6 سال مذاکره

ظریف: بهره‌برداری از تمامی ظرفیت‌های برجام در یک قدمی ایران است

بیست و دومین گزارش سه ماهه وزارت امور خارجه در مورد اجرای برجام تقدیم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شد.

بخشی از این گزارش شامل آخرین وضعیت مذاکرات برجام و مذاکرات صورت گرفته در وین است.

۴۴ صفحه از این گزارش ۲۶۲ صفحه‌ای در قالب ۱۴ بخش به ارائه گزارشی ار تحولات برجام در طول شش سال گذشته پرداخته است و مابقی به نامه نگاری ها و اسناد مربوط به برجام اختصاص دارد.

در ادامه بخش‌هایی از این گزارش را می‌خوانید:

با احیای برجام کدام تحریم‌ها لغو خواهند شد؟

بر اساس چهارچوبی که تاکنون در مذاکرات وین به دست آمده است، در صورت حصول توافق و بازگشت آمریکا به برجام، کلیه تحریم هایی که وفق برجام رفع شده بودند، مجدداً رفع خواهند شد .

علاوه بر این، کلیه تحریم های ترامپ که در صورت استمرار عضویت آمریکا در برجام، نمیتوانستند وضع شوند (ولو به بهانه های دیگر) نیز رفع خواهند شد. بر این اساس، طرف مقابل عنوان می دارد که در نتیجه بازگشت به برجام، تمامی تحریم های ذکر شده در برجام (به شمول بخشی، موضوعی یا شخصی) و نیز کلیه تحریم های وضع شده بعدی که مانع انتفاع ایران از آثار لغو تحریم های برجامی میشوند رفع خواهند شد.

تمامی تحریم های موضوعی علیه اقتصاد ایران شامل تحریم های قبل از برجام (مالی و بانکی، بیمه، انرژی و پتروشیمی، کشتی رانی، کشتی سازی و بخش بنادر، طلا و فلزات گرانبها، نرم افزار، صنعت خودرو، فروش هواپیما و خدمات مربوطه، و واردات فرش و مواد غذایی از ایران)؛ و تحریم های بعد از برجام، زمان ترامپ (صنایع فلزات ایران، صنایع معدنی، عم ران، صنایع نساجی، تولید) رفع خواهند شد.

بر اساس چهارچوبی که تاکنون در مذاکرات وین به دست آمده است، در صورت حصول توافق و بازگشت آمریکا به برجام، کلیه تحریم‌هایی که وفق برجام رفع شده بودند، مجدداً رفع خواهند شد

آمریکا همچنین در صورت توافق کامل فرمان های اجرایی زیر را لغو میکند:

مربوط به قبل از برجام:• فرمان اجرایی ۱۳۷۵۴ ، •فرمان اجرایی ۱۳۵۹۰ ، •فرمان اجرایی ۱۳۶۲۲ ، •فرمان اجرایی ۱۳۶۴۵ ، •فرمان اجرایی ۱۳۶۲۸ .

مربوط به زمان ترامپ: •بخشی از فرمان اجرایی ۱۳۸۴۶، •فرمان اجرایی ۱۳۷۸۱(تحریم صنایع فلزات ایران)،•فرمان اجرایی ۱۳۹۰۲(تحریم صنایع معدنی، عمران، نساجی و تولید)،•فرمان اجرایی ۱۳۸۷۶(تحریم علیه دفتر مقام معظم رهبری و مجموعه های وابسته) ،همچنین شناسایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان به اصطلاح «سازمان تروریستی خارجی »ابطال خواهد شد

آمریکا حاضر به رفع بخشی از تحریمهای خود، شامل «تحریمهای اولیه» که افراد و نهادهای آمریکایی را از مبادلات اقتصادی با ایران منع میکند و از سالهای آغازین انقلاب اسلامی برقرار و به تدریج انباشته شده است، و نیز فهرستی از افراد و نهادهای ایرانی که به بهانه های غیرهسته ای وضع شدهاند (مثل به اصطلاح تروریسم، موشکی، حقوق بشر … و)نمیباشد و جمهوری اسلامی ایران نیز اساساً هیچگاه در مورد این موضوعات مذاکره نکرده و نمیکند.

