فراموشی، خاموشی نیست

« انگار یک نوار کاست را هر روز توی ضبط بگذاری و همه چیز از نو تکرار شود، خانم‌جون هم اواخر زندگیش مثل یک نوار کاست، سوال‌های تکراریش را پشت سر هم می‌پرسید. عادت سحرخیزی را همچنان حفظ کرده بود و به محض باز کردن چشم‌هایش می‌گفت: «مادر منو ببر خونه خودم، ظهر آقا برای ناهار میاد خونه». هرچی می‌گفتیم که آقاجون 15سال پیش فوت کرده، اما گوشش شنوا نبود. گاهی حوصله پرستارش را سر می‌برد و او هم با صدای بلند فریاد می‌کشید: خانم‌جان شوهر شما خیلی وقت مُرده… آن وقت خانم‌جون تا شب به دیوار خیره می‌ماند و حتی یک کلمه هم حرف نمی‌زد. فقط قبل از خواب، جوری هیچکس نفهمد آرام دم گوش من می‌گفت: «آقاجونت دیگه منو دوست نداره؟ رفته یک زن دیگه گرفته؟».

آلزایمر، بیماری آشنایی برای همه ماست. اغلب ما افراد پیری را در خانواده خود می‌شناسیم که دچار آلزایمر بوده یا هستند. پنج درصد از جمعیت ۶۵ ساله و بالاتر به بیماری آلزایمر متوسط تا شدید مبتلا هستند و این در حالیست که ۱۰ تا ۱۵ درصد سالمندان در همین گروه سنی از بیماری آلزایمر خفیف رنج می‌برند. این بیماری  یک نوع اختلال عملکرد مغزی است که بتدریج توانایی‌های ذهنی بیمار تحلیل می‌رود. بارزترین نوع از انواع مختلف زوال عقل اختلال حافظه‌است. اختلال حافظه معمولاً بتدریج ایجاد شده و پیشرفت می‌کند. در ابتدا اختلال حافظه به وقایع و آموخته‌های اخیر محدود می‌شود ولی بتدریج خاطرات قدیمی هم آسیب می‌بینند.

پژوهشگران با بررسی عادت غذایی ۶۰۰۰ نفر دریافتند که آن دسته از افرادی که دچار مشکلات فراموشی و نظایر آن نیستند، در عادت غذایی خود غذاهای سرشار از ویتامین ای گنجانده‌اند. ویتامین ای، رادیکال‌های آزاد را که محتملاً می‌توانند به سلول‌های مغز آسیب بزنند، مهار می‌کند.

۲۱ سپتامبر یا ۳۰ شهریور با عنوان روز جهانی آلزایمر شناخته می‌شود و به همین مناسبت گفت‌وگویی داشتیم با  دکتر فرزاد اکبر زاده و ایشان معتقدند آلزایمر تا حدود زیادی به شیوه تغذیه افراد برمی‌گردد.

دکتر فرزاد اکبر زاده در رابطه با روز جهانی آلزایمر گفت: بیماری آلزایمر یکی از انواع بیماری دمانس یا  همان «زوال عقل» به زبان فارسی در کشور است.

علت اصلی بیماری همچنان ناشناخته است

این روان‌پزشک در ادامه افزود: یکی از عملکردهایی که به صورت طبیعی در فرد وجود دارد حافظه است؛ که در این بیماری مسائل مرتبط با شناخت دچار تحلیل شده و به صورت پیش رونده از بین می رود. از ویژگی های این بیماری می توان به مشکل دار شدن تدریجی حافظه بیمار و از بین رفتن دیگر مرکزهای مغز اشاره داشت.

علت اصلی بیماری دمانس شناخته شده نیست؛ اما فرایند این بیماری شناخته شده و مانند بسیاری از بیماری های جسمی دارای علل چندگانه از جمله عوامل محیطی و ژنتیکی می باشد.

مجموعه این عوامل موجب ایجاد مواد رسوبی و سمی در مغز می شود که یکی از مکانیسم های رسوب مواد سمی به نام آمیلوئیدی در مغز است که به تدریج در کنار دیگر روندهای بیماری موجب تخریب و از دست رفتن سلول های عصبی می شود. در ادامه این روند، مغز بیمار کاهش حجم پیدا کرده و به تدریج و به طور کامل عملکردهای مغز از دست می رود و بیمار دیگر قادر به کنترل و مدیریت زندگی خود نیست.

