فتح دروازه هنر با هوش مصنوعی؟

امروز شاید دیگر کمتر بتوان حوزه‌ای را مورد مطالعه قرار داد که هوش مصنوعی به آن ورود پیدا نکرده باشد. چراکه زمانی از هوش مصنوعی تنها به عنوان رفتار هوشمندانه یک ابزار یاد می‌شد. اما اکنون شاخه مطالعه و توسعه نرم‌افزار و دستگاه‌های هوشمند نه تنها به همه حوزه‌ها، بلکه به هنر هم رسیده است و این مفهوم فناورانه حتی توانسته به خلق آثار هنری هم دست پیدا کند.

هرچند پیشروی هوش مصنوعی در عرصه هنرآفرینی نگرانی‌هایی را درباره فتح این صنعت توسط ماشین‌های هوشمند ایجاد کرده که می‌تواند انگیزه هنرمندان را کمرنگ کند؛ اما به گفته کارشناسان هوش مصنوعی در جایگزین کردن شکوه هنری صنایع‌دستی راه درازی در پیش دارد.

به گزارش روزنامه «صبح امروز» و به نقل از مجله فوربس، پرتره ادموند دبلامی (Portrait of Edmond de Belamy) از دید بسیاری ناظرین لکه‌ای محو و بی‌شکل از رنگ‌ها بود و یک نقاشی انتزاعی با شباهتی نه چندان مشهود به صورت انسان، در اکتبر سال ۲۰۱۸ (مهر- آبان ۹۷) به مزایده گذاشته شد. این آفریده الگوریتم‌های رایانه‌ای حتی وسط بوم هم قرار نداشت و کمی به سمت شمال غرب آن متمایل شده بود. با وجود این، به قیمت ۴۳۲ هزار و ۵۰۰ دلار به فروش رسید و آغازگر روند هجوم بازار به سمت هنر خلق شده توسط هوش مصنوعی شد.

اهداف انسان‌ها از خلق هنر

انسان‌ها همواره با اهداف بصری، هنری و حتی درمانی انواع مختلف هنر را خلق کرده و از آن لذت برده‌اند. از آن زمان که آفرینش‌های هنری انسان‌های راست‌قامت کشف شدند تا امروز صنعت هنر به سرعت رشد کرده و به بازاری فوق‌العاده سودآور تبدیل شده است. تابلوی سالواتور موندی از لئوناردو داوینچی که به قیمت ۴۵۰ میلیون و ۳۰۰ هزار دلار فروخته شد، رکورد گرانترین اثر هنری که تا امروز به فروش رسیده را در اختیار دارد.

پیشرفت فناوری در ۱۰۰ سال گذشته بر شیوه آفرینش هنر و لذت بردن از آن تاثیر محسوسی گذاشته است. به عنوان نمونه، ابداع تیوب‌های رنگ قابل حمل به هنرمندان این امکان را داده تا در فضای باز نقاشی کنند و مجموعه‌ای از آثار خیره کننده را از چشم اندازها و خط افق بکشند. امروزه دوربین‌ها و نرم‌افزارهایی چون فوتوشاپ نیز به نوبه خود بر نحوه خلق هنر تاثیر گسترده‌ای گذاشته‌اند. آروشی کاپور مدیرعامل و بنیان‌گذار شرکت ARTSop معتقد است اگرچه این پیشرفت‌های فناوری فوق العاده هستند؛ معنای باستانی هنر را تغییر نداده‌اند.

فناوری جایگزین خلاقیت انسانی نخواهد شد

وی در این باره می‌گوید: همیشه قدردان فناوری و پیشرفت‌های فناورانه خواهم بود. اگر فناوری‌های مختلف نبودند نمی‌توانستم این کسب و کار را راه بیندازم و از ۱۹ سالگی در صنعت هنر فعالیت کنم؛ اما تجربه نشان داده هنوز و همیشه هنردوستان نسبت به صنایع‌دستی و هنرهای دست‌ساز حس احترام می‌کنند. آثار هنری خلق شده به دست فناوری، کاربرد و زیبایی بالایی دارند اما هنر دست ساز شکوه هنری دارد. هنر یعنی خلاقیت انسان. فناوری تنها به این روند کمک می‌کند نه این که کاملا جایگزینش کند.

