاره به این که اگر قرار است احزاب تقویت شوند در چهارچوب قانون اساسی می­تواند شرایط احزاب بهتر از چیزی باشد که در آن قرار داریم، گفت: دولت در این رابطه سه کار حمایت، هدایت و نظارت را باید در مورد احزاب انجام دهد. حمایت هم مادی و هم غیر مادی است، من با این حرف که اگر دولت به احزاب کمک کند، احزاب وابسته می­شوند مخالفم، کما اینکه دولت هم به مطبوعات و رسانه­های حامی دولت و هم منتقد دولت کمک می­کند ولی این روزنامه­ها وام­دار دولت نیستند.

وی افزود: هم حمایت از دولت مفید است و هم نقد دولت، با این تفاوت که ما فرق انتقاد و تخریب را متوجه نشده­ایم. گاها طوری نقد می­کنیم که انگار دشمن مقابل ما است در حالی که ما همه برای یک هدف مبارزه می‌کنیم. بهترین راه کمک به احزاب توسط دولت اعمال قانون است، چون قانون مشخص کرده است که حزب چیست و جبهه چیست. جبهه ائتلافی سیاسی از احزاب سیاسی در حال فعالیت در زمینه مشخص است که با اطلاع کمیسیون احزاب تشکیل می­شود.

آرین­منش تصریح کرد: یعنی حداقل پنج حزب دارای مجوز باید در کنار هم جمع شوند و جبهه خاصی را تشکیل دهند و اطلاع کافی را به وزارت اطلاعات بدهند و در راستای آن کاندیدای انتخابات معرفی کنند، اما در کشور شاهد افرادی هستیم که از یک حزب هم کمتر هستند اما تشکیل جبهه می­دهند و بدون مجوز فعالیت می­کنند. از جمله حمایت­های دولت ممانعت از فعالیت چنین افرادی است و جلوی حضور تشکل­های غیرمجاز و غیر پاسخگو را بگیرد.

فعالیت احزاب سوپاپ اطمینان امنیت حاکمیت است

وی ادامه داد: یکی از حمایت­هایی که دولت می­تواند انجام دهد ایجاد، توسعه و حمایت از خانه­های احزاب در سراسر کشور است. البته که خانه­های احزاب کار صنفی می­کنند و وظیفه­اش ایجاد فضای سالم سیاسی، تقویت و نهادینه کردن احزاب، تقویت روحیه تعاون و همکاری، برقراری ارتباط میان احزاب، آموزش سیاسی افراد و… است. اکنون نیز در خانه احزاب مشهد چنین اتفاقاتی می­افتد.

آرین­منش با اشاره به این حرف مقام معظم رهبری که «من صدبار توصیه کردم که کرسی­های آزاد اندیشی را در دانشگاه­ها ترویج دهید» اظهار کرد: دانشگاه­های ما از این موضوع و تنش­های آن می­ترسند، اگر مردم در چنین مکان­هایی بتوانند حرف خود را بزنند و مسئولین پاسخگوی مردم باشند دیگر شاهد اتفاقاتی شبیه به میدان شهدای مشهد نخواهیم بود، این خود می­تواند سوپاپ اطمینانی برای نظام و حاکمیت باشد.

کرامت: حمایت دولت از احزاب موجب کاهلی می­شود

عضو حزب کارگزاران خراسان رضوی گفت: من معتقدم اگر تمام نیاز مالی یک حزب را دولت تامین کند احزاب دچار کاهلی می­شوند که به سراغ حل مشکلات مردم بروند تا مردم از آن­ها حمایت کنند. به عنوان مثال حکومت­های مبتنی به درآمد نفت توجه کمتری به خواست مردم دارند چون وابستگی به مردم ندارند، این موضوع در احزاب نیز صادق است. موضوع بعد حق­ عضویت­ها است که علاوه بر این که نیاز مالی حزب را تامین می­کند موجب افزایش تعهد افراد به حزب می­شود.

وی در خصوص عدم انتخاب افراد حزبی در دولت گفت: موضوع بعد استفاده از نیروهای حزبی در دولت است که من هرچه در وزرای دولت، معاونین وزرا و استانداران چنین افرادی نمی­بینم، حتی با این که مسئولین اذعان به صلاحیت کسی داشتند بخاطر حزبی بودن فرد از انتخاب او سر باز زدند.

کرامت افزود: نکته بعد اجرای صحیح، اصلاح و تنظیم قوانینی است که تحزب را در ساختار سیاسی رسمیت ببخشد. در حال حاضر احزاب نقش خاصی ندارند و نهایتا پیشنهادی به دولت در انتخاب افراد داشته باشند. همچنین احزاب باید به صورت واقعی مورد مشاوره قرار بگیرند، تا کنون در استان من ندیدم در خصوص موضوع مهمی احزاب مورد مشاوره قرار گرفته باشند.

وی افزد: در خصوص مسائل امنیتی و نظارت بر احزاب به خانه احزاب مسئولیت داده شود و از آنها خواسته شود که البته از سال  92 به بعد شرایط بهتر شده است اما با حالت ایده­آل خیلی فاصله داریم. نکته بعد اینکه نهادهای صنفی و مدنی نیز باید از احزاب حمایت کنند و هر کس در جای خود فعالیت کند تا به یک جامعه مردم­سالار نزدیک شویم.

علی گندمی: کارکرد اصلی احزاب به محاق رفته است

اگر حاکمیت در محافل سالی یکبار افرادی را که بالاترین مقام احزاب را دارند دعوت کنند، مثلا دولت از دبیرهای احزاب دعوت کند یا وزرا وقتی به استان­ها می­روند به سراغ احزاب هم بروند و در جاهای مختلف به نظرات آن­ها اشاره شود. تنها نباید به دنبال مسائل معیشتی باشند که البته آن هم خوب است اما کارکرد اصلی احزاب به محاق رفته است.

سرویس سیاسی «صبح امروز»