زوج‌هایی که راه را گم کرده‌اند!

شنیدن اخباری که در طول روز اتفاق می‌افتد برای اکثر مردم جالب است اما برای اکثر ما، صفحات حوادث در روزنامه‌ها بیشتر از سایر موضوعات جلب توجه می‌کند و گاهی مطالبی را در این صفحات می‌بینیم که تا روزها فکرمان را به خودش مشغول می‌کند. یکی از این مطالب یقیناً اخباری است که از وقوع جرمی توسط یک زوج حکایت دارند.

همیشه گفته‌اند که زن و مرد تکمیل کننده هم برای حرکت صعودی به سمت کمال و سعادت‌اند اما چه اتفاقی در این جامعه می‌افتد و چه قطعات پازلی کنار هم قرار می‌گیرند که این زوج بجای کامل کردن هم برای رسیدن به خوشبختی حقیقی، به کمک هم برای ارتکاب یک جرم دست می‌زنند؟!

خانواده اصلی‌ترین ریشه‌های درخت جامعه است و این گونه اخبار، هرچند کم اما زنگ خطر بزرگی برای خشک شدن این ریشه با ارزش است که نباید آن را نشنیده گرفت، بلکه باید دید که چه علل باعث می‌شود این زوج‌های اکثراً جوان، راه کمال را گم کرده و به بی‌راهه بروند.

برای همین منظور، اتفاقیه در گفتگو با کارشناسانی از حوزه جرم شناسی و جامعه شناسی، علل این واقعیت تلخ اجتماعی را مورد بررسی قرار داده است.

جرائم خانوادگی، واقعیتی که باید پذیرفت!

دکتر سحر ارباب‌زاده، دکترای حقوق و فعال حوزه جرم شناسی در گفتگو با اتفاقیه با تأکید بر این که زندگی در محیط خانواده نیز باید قانونمند باشد، گفت: خانواده نقطه کانونی اجتماعی است. زمانی که افراد در خانواده قانونمدار باشند می‌توانیم توقع داشته باشیم در جامعه نیز فردی منضبط و آراسته را شاهد باشیم. ولی متاسفانه گاهی ما در جامعه شاهد جرائمی هستیم که بطور خانوادگی اتفاق می‌افتد. قتل، سرقت، تولید، فروش و توزیع مواد مخدر، کلاهبرداری، شرارت، زورگیری و… جرائمی هستند که گاهی خانوادگی صورت می‌گیرند و این مسئله زنگ هشداری است که از مدت‌ها قبل برای مسئولان حوزه جامعه به صدا در آمده است.

وی افزود: جرائم خانوادگی، جرائمی هستند که تا کنون کمتر به آن پرداخته شده ولی در جامع وجود دارند. آنچنان که در برخی نقاط و در مورد برخی افراد شاهد دست داشتن کل یک خانواده در بزهکاری هستیم و این مسئله تبعات فراوانی را به دنبال دارد؛ چرا که حکایت خانوادگی از بزهکاری مقابله با آن را سخت می‌کند و ممکن است زنان و کودکان نیز قربانی این مسئله شوند.

فعال حوزه جرم شناسی در این باره توضیح داد: محیط و فضای جرم یکی از بخش‌هایی ست که در دسته بندی جرائم اهمیت دارد مثلاً جرائم خیابانب، شامل نزاع، سدمعبر و… می‌شود یا حرایمی مانند فساد اداری اغلب مربوط به محل کار می‌شوند. به برخی از جرائم که به لحاظ مکان و نوعشان در ارتباط مستقیم با خانه قرار می‌گیرد، جرائم خانگی گفته می‌شود که اغلب ریشه عمیقی در روابط زناشویی و رابطه فرزندان و اعضای خانواده دارد.

خانواده ای که جرم را مخفی می‌کنند!