کاپور که علاوه بر سرمایه‌گذاری روی شرکت‌های نوپای فعال در حوزه فناوری هنر در این حوزه تحقیقات فراوانی انجام داده، ادامه داد: شخصا تابحال هیچ اثر هنری خارق‌العاده‌ای که به صورت انحصاری توسط هوش مصنوعی خلق شده باشد، ندیده‌ام. فکر می‌کنم همیشه برای خلق هنر به نوعی از مداخله انسانی نیاز خواهد بود. به تازگی درباره DeviantArt شنیدم، ابزاری مبتنی بر هوش مصنوعی که به پیدا کردن آثار هنری مسروقه کمک می‌کند. این شگفت‌انگیز است و معتقدم آن شیوه‌ای است که هوش مصنوعی بر دنیای هنر تاثیر مثبت خواهد گذاشت.

چگونه هنر انسانی انگیزه خود را از دست می‌دهد؟

موفقیت پرتره ادموند دبلامی که کاری از هوش مصنوعی است، منجر به خلق مجموعه‌ای از آثار هنری در این دسته شد که همگی می‌خواستند از توجه هنردوستان خوش خوراک به مخلوقات هوش مصنوعی سود به جیب بزنند.

کاپور که در شرکت خود معمولا سعی دارد به هنرمندان محلی و زن که ویترینی برای نمایش آثار خود ندارند، میدان بدهد در این باره می‌گوید: اگر آثار هنری خلق شده توسط هوش مصنوعی همچنان به قیمت‌های بالا فروش بروند، هنر و خلاقیت واقعی انسانی انگیزه خود را برای نمود از دست خواهد داد. با سرعتی که فناوری در هر صنعتی پذیرفته می‌شود، تصور آینده‌ای که در آن به دلیل کمبود ویترین‌های فروش، هنرمندان کمتری دست به خلق هنر بزنند دیگر چندان دشوار نیست. شرکت ما کنار دیگر شرکت‌ها و نگارخانه‌های هنری امیدوار است که بتوان در این حوزه توازن برقرار و زیست‌بومی ایجاد کرد که در آن هر دو نوع هنر در آینده بتوانند همزیستی کنند. این تغییر به سمت پذیرفتن آثار هنری ماشینی در حال حاضر به طور گسترده مقبول نیست. دلم روشن است که همیشه بخش بزرگی از هنردوستان وجود خواهند داشت که هنرهای دست‌ساز را ترجیح دهند یا هر دو نوع هنر را دوست بدارند.

ماشین‌ها نمی‌توانند هنر واقعی درست کنند!

هوش مصنوعی در ابتدا به عنوان یک نیروی خلاق در عرصه هنر به کار گرفته نشد و قرار بود از خلاقیت انسانی تقلید کند. این روش انتقال سبک (style transfer) نام دارد و از شبکه‌های عصبی عمیق برای تقلید، بازآفرینی و ترکیب سبک‌های هنری با هدف آموزش نحوه درک آثار هنری موجود به هوش مصنوعی استفاده می‌کند. اما افزایش استفاده از انواع هوش مصنوعی در انواع هنر نشان می‌دهد که این فناوری هوشمند آمده تا در این عرصه بماند. سوال اینجاست که آیا هوش مصنوعی آینده صنعت هنر خواهد بود؟

کاپور در این باره می‌گوید: یک دیدگاه خوشبینانه‌ این است که هوش مصنوعی به یک ابزار برای تولیدکنندگان محتوای هنری تبدیل خواهد شد که از آن برای تقویت، اکتشاف و بازآفرینی آثارشان استفاده کنند. همه در آرزوی جهانی هستیم که فناوری‌ها به ما کمک کنند نه این که جایمان را بگیرند.

دیدگاه دیگری که در بین هنردوستان وجود دارد این است که ماشین‌ها نمی‌توانند هنر واقعی درست کنند. این دیدگاه نسبتا صحیح است چون تا به اینجای کار هوش مصنوعی تنها قابلیت خود را در مطالعه و درک هنر موجود و ارتقا و ترکیب آنها برای درست کردن یک چیز جدید و حتی بهتر نشان داده است نه بیشتر.