گردشگری سلامت در گرداب چالش‌ها

همچون تمامی حوزه‌ها و عرصه‌های فعالیتی کشور و جهان خسارات جبران‌ناپذیر و آسیب‌های فراوانی را تجربه کرد و تپش نبض حیات آن به پایین‌ترین درجه ممکن رسید.
به گزارش ایرنا، این درجه پایین از حیات گردشگری سلامت تا بدانجا ادامه داشت که ۲ هزار میلیون دلار خسارت احتمالی دو سال شیوع ویروس کرونا تنها به این بخش از گردشگری کشور وارد آمد اما خوشبختانه با مهار بیماری و گسترش دامنه واکسیناسیون، گویی به شکلی نامحسوس و آرام شاهد آغاز دوران پساکرونا، همان رخداد به انتظار نشسته متولیان حوزه گردشگری هستیم، ولی چالش ها و موانع همچنان برقرار و نیازمند حل شدن است.
ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﺳﻼﻣﺖ یا ﺗﻮرﯾﺴﻢ‌درﻣﺎﻧﯽ ﯾﮑﯽ از زیرشاخه‌های صنعت گردشگری است که ﻧﻘﺸﯽ ﺑﺴﺰایی در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮی و افزایش درآمد این حوزه دارد و البته داﻣﻨﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﮔﺴﺘﺮده‌ای را ﺷﺎﻣﻞ ﻣﯽ‌ﺷﻮد.
همین ۲ سال پیش بود که صنعت گردشگری پس از صنعت نفت و خودروسازی به عنوان سومین صنعت بزرگ جهان شناخته می‌شد و البته همچنان این جایگاه محفوظ است، اگرچه شاهد توقف مقطعی آن بوده ایم و این صنعت که در نوع خود منحصربه فرد و بی مثال است، تاثیر شایانی در کسب درآمدهای ارزی کشورها دارد و به طور حتم در آینده‌ای نه چندان دور، با رشد و توسعه ای جهشی، چنانکه صاحبنظران پیش بینی کرده اند به صنعت نخست جهان بدل خواهد شد.
در این میان گردشگری سلامت دارای بخشها و زیرشاخه‌های مختلفی از جمله گردشگری زیارت، آگروتوریسم (گردشگری کشاورزی)، اکوتوریسم، گردشگری صنعتی، گردشگری فرهنگی، گردشگری غذایی، گردشگری تاریخی و غیره است، اما جنبه درمانی و درآمدزایی آن به مراتب پررنگ‌تر و مزایای آن بیشتر از دیگر بخش ها است.
برای گردشگری سلامت که برای آن از عناوینی مانند “توریسم درمانی” و “توریسم سلامت” هم استفاده می‌شود، تعاریف گوناگونی بیان شده است؛ سازمان جهانی گردشگری (WTO) به طور خاص، گردشگری سلامت را “استفاده از خدماتی تعریف می کند که به بهبود یا افزایش سلامت و افزایش روحیه فرد (با استفاده از آب‌های معدنی، آب و هوا یا مداخلات پزشکی) منجر می‌شود که سکونت وی در مکانی خارج از محل زندگی اوست و عمدتا بیش از ۲۴ ساعت به طول می‌انجامد”.
در این میان گردشگری سلامت در ایران و البته خراسان رضوی به دلیل تجهیزات سطح بالای پزشکی، ارزان بودن خدمات، وجود متخصصان توانمند در عرصه پزشکی و غیره یکی از مقاصد مطلوب و جذاب برای گردشگران سلامت و بیماران خارجی است که به دنبال اعمال درمانی و زیبایی هستند.
مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: شمار گردشگران سلامت که پارسال از کشورهای مختلف به مشهد سفر کرده‌اند، رشد ۱۲۰ درصدی نسبت به مدت مشابه سال ۱۳۹۹ داشته است.
داود خوش‌شکن به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: پارسال ۳۲ هزار و ۹۳۵ هزار گردشگر سلامت در مشهد از خدمات درمانی بهره‌مند شدند که از این تعداد ۱۸ هزار و ۱۰۶ نفر از خدمات درمانی بستری و بقیه در قالب سرپایی خدمت گرفته‌اند.
وی بیان کرد: این دانشگاه در سال ۱۴۰۰ با وجود موج پنجم و ششم کرونا و اعمال محدودیت‌های رفت و آمد، معرفی ظرفیت‌های درمانی خود را از ۶ ماهه دوم سال شروع کرد و بدین ترتیب توانست افزایش چشمگیر تعداد گردشگران سلامت را رقم بزند.

