نجات توس جدی شد

19 تیر ماه سال جاری، بیست و یکمین سالگرد فرمان مقام معظم رهبری درباره احیای توس و مقبره حکیم ابولقاسم فردوسی است. رهبر انقلاب در حاشیه زیارت حرم مطهر امام رضا و سفر به مشهد در تیر ماه سال ۷۵ به بازدید از آرامگاه فردوسی و شهر تاریخی توس پرداختند و در دفتر یادبود مقبره حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاعر ایرانی یادداشتی مرقوم کردند. مقام معظم رهبری در این یادداشت آوردند ((خدا را شکر که در حاشیه‌ زیارت تابستانی مشهد مقدس رضوی علیه‌آلاف‌التحیه توفیق بازدید از مقبره‌ فردوسی بزرگ و نامدار در شهر تاریخی و پرقصه‌ توس نیز دست داد. اگرچه در گذشته آن مقبره و برخی یادگارهای تاریخی دیگر موجود در آن‌جا را دیده بودم، امّا این بار هم بخاطر اهتمام به جانب مهمّ فرهنگی و تاریخی آن، و هم به‌خاطر کارهای خوب آبادانی و زیباسازی که در آن انجام شده است، و هم نیز به خاطر خبرهای اسف‌انگیزی که از غارت ذخیره‌ی کم‌نظیر موجود در این منطقه به من رسیده بود، آن را با دقّتی بیشتر و با انگیزه و میل و شوری مضاعف نگاه کردم، و اکنون احساس من آن است که دولت موظف است با همّت به کار در این بخش بپردازد و آن چه تاکنون شده بسی کمتر از اندازه‌ بایسته است.))

این یادداشت نشان از توجه ویژه نظام ‌به منطقه توس و فردوسی حکیم است و از اولین نشانه‌های لزوم جدی گرفتن این 2 مورد است.

پس از آن این فرآیند با مصوبه شورای انقلاب فرهنگی مورخ 9/6/87 در جهت اجرایی شدن دستور رهبری در سال 75 ادامه یافت و در نتیجه شورای احیای مجموعه فرهنگی تاریخی توس تشکیل گردید که بر اساس ماده 3 آیین نامه این شورا ستاد برنامه ریزی و اجرایی استان به ریاست استاندار و دبیری مدیر کل میراث فرهنگی شکل گرفت. اما در سال 93 بر اساس یکی از مصوبات این ستاد استانی یک کیمته فرهنگی و یک کمیته فنی و اجرایی شکل گرفت که مدیریت کمیته اول با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیریت کمیته دوم با شهرداری مشهد است.

از آن زمان موضوع احیای توس اهمیت بیشتری یافت اما با وجود تلاش‌های صورت گرفته در این سال‌ها همچنان مشکلات بسیاری در این منطقه موجود است که غارت معادن شن و ماسه یکی از آنها می‌باشد.

چند سالی می‌شود که بخشی از منطقه توس به عنوان محدوده منفصل شهری در حوزه خدمات دهی شهرداری مشهد قرار گرفته و شهرداری منطقه 12 متولی امور این منطقه است که بافت تاریخی اطراف آرامگاه در آن قرار دارد.

با ورود نهاد اجرایی شهرداری به موضوع حل مشکلات توس و همیاری سایر دستگاه‌ها رسیدگی به این منطقه وارد مرحله جدیدی شد و از این رو امسال تعدادی از دستگاه‌ها با حضور شهرداری منطقه 12 مشهد ستاد ویژه‌ای با عنوان “کمیته نجات توس” با حمایت مقامات قضائی ایجاد کرده اند تا به حل مشکلات توس بپردازند که خوشبختانه در آستانه 19 تیرماه اقدامات خوبی در این زمینه صورت گرفته است.

در این زمینه معاون دادستان مشهد گفت: کمیته نجات توس در زمینه حفظ این منطقه تاریخی ماموریت یافت و به صورت جدی جلسات مرتبط با نجات این منطقه تاریخی را برگزار و این مساله را پیگیری می‌کند. شهرداری منطقه 12 به عنوان رئیس کمیته نجات توس پیگیر معضلات این منطقه از جمله بحث حاشیه‌نشینی، زمین‌خواری و مشکلات بهداشتی و معضلات توریستی این منطقه هست و آسیب‌ها را در این زمینه شناسایی می‌کند.

بخشی محبی اضافه کرد: یکی از این آسیب‌ها موضوع معادن غیرمجاز در حریم این منطقه تاریخی است، برخی از این معادن دارای 25 سال قدمت و مدعی حقوقی هستند، با بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد که این معادن مجوزهایی را از سوی فرمانداری و استانداری طی سال‌های قبل اخذ کردند، اما با توجه به نظارت‌هایی که بر این معادن صورت نمی‌گرفته حفره‌ها و تخریب‌های زیادی را انجام دادند و موجب تخریب فضای تاریخی این حریم شدند.

گفتنی است به علاوه محدودیت‌های اعمال شده برای جلوگیری از غارت معادن این منطقه تدوین سند راهبردی توس می‌باشد.

سند راهبردی احیای توس در طی 75 روز با مطالعات کارشناسی و همکاری با سازمان‌های مرتبط به نتیجه رسیده که امیدواریم تبدیل به سندی اجرایی شود تا حساسیت ملی و همچنین دولت و مجلس را برای تخصیص بودجه مورد توجه قرار دهیم البته این سند می‌تواند با اصلاحاتی همراه باشد.

شهردار منطقه 12 مشهد خاطرنشان کرد که اهداف کلان این سند احیای هویت منحصر به فرد تاریخی و فرهنگی توس در مقیاس ملی و بین‌المللی، پیشتازی گردشگری فرهنگی و هنری در سطح ملی با رویکرد جهانی، بهبود کیفیت محیطی و دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و مشارکت فعال در توسعه اقتصاد ملی است.

در پایان می‌توان نگاشت که خوشبختانه تلاش‌ها برای نجات توس جدی شده اما این امر به حمایت بیشتر مسئولین، همیاری مردم منطقه و حمایت رسانه‌ها نیاز دارد تا توس تاریخی برای خراسان رنگ و بوی تاریخ و هویت خود را داشته باشد و بتواند ظرفیت‌های خود را برای تبدیل به یک منطقه گردشگری نمونه آزاد نماید.

محمد جواد موسوی زاده