︎برخورد با سرماخوردگی

با توجه به شرایط به وجود آمده به واسطه بیماری کرونا و اهميت ماندن در خانه، شرایطی را فراهم کردیم تا از دغدغه های شما عزیزان کاسته شود و بتوانید بیشتر سوالات پزشکی خود را در زمینه های مختلف، به خصوص سرماخوردگی و نحوه برخورد با آن و بیماری کرونا از حاذق ترین پزشکان دریافت کنید. در این شماره مقاله‌ی دکتر حسین پایه دار اردکانی، جراح و متخصص گوش حلق و بینی، در ارتباط با سرماخوردگی و نحوه برخورد با آن را منتشر کردیم.

▪︎برخورد با سرماخوردگی

یکی از شایع‌ترین مشکلات مراجعین به مطب پزشکان عمومی، متخصصین داخلی، عفونی و گوش و حلق و بینی، علائم سرماخوردگی است. نشانه ها و علائمی مثل تب، سردرد و درد صورت، آبریزش بینی، تب خفیف تا بالا، ضعف و بی حالی، قرمزی چشم ها و اشک ریزش، احتقان بینی، ترشحات بینی و گلو، کاهش یا از بین رفتن احساس بویایی و چشائی، احساس خارش، سوزش و یا درد در ناحیه گلو حلق، گرفتگی صداو… علائمی مشترک بین مجموعه بیماریهاییست که در علم پزشکی تحت عنوان التهابات دستگاه تنفسی فوقانی به طور عام نامیده می شود. این علائم میتوانند بین چند دسته از بیماریهای مختلف این منطقه که در علائم تحت عنوان سرماخوردگی نامیده میشوند مشترک باشند.

در تعریف عامیانه سرماخوردگی تمام و یا قسمتی از علائم ذکر شده فرد را رنجور می سازد ولی متاسفانه به علت عدم شناخت منشآ این علائم تقریبا دراکثر موارد درمان مناسب صورت نمی‌گیرد و یکی از بزرگترین و مهمترین و خطرناکترین مشکلات بوجود آمده مصرف و تجویز بیش از حد آنتی بیوتیکها دراین موارد است که باعث شده است سالانه میلیونها دلار ضرر اقتصادی به دولت ها و خانواده بیماران و صنعت بیمه وارد شود. بگذریم از سایر مشکلات بوجود آمده مثل اتلاف میلیونها ساعت وقت اضافه، مصرف میلیونها لیتر سوخت اضافه، انجام هزاران تست تشخیصی غیر ضروری به‌ویژه استفاده از اشعه ایکس که باعث صدمات بدنی نیز می شود و ده‌ها شکل دیگر که با توجه و باریک بینی قابل بحث هستند. به طور کلی سیاستهای وزارت خانه های بهداشت در اکثر کشورها به‌ویژه جهان سوم درمان محور است و عدم توجه به اصل پیشگیری متاسفانه باعث اتلاف هزینه ها و منابع انسانی، اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی خواهد شد. عدم آموزش و آگاهی کافی مردم نسبت به برخورد با یک مساله بهداشتی ساده مثل سرماخوردگی میتواند گاهی منجر به ایجاد تمام مشکلات ذکر شده در این مقاله وحتی بیشتر از آن شود. با توجه به اینکه سرماخوردگی یک مسئله شایع و مهمی است دراین مقاله سعی براین است که یک روش ساده بر پایه توصیه های علمی و پژوهشی ثابت شده با آزمونهای کلینیکی در برخورد باسرماخوردگی به دست آوریم.

سرماخوردگی چیست ؟

در بیش از 90 درصد از موارد سرماخوردگی ناشی از یک عفونت ویروسی دستگاه تنفس فوقانی(شامل بینی، سینوسها و حلق) می باشد. ویروس‌های شایعی از خانواده های آنفلوآنزا، پاراآنفلوآنزا، کرونا، رینو ویروسها، ویروسهای سن سیشیال تنفسی و … از مهمترین علل سرماخوردگی هستند. در کمتر از 10 درصد موارد عوامل باکتریال می توانند به طور اولیه عامل عفونت بینی و سینوس و ناحیه حلق باشند که مهمترین این باکتریها عبارتند از استرپتوکوک پنومونیه، هموفیلوس آنفلوآنزا، موراکسلاکاتارالیس هستند.

همانند بسیاری از وضعیت‌های غیر نرمال بدن که بیماری نامیده می‌شود سرماخوردگی نیز یک بیماری خود محدودشونده است و بدون درمان خاصی به طور خود به خود برطرف می شود. معمولا یک دوره بیماری سه روز الی یک هفته طول کشیده و سپس رو به افول گذاشته و بدون برجای گذاشتن عارضه خاصی پایان می یابد. لذا هدف از درمان سرماخوردگی تنها جلوگیری از عوارض آن می باشد. آمار مشخصی در مورد عوارض ناشی از سرماخوردگی وجود ندارد ولی به طور کلی درصد کمی از افراد عارضه ای پیدا خواهند کرد که نیاز به درمان داشته باشد. از عوارض عمده و مهم سرماخوردگی اختلالات بویایی و چشایی، شنوایی، بینایی، درگیری سینوسها(سینوزیت)، درگیری مغز(آنسفالیت)، درگیری چشم ها(سلولیتها و آبسه های اوربیت)، عوارض سیستمیک مثل آنمی، لکوپنی، بزرگ شدن کبد و طحال و احتمال خونریزی آنها، ایجاد اتو آنتی بادیها که منجر به بیماریهای خود ایمنی در آینده خواهد شد، حتی برای انواع سرطانها به‌ویژه لنفومها و لوسمی می‌تواند باشد.