وی ادامه داد: روند جذب گردشگر سلامت تا قبل از شیوع کرونا صعودی بود، به طوری که مشهد بیشترین آمار جذب را در سال ۱۳۹۸ با حدود ۲۵ هزار گردشگر سلامت به خود اختصاص داد که با شیوع کرونا و اعمال محدودیت‌ها در سال ۱۳۹۹ این میزان کاهش ۴۰ درصدی داشت.
خوش‌شکن با اشاره به روند افزایشی گردشگران سلامت در مشهد از ابتدای سال ۱۴۰۱ تاکنون افزود: ۴۴۰ گردشگر سلامت طی تعطیلات نوروز امسال به مشهد مراجعه کرده‌اند.
اجرای رسمی سامانه جامع مدیریت گردشگری سلامت ایران
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت کشور در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: سامانه‌ای با عنوان سامانه جامع مدیریت گردشگری سلامت ایران طراحی شد که هدف از آن ساماندهی وضعیت ورود، خروج و خدمات دهی به گردشگران سلامت است.
حسین نیکونام با بیان اینکه به لطف خدا و تلاشهای مدیران متولی در استان، نتایج اجرای طرح بسیار رضایت بخش بوده است، ادامه داد:به همین دلیل از ۱۵ اردیبهشت ماه امسال تمامی فرآیندهای مرتبط با گردشگری سلامت استان خراسان رضوی در تمامی بخشها از جمله دفاتر مجاز گردشگری سلامت، بیمارستانها، پزشکان، مراکز درمانی مجاز به پذیرش بیماران بین الملل و مترجمان در این سامانه بارگذاری می‌شود.
وی افزود: به این ترتیب کلیه پرونده‌های مربوط در این بخش ثبت شده و برای توسعه بازار، رفع مشکلات و شناسایی موانع، باب جدیدی باز می شود.
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت کشور اظهار کرد: با توجه به فروکش کردن آمار مبتلایان در ایران و کشورهای بازار هدف و بهتر شدن شرایط و تسهیل سفر، شرایط کمی بهتر شده است.
وی ادامه داد: اگر اتفاق سیاسی، امنیتی و یا بهداشتی جدیدی رخ ندهد امیدواریم از اواخر خرداد ۱۴۰۱ تا ۱۵ مهرماه روزهای پر رونقی را در بخش گردشگری سلامت کشور شاهد باشیم.
نیکونام با بیان اینکه هم اکنون کلیه آمارهای اعلامی از سوی تمام دستگاه‌های متولی تقریبی است، افزود: در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت که عمدتا از کشورهای عراق و افغانستان بوده‌اند در ایران سرویس‌های درمانی خود را دریافت نموده‌اند.
۵۲ ملیت، تشکیل دهنده گردشگران سلامت خراسان رضوی
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی با بیان اینکه بیش از ۸۵ درصد گردشگران سلامت خراسان رضوی از ۲ کشور عراق و افغانستان هستند، گفت: ۱۵ درصد دیگر گردشگران سلامت ما در استان از ۵۰ ملیت هستتند که عمدتا از کشورهای همسایه در خلیج فارس و آسیایه میانه به این خطه سفر می کنند.
نیکونام افزود: با توجه به موهبت الهی وجود بارگاه ملکوتی امام رضا (ع) و ظرفیت بالای بخش گردشگری سلامت مشهد از جمله تعداد ۶۰ بیمارستان مجهز و وجود بیش از ۵۲ درصد مراکز اقامتی ایران در مشهد و بیش از ۶ هزار پزشک فعال به اکثر درخواستهای گردشگران سلامت پاسخ داده می‌شود.
وی ادامه داد: از جمله خدمات ارائه شده می توان به حوزه زنان و درمان ناباروری، ارتوپدی و جراحی مفاصل، بیماریهای قلب و عروق، جراحی مغز و اعصاب، آنکولوژی و درمان سرطان، چشم پزشکی و اعمال پیوند مرتبط با چشم، دندانپزشکی، جراحی‌های عمومی، ارولوژی و کلیه، زیبایی و کاشت مو و جدیدا بخش پیوند کلیه که عامل تحرک و پویایی بخش خصوصی و جذب گردشگران سلامت خواهد بود، اشاره کرد که عمده خدمات مورد تقاضای گردشگران نیز در این بخش است.
این در حالی است که مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد،؛ گردشگران سلامت استان را مربوط به ۸۰ کشور نظیر عراق، افغانستان، عمان، پاکستان و ترکیه اعلام کرده و ادامه داد: بیش از ۷۰ درصد این گردشگران از کشورهای عراق و افغانستان هستند.