ارباب‌زاده با اشاره به محرمانه ماندن برخی جرائم در خانواده‌ها، تصریح کرد: معضل مهمی که در این نوع جرائم ما با آن درگیر هستیم، احتمال محرمانه ماندن و دیرتر فاش شدن جرم وجود دارد و همین مسئله سبب می‌شود اعضای خانواده به هم اعتماد داشته و برای دست داشتن در یک خیانت همکاری کنند و این معضلات بسیار مهمی را رقم می زند.

وی اضافه کرد: خانواده در کنار مشکلاتی که دارد مکانیسم‌های دفاعی هم برای حیات، دوام و بقای خود دارد بنابراین ممکن است مسائلی مانند اعتیاد در یک خانواده وجود داشته باشد و مساله ساز شود ولی عوامل دیگری مانند روابط خانوادگی و روابط خونی و حرمت‌هایی که وجود دارند، مانع قضایی شدن و پیگیری قانونی این نوع از جرائم می‌شود. بسیاری از جرایمی که در خانواده‌ها علیه زنان و کودکان به وقوع می‌پیوندند، به سبب همین مسائل به شکایت قضایی منجر نمی‌شود و افراد از شکایت صرف نظر می‌کنند. جرائم علیه زنان و کودکان در خانواده‌ها جزو رقم سیاه جرم در جامعه است. اما همین سرپوش گذاشتن‌ها ممکن است به وقوع جرائم شدید تر منجر شود.

دکترای حقوق و فعال حوزه جرم شناسی، ادامه داد: از سوی دیگر، در برخی خانواده‌ها هم پیشینه جرم و جنایت وجود دارد و وصلت اعضای خانواده نیز معمولاً با همکیشانشان صورت می‌گیرد و به همین ترتیب دامنه وقوع جرائم در آن‌ها بسیار زیاد است. چرا که خواهان این مسئله هستند که وجوه بدست آمده از جرائم را با دیگران شریک نشوند و این اتفاق تنها در میان خانواده خودشان اتفاق بیفتد.

فرهنگ سازی، لازمه ارتقاء سطح سلامت اجتماعی

وی به اهمیت فرهنگ سازی در جامعه پرداخت و تأکید کرد: از این رو ضروری است با فرهنگ سازی و پررنگ کردن خلاءهای ارزشی در خانواده‌ها از وقوع جرائم دسته جمعی ممانعت به عمل آید. به گونه ای که اعضای خانواده‌ها نه تنها به جرائم خانوادگی روی نیاورند، بلکه کاری کنند که بقیه افراد خانواده نیز به خلاف کشیده نشوند تا به این صورت حداقل بنیان خانواده در میان این همه مشکلات محفوظ بماند.

ارباب‌زاده خاطرنشان کرد: از سوی دیگر، خانواده اولین محیط اجتماعی محسوب می‌شود و اگر اعضای آن قانونمند نباشند نمی‌توانیم توقع داشته باشیم در جامعه همه افراد منضبط و تابع قوانین باشند. می دانیم که برای زندگی در یک جامعه ملزم به رعایت قانون هستیم. حال اگر این موضوع در خانواده رعایت نشود به تبع آن به جامعه نیز کشیده می‌شود. از این روی عادی جلوه کردن جرائم در برخی خانواده‌ها نشأت گرفته از بی توجهی به همین مسائل است.

جرائم خانوادگی و فروپاشی اساس خانواده

فعال حوزه جرم شناسی با بیان این که جرائم خانوادگی بنیان خانواده‌ها را مختل می‌کند، گفت: به نظر من نظام خانواده از فقر اقتصادی و فقر فرهنگی رنج می‌برد. فقر اقتصادی که جایگاهش کاملاً واضح است و در این جا فضایی برای بحث آن وجود ندارد. اما خطرناک تر از آن فقر فرهنگی است که خانواده‌های ما در آن دست و پا می‌زنند. نبود مهارت‌های مقابله با بحران‌ها و استرس‌های فردی و اجتماعی یکی دیگر از علل پررنگ شدن جرائم خانوادگی است. همچنین فشار و اجبار در تشکیل خانواده‌ها هم بسیار تاثیرگذار بوده تا حدی که اعضای برخی خانواده‌ها برای اینکه نوعی از همبستگی خود را در حوزه خرده فرهنگی خانواده حفظ کنند ناچارند از انواع بزهکاری تبعیت کنند تا به این طریق در معرض خشونت قرار نگیرند.