آلزایمری‌ها دو دسته هستند

وی بیماری آلزایمر را دو دسته دانست و بیان کرد: بیماری های زود هنگام آلزایمر که از سنین زیر ۵۰ سال آغاز و عوامل ژنتیکی و ارثی در ایجاد این بیماری نقش پررنگی دارند. دسته دوم بیماری ها، دیر آغاز هستند که از سن ۶۵ سال به بالا بیمار را درگیر خود می کند و معمولا ابتلا به این بیماری در ارتباط با ارثی بودن و شیوع بیماری در میان اعضای خانواده نیست. در آلزایمر زودهنگام سیر رشد بیماری با سرعت بیشتری طی می شود و بیمار سریعتر به مرحله اختلال کامل می رسد؛ اما در آلزایمر نوع دوم رشد بیماری تدریجی است و بسته به شرایط جسمی و روانی بیمار رشد بیماری بین ۱۰ الی ۲۰ سال به طول خواهد انجامید.

بیماری آلزایمر درمان خاصی ندارد؛ اما می توان از رشد بیماری جلوگیری کرد که داشتن الگوی مناسب زندگی، تغذیه مناسب، پرهیز از مصرف چربی های اشباع شده، استفاده از گوشت ماهی دو بار در هفته، استفاده از سبزیجات و میوه تازه، پرهیز از مصرف غذاهای آماده و کنسرو شده تا حد امکان در کاهش رشد بیماری تاثیر گذار است.

مطالعه و تغذیه مناسب تاثیرگذار است

اکبر زاده تصریح کرد: علاوه بر موارد یاد شده استفاده از روغن زیتون، پرهیز از خوردن نمک بیش از انداره، مصرف غذاهای دارای آنتی اکسیدان، کنترل بیماری های مزمن مانند فشار خون، چربی و دیابت به صورت مناسب می توان در کاهش روند بیماری تاثیر گذار باشد. داشتن فعالیت بدنی در حد لازم، انجام ۳۰ دقیقه پیاده روی تند در طول روز، کاهش استرس های روزمره و افزایش توانایی مدارا و مقابله با استرس ها، فعال نگه داشتن مغز با انجام فعالیت های ذهنی، انجام بازی ها و فعالیت هایی که دارای تفکر، استدلال و منطق می باشند نیز در این میان  تاثیر گذار است. داشتن فعالیت هایی که نیمکره مغلوب مغز را به کار بیندازد مانند استفاده از دست چپ در طول روز، داشتن مطالعه و قطع سیگار نیز در کاهش اختلال ابتلا به آلزایمر تاثیر گذار می باشد.

استادیار گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد اختلال آلزایمر را در سنین سالمندی قابل توجه دانست و ابراز داشت: شیوع آلزایمر در افراد بالای ۶۵ سال بین پنج تا ۱۰ درصد است و از هر ۱۰ نفر یک نفر به این بیماری مبتلا می شود.

وی  از رشد اختلال آلزایمر در هر ۱۰ سال بین پنج تا ۱۰ درصد خبر داد و بیان داشت: ابتلا به این بیماری در میان زنان بیش از مردان به نظر می رسد و در حال حاضر در ایران حدود ۸۰۰  هزار نفر به این بیماری دچار می باشند؛ که اگر بخواهیم در مقیاس جمعیت کلی کشور این تعداد بیمار را محاسبه کنیم از هر ۱۰۰هزار نفر در کشور یک نفر مبتلا است. شیوع بیماری آلزایمر در ایران نسبتا بالا است و رتبه کشور در میان کشورهای دارای بیشترین ابتلا به بیماری در جایگاه 30 ام قرار دارد. رشد بیماری آلزایمر به صورت روزانه قابل مشاهده است و برخی از صاحب نظران این رشد را ناشی از افزایش طول عمر دانسته اند.

حمایت بیمار آلزایمری مهم است

اکبر زاده، خانواده افراد مبتلا به بیماری آلزایمر را نیازمند حمایت ویژه دانست و گفت: خانواده بیمار آلزایمری بار روانی بسیاری را باید تحمل کند زیرا بیمار عضوی از خانواده است که به تدریج ذهن خود را از دست می دهد و دچار رفتارهای ناخواسته ای می شود. از یک بازه زمانی بیمار دیگر متوجه بیماری خود نیست؛ اما خانواده به نوعی شاهد از دست دادن عضوی است که همیشه در کنار آن ها بوده است و این روند از نظر روانی بر خانواده بیمار تاثیر گذار است. متاسفانه در کشور زیرساخت های لازم جهت ارائه خدمات استاندارد بین المللی به این بیماران در حد لازم وجود ندارد که باید مسئولین در این خصوص توجه بیشتری نشان دهند.

وی در پایان نسبت به افزایش جمعیت سالمندی در دو دهه دیگر هشدار داد و گفت: با توجه به این موضوع باید آمادگی لازم در مواجهه با این گونه اختلالات در سالمندان ایجاد شود.

گزارشی از نیلوفر اقبال