فیلم‌های عاری از آرمان!

بی شک حضور واقعی در جبهه جنگ برای هنردانی که در عرصه فیلم‌سازی گام بر می‌دارند نقطه عطفی برای ارتقای هنری آن‌ها در سینمای دفاع مقدس است.

محسن محسنی‌نسب (متولد1338) کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده است که در  رشته کارگردانی انیمیشن از دانشکده صدا و سیما فارغ‌التحصیل شده و فعالیت در سینما را از سال ۱۳۵۳ در واحد فیلم‌سازی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان آغاز کرده است. او سابقه ساخت فیلم‌هایی با مضمون دفاع مقدس را در کارنامه کاری خود دارد و حضور در جنگ را در زندگی حقیقی تجربه کرده است. وی در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا و در تحلیل آثار سینمایی و سینمای دفاع مقدس در گذر از دهه چهارم، بیان کرد: سینمای دفاع مقدس سه فصل دارد، زمانی که هنوز جنگ در جریان بود و فیلم ساخته می شد، فصلی دیگر که بلافاصله پس از جنگ بود و فصلی که زمانی گذشته از جنگ و سال های اخیر را در بر می گیرد، آثاری که در این سالها ساخته شده اند تفاوت آشکاری با دو فصل قبل دارند.

وی افزود: زمانی که در دوران جنگ و دفاع مقدس، فیلم ساخته می شد، به جزئیات پرداخته نمی شد و بیشتر آثار مبتنی بر نمایش و به تصویر کشیدن سلحشوری ها بود؛ ضمن این که «اغراق» ویژگی برجسته آنان بود، چنانچه پیروزی های ایرانیان بسیار بزرگ و برجسته به تصویر کشیده می شد و دشمن بسیار ضعیف به نمایش درمی‌آمد، به صورتی که وقتی امروز آن فیلم ها را نگاه می کنیم، قابل باور نیست.

این کارگردان ادامه داد: در نهایت دسته‌ای از آثاری هم هستند که توسط کسانی ساخته شده اند که اساسا اطلاع زیادی از جنگ ندارند؛ یعنی جنگ و دفاع مقدس را به عنوان عاملی تاریخی نگاه می کنند و مثلا همانطور که در مورد ابن سینا فیلم می سازند، در مورد دفاع مقدس هم به همان صورت می سازند؛ یعنی بر اساس مکتوبات و آنچه استنباط می کنند فیلم می سازند، چون خودشان این جریان را ندیده اند.

خلوص در فیلمسازی دفاع مقدس رنگ باخته است

محسنی نسب ضمن انتقاد از فاصله گرفتن فیلم سازی دفاع مقدس از آرمان‌ها و اعتقاداتی که پیشتر در آن وجود داشت، گفت: در فصل دوم یعنی زمانی که بلافاصله پس از جنگ بود، مدیران و فیلمسازان با آرمانی در این حوزه کار می کردند که دیگر وجود ندارد.

وی افزود: نگاهی به شرایط این موضوع را اثبات خواهد کرد، همچنان که دستمزدها و بودجه هایی که برای این حوزه پرداخته می شود، چندین برابر دستمزدهای فیلم های معمولی است؛ در صورتی که در آن سالها و آن دو فصل ابتدایی که ذکر آن گذشت، این جریان برعکس بود، یعنی کسانی که وارد حوزه دفاع مقدس می شدند حتی ممکن بود که رایگان و افتخاری کار کنند؛ این هم مورد دیگری است که خلوص کار در آن دوران را نشان می دهد، موضوعی که امروز دیگر نیست.

این نویسنده و تهیه کننده سینما ادامه داد: به همین دلیل است که می‌بینیم در آن دوران تمام فضای پشت و درون جبهه و تمامی تبلیغات حول محور جنگ و این دوران تماما مذهبی است؛ گویی لشکر اسلام و کفار در مقابل هم صف آرایی کرده اند.

فیلم سازی دفاع مقدس آرمان و ثبت خاطرات است

محسنی نسب در پاسخ به این سوال که چرا به رغم فیلمسازی در حوزه دفاع مقدس در دهه ۷۰ در سال های اخیر فیلم‌هایش رنگ و بویی اجتماعی به خود گرفته است، توضیح داد: به دلیل این که در آن سال‌های دفاع مقدس در جنگ شرکت کردم، خاطرات و تعهداتی داشتم که در نتیجۀ آن، فیلم هایم را ساختم اما پس از آن فضا سخت شد و ما نمی توانستیم فیلم بسازیم.

البته که آن کار (حضور در جنگ و دفاع مقدس) به مراتب سخت تر از ساخت فیلم بود؛ وقتی که آدم جانش را کف دستش بگیرد و وارد عملیات شود کاری به مراتب سخت تر از فیلمسازی است. اما امروز کسی  این را نمی خواهد، همچنان که کسی این امکانات را به من نداد و هرچه تلاش کردم نتوانستم در آن حوزه ای که آرمان و اعتقاد داشتم کار کنم در نتیجه به سمت فیلمسازی اجتماعی آمدم.

این کارگردان در انتها با گلایه از وضعیت تخصیص بودجه ارگان‌های دولتی و تهیه‌کنندگان فیلم‌های سینمای دفاع مقدس گفت: فیلمسازی در این حوزه بحث آرمان ها و ثبت خاطرات است. ارگان ها بودجه ای دارند که آن را با توجه به منافعشان اختصاص می دهند و به نظرم در این حوزه مشکلات زیادی وجود دارد.

وی تصریح کرد: فیلم سازی در حوزه دفاع مقدس دغدغه من بوده، هست و خواهد بود اما امروز کسانی را سر کار می برند که خروجی و عواید مادی داشته باشند؛ به همین دلیل کسانی مانند من که در آن دوران برای اعتقاداتمان فیلم ساختیم، در دوران بعد بایکوت شدیم و نتوانستیم که فیلم بسازیم.

کارنامه هنری

باز باران (۱۳۷۱)، سپیدیال (۱۳۷۲)، آخرین مرحله (۱۳۷۴)،‌ یورش (۱۳۷۶)،‌ یاس‌های وحشی (۱۳۷۶)،‌ شیرهای جوان (۱۳۷۸)، مشت بر پوست (موشو) (۱۳۸۱)، کریستال (۱۳۸۷)، شانه دوست (۱۳۹۰)،‌ مجانی (۱۳۹۳)، شاخ کرگدن (1395) عنوان فیلم‌های سینمایی‌ است که محسنی نسب در کارنامه کارگردانی خود دارد. همچنین جایزه ویژه هیئت داوران در ارائه مضمونی نو و ایده‌ای جدید، لوح تقدیر و جایزه ویژه هیئت داوران برای بهترین فیلم‌نامه هر سه برای فیلم آخرین مرحله در ششمین جشنواره دفاع مقدس و فیلم برگزیده مشت بر پوست در نوزدهمین دوره جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان بخشی از افتخارات و دستاوردهای محسنی نسب در فیلمسازی است.