وی دراین باره خاطرنشان کرد: جرایمی که از افراد دیده می‌شود، به پای آن‌هاست. گرچه روی بنیان خانواده تأثیر منفی می‌گذارد چون وقتی بحث جرائم خانوادگی مطرح می‌شود الگوی خطرناکی ست، آنچنان که باورپذیری خانواده‌ها وظایف و تکالیفشان در رابطه با فرزندان و نسل‌های آینده به چالش کشیده شده و می‌توانند آثار مخربی را در جامعه به دنبال داشته باشند.

اهمیت نقش زن در وقوع جرائم خانوادگی

علیرضا عزیزی، پژوهشگر اجتماعی و کارشناسی ارشد جامعه شناسی در گفتگو با اتفاقیه به بررسی وقوع جرائم مشترک زن و شوهر از نگاهی دیگر پرداخت و گفت: درباره جرائمی که زن و مرد به اشتراک یکدیگر مرتکب آن می‌شوند، به نظر می‌رسد نوع تعامل میان زن و مرد و فضای ارزشی و هنجاری که بر زندگی خانوادگی زن و مرد حاکم است حائز اهمیت می‌باشد. همچنین در چنین جرائمی به نقش زن بیش از مرد باید پرداخت، چرا که در جامعه ایرانی، عمدتاً زنان نقش پاسداری از حریم ارزش‌ها و هنجارهای پذیرفته شده اجتماعی را در خانواده عهده دار می‌باشند، و عمدتاً این زنان هستند که فعالیت اعضای خانواده – همسر و فرزندان – را کنترل کرده و تلاش می‌کنند علیرغم تنگناهای اقتصادی یا دیگر مشکلات، با یادآوری مداوم ارزش‌ها و تعیین باید و نبایدها خانواده را در مسیر درست و مورد پذیرش اجتماع حفظ نمایند. حال در خانواده ای که زن و مرد با همکاری یکدیگر مرتکب جرم می‌شوند، اولین نشانه آن است که بنای ارزشی و هنجاری در آن خانواده فرو ریخته است، بدین معنا که زن اقتدار خود را در خانواده در این حوزه‌ها از دست داده است.

وی با اشاره به اهمیت پیشینه خانواده‌ها، افزود: هر چند که در این باره باید به پیشینه خانوادگی زن و مرد نیز توجه داشت. زنانی که خود در خانواده ای بزهکار پرورش یافته‌اند کمتر از توانایی لازم برای حفظ ارزش‌ها و کنترل هنجاری خود و دیگران برخوردارند و به نوعس از انسجام درونس لازم برخوردار نیستند.

عزیزی تأکید کرد: از سویی دیگر، از یک منظر متفاوت، باید به این موضوع نیز توجه داشت که عمدتاً اعمال بزهکارانه ای نظیر سرقت یا جابجایی مواد مخدر هنگام حضور زن در کنار مرد به عنوان همسر با چالش و ریسک کمتری صورت می‌گیرد. بدین معنا که، افراد عمدتاً اعتماد بیشتری به یک زوج تا یک مرد تنها در موقعیت‌های اجتماعی مختلف دارند، به همین دلیل فرایند ارتکاب جرم تسهیل شده و حضور زن در کنار مرد کارکرد بهتری برای پیشبرد اعمال بزهکارانه دارد. از این رو، مردانی که جز بزهکاری روش دیگری برای کسب درآمد نمی‌شناسند از همسر خود به عنوان همکار بهره می‌گیرند و راحت تر از گذشته کار خود را پیش می‌برند.

گزارشی از مصطفی قویدل