دکتر خوش‌شکن افزود: با توجه به آمار رسمی ثبت شده در سامانه وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی، در ۱۰ سال گذشته سالانه حدود ۲۰ هزار گردشگر سلامت از خدمات درمانی بستری و سرپایی در مشهد بهره‌مند شده‌اند.

وی ادامه داد: گردشگری سلامت جنبه‌های دیگری مانند گردشگری سلامت مدیتیشن، گردشگری سلامت ورزش و گردشگری سلامت طبیعت را داراست که در جهت معرفی سایر ظرفیت‌های گردشگری سلامت به بویژه در شهر مشهد تلاش می‌شود.
وی عنوان کرد: در این راستا برای ارتقای بیشتر حوزه گردشگری درمان و معرفی ظرفیت‌های درمانی برای چهار دسته از کشورها شامل کشورهای همسایه دارای مرز مشترک، کشورهای شیعه، کشورهای مسلمان دارای مراودات با ایران و کشورهای دارای قرابت‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و ‌اجتماعی برنامه‌ریزی شده است.
ارزآوری ۱۵۰۰ دلاری هر گردشگر سلامت
نیکونام با بیان اینکه درآمد ارزی هر گردشگر در آمارهای قبلی بیش از ۳ هزار دلار بود ولی باتوجه به افت قیمت ریال ایران و عدم افزایش متناسب نرخ خدمات گردشگری سلامت در ایران، این رقم تغییر کرده است، گفت: هم اکنون به صورت متوسط هر گردشگر سلامت خارجی حدود هزار دلار ارزآوری دارد که در صورت عمل به بیانات مقام معظم رهبری و تاکید ایشان در ایجاد ارزش افزوده بیشتر و تسهیل در انجام اعمال پیوندی، به خصوص پیوند کلیه و کبد می توان به میانگین ۱۵۰۰ دلاری و بالاتر نیز دست یافت.
وی ادامه داد: به عنوان مثال، هم اینک عمل پیوند کبد در انگلستان حدود ۴۰۰ هزار پوند و در آمریکا حدود ۳۰۰ هزار دلار هزینه دارد که در ایران کمتر از ۵۰ هزار دلار است که این تفاوت با مدیریت و نگاه ملی می‌تواند ازرآوری چشمگیری برای کشور و شهر مقدس مشهد داشته باشد.
سهم‌داری بخش دولتی و خصوصی در چالشها
نیکونام با بیان اینکه چالشهای فراوانی در صنعت گردشگری سلامت داریم، ادامه داد: به صورت کلی صنعت گردشگری سلامت بنا به تعریف، صنعتی بسیار لطیف و حساس است که با کوچکترین چالشی آسیب فراوانی می‌بیند.
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی افزود: یکی از دلایل اصلی جذب پایین گردشگران سلامت از کشورهای فرامنطقه‌ای نیز همین امر است.
وی با بیان اینکه چالشهای زیادی در این زمینه در ایران داریم، اظهار کرد: بخش دولتی و خصولتی کشور با بیش از ۵۰ درصد سهم در چالشهای موجود بیشترین سهم را دارند.
نیکونام افزود: تحریم های ظالمانه غرب و سیستم بانکی بین المللی، عدم همکاری موثر بخش دولتی متولی و خنثی نمودن تلاشهای یکدیگر و عدم هم افزایی، بخش خصوصی غیرحرفه‌ای و آموزش کم و ضعیف، دلالی‌های سازمان یافته و کوچک در بخش دولتی و خصوصی، عدم حمایت موثر و توجه و نگاه صحیح به بخش خصوصی مجاز و شرایط سیاسی و اقتصادی شکننده ایران و برخی از کشورهای بازار هدف ایران از جمله چالش های این حوزه است.
تداخل کاری وزارتخانه‌ها، جفا در حق گردشگری سلامت
نیکونام اظهارکرد: تقاضای بخش خصوصی مجاز و دارای پروانه، که با پرداخت مالیات، بیمه، ارزآوری شفاف، کارآفرین و مظلوم هم هست، از بخش دولتی این است که هر وزارتخانه صرفا وظایف خود را انجام دهد و در امور دیگر وزارتخانه‌ها دخالت مخربی نکند.
وی تاکید کرد: علاوه بر این کلیه وزارتخانه‌های مرتبط با حوزه گردشگری سلامت باید بخش خصوصی مجاز را پررنگ‌تر ببیند.
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت کشور اظهار کرد: متاسفانه در این بخش که قبل‌تر هم به عنوان چالش اصلی صنعت گردشگری سلامت بدان اشاره شد، شاهد موازی کاری و عدم انجام صحیح وظایف در برخی از وزارتخانه ها هستیم به طوری که یک وزارتخانه کمتر از ۳۰ درصد وظایف قانونی و نظارتی خود را اجرا می‌کند و از طرفی می‌خواهد تمام فرآیندها را یکجا انجام دهد.