به طور کلی به جز اندکی از موارد بالا مثل درگیری بویایی و سینوزیت سایر عوارض بسیار نادر خواهند بود.

▪︎درمان سرماخوررگی

چنانچه گفته شد سرماخوردگی یک بیماری خود محدود شونده است و نیاز به درمان ندارد مگر در مواردی که منجر به عوارض شود. به طور کلی درمان اولیه یک سرماخوردگی بدون عارضه شامل استراحت در منزل، مصرف مایعات و منابع ویتامینی مطلوب مثل میوه جات و سبزیجات، دوری از استرس و خستگی فیزیکی و روحی و در صورت غیر قابل تحمل بودن و یا شدید بودن علائم، برحسب علائم ها درمان شود مثل استفاده از تب بر در تب، مسکن در سردرد، آنتی هیستامینها درافزایش ترشحات بینی و سینوسها  ….

آیا نیاز به مراجعه به پزشک می باشد؟

به طورکلی در مورد این سوال نمی توان یک جواب کلی داد ولی بر حسب توافق نظر اکثر بزرگان علم پزشکی بجز در دو رده سنی دو طرف طیف زندگی یعنی شیرخوران و نوپایان و افراد مسن و فرتوت در مراحل اولیه سرماخوردگی نیاز به مراجعه به پزشک نیست و ایشان نیز به جز موارد اولیه درمان علامتی کاری نخواهند کرد. البته تجویز بیش از حد آنتی بیوتیکها و در نتیجه افزایش آمار مقاومت دارویی یکی از نتایج مراجعه زودتر از موعد به پزشک در سرماخوردگی بدون عارضه می باشد.

کرونا

امروزه کرونا و اپیدمی آن مسیر کلی درمان سرماخوردگی را کمی متحول ساخته است ولی حتی در ابتلا به کرونا نیز تقریبا خط مشی درمان به جز اندکی تفاوت همان است که در مورد سرماخوردگی ذکر شد. به جز مواردی که بیمار دارای سرفه های خلط دار، تنگی نفس، تب و بیحالی شدید می باشد که حتما به مراجعه به پزشک نیاز است بقیه موارد مثل یک سرماخوردگی معمولی قابل درمان است و مهمترین مسئله در زمان اپیدمی رعایت پیشگیری و اجرای دقیق فاصله گذاری اجتماعی و ایزوله کردن بیمار جهت جلوگیری از انتشار بیماری می باشد. به یاد داشته باشید که کرونا نیز یک سرماخوردگی از ویروسهای خانواده کرونا ویروس می باشد که هزاران سال است انسانها را به سرماخوردگی مبتلا می کند و آنچه امروز اهمیت دارد مسئله کنترل پاندمی آن می باشد.

به طور کلی برای دانستن یک راهنمای کاربردی در مورد سرما خوردگی می توان اینگونه عمل کرد:

1- در 5 الی 7 روز اول سرماخوردگی نیاز به مراجعه به پزشک نمی باشد و درمان علامتی، استراحت در منزل و مصرف مایعات و ویتامینها، شستشوی بینی و حلق با محلولهای نمکی استاندارد کفایت می‌کند.

البته افراد زیر ازاین درمان مستثنی هستند؛

الف.شیرخواران و نوپایان بین صفر تا 24 ماهگی

ب.سالمندان

ج.افراد دارای ضعف سیستم ایمنی مانند مبتلایان به دیابت، فشارخون بالا، بیماریهای قلبی ریوی و عروقی، بیماران روماتیسمی، بیماران سرطانی چه در مرحله بهبودی و چه در مرحله شیمی درمانی و رادیوتراپی و نیز افرادی که داروهای سرکوب کننده ایمنی مثل کورتیکواستروئیدها و داروهای ضد سرطان مصرف می‌کنند.

د. زنان باردار

2- اگر علائم سرماخوردگی پس از یک هفته بهبود نیافتند و یا رو به افزایش بوده است، مراجعه به پزشک برای بررسی عوارض احتمالی ناشی از سرماخوردگی و درمان‌های مقتضی توصیه می شود. 3- در سرماخوردگی حاد نیاز به ارزیابی های تصویر برداری(عکس ساده،سی تی اسکن و ام آرآی) یا آزمایشات پاراکلینیک نمی باشد. مگر درمواردی که بنابر تشخیص پزشک عارضه ای اتفاق افتاده باشد.

4- مصرف آنتی بیوتیک در 5 الی 7 روز اول سرماخوردگی برای افراد سالم که جزو استثناها نیستند به هیچ وجه توصیه نمی شود.

5- هنوز هم بهترین درمان سرماخوردگی عبارتند از استراحت در منزل، مصرف مایعات و میوه جات فراوان، شستشوی مکرر روزانه بینی و گلو با محلول استاندارد نمکی، استفاده از سوپ مرغ می باشد.