اتخاد چه تضمینی از آمریکا ممکن است؟

چه تضمینی می‌توان از آمریکا و سایرقدرتهای جهانی گرفت که آنها را وادار به اجرای تعهدات خود کند؟

آیا امکان مراجعه به شورای امنیت که همین کشورها اعضای دائم آن هستند وجود دارد؟ آیا تبدیل برجام به معاهده ای که شرط محال تصویب سنا را نیز دارا بود، میتوانست تضمینی برای رعایت آن توسط آمریکای ترامپ باشد؟

آیا دیوان بین المللی دادگستری توانسته است مانع خروج یکطرفه آمریکا ازعهدنامه مودتــ که نه تنها یک معاهده مصوب سنای آمریکا است بلکه صلاحیت اجباری دیوان را نیز تضمین کرده است ــ شده و یا لااقل قرار موقت خود را برای جلوگیری از جنایات آمریکا در ممانعت از دستیابی مردم ایران به غذا و دارو اجرایی نماید؟

آیا ایجاد یک حکمیت اجباری ــ در تمایز با مرجع مشورتی موجود در برجام ــ میتوانست مانع اقدامات آمریکا شود؟ آیا چنین مرجعی نمیتوانست اقدامات جبرانی جمهوری اسلامی در کاهش تعهدات برجامی را با اختلال مواجه نماید؟

تضمین برای اجرای توافق از نظر بین المللی اجماع جهان ی علیه برهم زننده توافق از یک سو واتکا به ظرفیت های ملی و به ویژه«اتکا به ظرفیت برگشت پذیری در برنامه هسته ای»برای هزینه مند کردن نقض توافق بود که هر دو مورد استفاده قرار گرفت.

نباید فراموش کرد که هیچ تضمینی ــ جز ایجاد هزینه کوتاه و یا دراز مدت برای متخلف ــ نمیتواند مانع استفاده از قدرت اقتصادی آمریکا برای تحمیل خواسته خود بر دیگران شود.

حرف آخر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه با مردم و مسئولان

برجام حاصل کوششی عاشقانه برای رهانیدن ایران از دام امنیتی سازی آمریکا و تحریمهای ظالمانه، در عین حفظ توان هسته ای با رعایت حداکثری خطوط قرمز در شرایطی دشوار بود؛ ولی همچون هر توافقِ دیگری حاصل مذاکره و داد و ستد بین المللی است که در شرایطی خاص در سال ۱۳۹۲ش، و به دنبال رای قاطع مردم به حل و فصل موضوع هسته ای بر اساس تعامل سازنده و عزّتمند شکل گرفت.

هیچ توافقی برای هیچ‌یک از طرف های آن توافق بی نقص نیست. هر یک از طرف ها از بخش هایی از توافق ناراضی و ناخشنود است. این طبیعت هر توافقی است.لذا لازمه رسیدن به توافق درک این واقعیت است که بدون توجه به حداقل قابل قبولی از نگرانی ها و مطالبات همه طرفها، امکان مصالحه وجود ندارد.

گرایش حداکثری تنها به مذاکرات فرسایشی و بی پایان میانجامد؛ که تقریباً در تمامی شرایط ضرر و یا لااقل عدم النفع آن برای کشور و مردم از منافع فرضی رسیدن ــ ناممکن به توافق ایدهآل کمتر نیست.

تلاش هر یک از کنشگران برای پیروزی به هزینه شکست طرف مقابل بازی با حاصل جمع صفر به ناکامی هر دو طرف ــ بازی با حاصل جمع منفی میانجامد؛ البته ممکن است ضرر همه طرفها یکسان نباشد. در دنیای به هم پیوسته کنونی تنها در نظر داشتن منافع همه طرفها بازی با حاصل جمع مثبت است که میتواند نتیجه مطلوب را به همراه داشته باشد.

رسیدن به توافق نیازمند شهامت و ایثار و آمادگی برای هزینه از آبرو و رجحان بخشیدن منافع ملّی به مصالح شخصی است.

تفاهم که لامحاله نیازمند نوعی مصالحه است در هیچ فرهنگ و جامعه ای بدواً مطلوب و محبوب نیست و قهرمانان تاریخیِ بیشتر جوامع انسانی، جنگاوران و مبارزان میدان نبرد بوده اند و نه کنشگران عرصه دیپلماسی، تفاهم و مصالحه.