وی با بیان اینکه این امر بسیار غیرحرفه‌ای و در بسیاری از موارد فسادزا است. ادامه داد: در حقیقت برداشت بخش خصوصی از این نوع عملکرد، خدمت به کشور نیست و بیشتر وجود رانتهای دولتی پر رنگ و منافع شخصی عده‌ای کارشناس و مدیر بر کل صنعت گردشگری سلامت ترجیح داده می‌شود.
نیکونام تاکید کرد: ورود شخص رییس جمهوری، نظارت و برخورد جهادی با متخلفان و نجات صنعت ۱۰ میلیارد دلاری گردشگری سلامت کشور، مهمترین درخواست های بخش خصوصی است.
مشهد، بهشت گردشگری سلامت
رییس جامعه حرفه‌ای گردشگری سلامت خراسان رضوی با اشاره به وجود حدود ۶ هزار پزشک در این استان و ۶۵ بیمارستان و مرکز درمانی مجهز و آماده ارائه خدمات به گردشگران سلامت گفت: هم اکنون در کلانشهر مشهد ۳۰ مرکز درمانی، بیمارستان و مرکز جراحی محدود و کلینیک های تخصصی به خصوص کلینیک پوست، مو و زیبایی مجوز فعالیت دارند.
وی با اشاره به رشد ۱۰۰ درصدی شمار مراکز درمانی خدماتی به گردشگران سلامت در مشهد طی کمتر از ۶ ماه اظهار کرد: تا قبل از این شمار مراکز خدمات درمانی در مشهد ۱۵ مرکز بود.
نیکونام گفت: در تعداد دفاتر خدمات مسافرتی دارای مجوز گردشگر سلامت نیز شاهد رشد فزاینده بوده ایم به طوری که شمار آن در خراسان رضوی از ۴۵ شرکت به ۱۰۰ شرکت افزایش یافته است.
وی افزود: البته در کشور نیز شمار دفاتر خدمات مسافرتی این بخش از ۲۰۰ به ۷۰۰ شرکت رسیده‌ است.
وی بیان کرد: در این میان، مشهد با جذابیت های فراوان زیارتی، در کنار مراکز مجهز و خدمات عالی قابل ارائه، جایگاه مطلوبی را در بین گردشگران سلامت از آن خود کرده است.
جاذبه‌های گردشگری سلامت در دانشگاه علوم پزشکی مشهد
مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در بخش دیگری از سخنانش گفت: منابع انسانی متخصص و پزشکان حاذق دارای رتبه علمی، تجهیزات بسیار پیشرفته پزشکی و افراد آشنا با این دستگاه‌ها، هتلینگ و فضای فیزیکی استاندارد و همچنین قیمت پایین و مقرون‌ به‌ صرفه تعرفه‌ها و پکیج‌های درمانی گردشگر سلامتف از مهم‌ترین ویژگی‌های این دانشگاه در جذب توریست و گردشگر سلامت از کشورهای هم‌جوار یا دورتر به شمار می‌رود.
دکتر خوش شکن افزود: مشهد دارای ۴۶ مرکز درمانی دارای مجوز پذیرش بیماران خارجی ( آی‌.پی.دی) است که ۱۶ مرکز از این تعداد بیمارستان و بقیه درمانگاه تخصصی و کلینیک هستند.
وی ادامه داد: از کل بیمارستانهای دارای مجوز گردشگری سلامت در مشهد، چهار بیمارستان شامل امام رضا(ع)، قائم، فوق تخصص کودکان اکبر و طالقانی در بخش دولتی و ۱۲ بیمارستان در بخش خصوصی خدمات ارایه می‌دهند.
مدیر گردشگری سلامت دانشگاه علوم پزشکی مشهد گفت: استان خراسان رضوی دارای ۱۱۱ شرکت فعال در حوزه گردشگری است که ۱۰۰ شرکت از این تعداد در مشهد فعالیت داشته و از این میان ۳۰ شرکت مجوز فعالیت در حوزه گردشگری سلامت را دارند.
صنعت گردشگری‌سلامت که قابلیت به ارمغان آوردن درآمد چند ۱۰ میلیارد دلاری برای کشور را دارد، این روزها بیش از گذشته نیازمند حمایت است زیرا علاوه بر ضرورت جبران خسارت ۲ سال گذشته، باید نسبت به رشد و توسعه این صنعت و افزایش آن در مقایسه با سال های قبل ار شیوع کرونا اقدام شود.