واقعیت آن است که دستاورد هر جنگی در پشت میز مذاکره نقد میشود و ناکامی های هر نبردی در مصاف دیپلماتیک تعدیل ــونه واژگون ــ میشوند.

منافع ملی و مصالح عالی مردم و کشور اقتضا میکند که سیاست خارجی صحنه دعوای سیاسی و جناحی داخلی نباشد و کارگزاران این حوزه مستظهر به پشتوانه اجماع ملی و همدلی و همراهی عمومی البته همراه با نظارت و نقد مشفقانه ــ باشند. نقد سازنده نیازمند ارائه پیشنهاد عملی و واقع بینانه است و نه صرفاً خرده گیری، حتی از نوع منصفانه.

هر سیاستی نقاط قوت و ضعف دارد. مخالفان یک سیاست ضمن اظهارنظر و نقد سازنده، نباید اجرای سیاست اتخاذ شده را مختل کنند. مانع تراشی مخالفان در اجرای سیاستهای متخذه نه تنها باعث اصلاح آن سیاست نمیشود، بلکه موافقان سیاست را به سرسختی میکشاند، مانع دستیابی به حداقل منافع ناشی از آن سیاست میشود و همواره بهانه ای به دست طرفداران سیاست برای مخالفت با ارزیابی دقیق و بازنگری ضروری میدهد:که اگر سنگ اندازی ها نبود موفقیت حاصل میشد.

به هرحال، هر سیاستی اگر درست اجرا شود منافعی دارد و اگر در زمان اجرا دچار دعوا در اصل سیاست گردد، یقیناً تمامی ضررهای مورد اشاره مخالفین واقع شده و هیچ یک از منافع متصور حاصل نمی گردد. اگر به عوض مناقشه و مجادله بر سر اینکه برجام پیروزی قطعی بود و یا شکست کامل ــ که حتماً هیچ یک نبود همگی کوشیده بودیم بیشترین منفعت را از برجام ببریم، چه بسا شرایط به گونه ای دیگر رقم خورده بود.

اگر از ابتدا در پی استفاده حداکثری از هر میزان دستاورد برجام ــ حتی در بدترین نگرش ها ــ بودیم و مقدار بیشتری سرمایه خارجی جذب کرده و تعداد بیشتری از شرکتها از همه نقاط جهان را به کشور کشانده بودیم، تحریم ایران و اعمال فشار حداکثری بسیار دشوارتر میشد.

اگر در مورد ضرورت کار متوازن با شرق و غرب به یک اجماع ملی رسیده بودیم و از یکسو با خوش خیالی ،دوستان دوران سختی را در سراب طمع سرازیر شدن شرکتهای غربی از خود نرنجانده بودیم و از سوی دیگر از همه امکانات برجام برای ایجاد منافع اساسی اقتصادی برای همه کنشگران–به شمول شعبات خارجی شرکتهای آمریکایی –بهره برده بودیم، هم دوستانمان سرخورده نمی شدند و در دوران سختی رهایمان نمی کردند و هم ترامپ برای فشار حداکثری با مانع جدیِ سرمایه دارانِ جهانی –از جمله در داخل آمریکا –مواجه میشد.

فقط نیاز بود همدل و همصدا از همه امکانات برای اجرای بهینه سیاست کشور در پذیرش برجام استفاده میکردیم.

اکنون بهترین زمان برای ایجاد این همدلی و همصدایی است. موفقیت در مذاکراتِ اخیر وین و شکست نهایی سیاست فشار حداکثری با بازگشت آمریکا به تعهدات برجامی میتواند در فضای جدیدِ سرای سیاست کشور، زمینه را برای بهترین بهره برداری از تمامی ظرفیت های برجام فراهم نموده، با اصالت دادن به روابط با همه شرکا و ایجاد توازن در روابط اقتصادی خارجی–وصد البته با تکیه بر اقتصاد مقاومتی مبتنی بر درونزایی و برونگرایی–رشدو شکوفایی بی نظیری را برای کشور و نسلهای بعدی به ارمغان آورد.

برنامه ۲۵ساله با چین، روابط راهبردی با روسیه، سیاست همسایگی و اولویت همسایگان،و استفاده حداکثری از تعهدات کشورهای غربی در برجام بستر مناسب برای چنین آینده ای است.