یاس و اعتراض، محتوای غالب این روزهای شعر

مریم اصغری

ویروس کرونا آسیب‌های فراوانی به تمامی حوزه‌های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی جامعه وارد کرده که حوزه شعر نیز از این قافله بی تاثیر نمانده است. تقریبا تمامی آدم‌ها، حتی کسانی که هیچ ذوق ادبی ندارند، در خلوت و تنهایی خود اشعاری از شاعران کهن و عصر حاضر که گویای احوالات درونی خود باشد را زمزمه و نجوا کرده‌اند. کارشناسان معتقدند شاخص‌های شعر از لحاظ محتوا و تکنیک بعد از شیوع کرونا و در پایان دهه ۹۰ تغییرات چشم‌گیری داشته است. در این خصوص برای بررسی این موضوع به سراغ استاد عبدالجبار کاکایی، شاعر و ترانه‌سرای برجسته که کارنامه پرباری نیز داشته رفتیم و با او به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه به شرح آن می‌پردازیم؛

محافل ادبی بارو بندیل خود را بست

شاعر و ترانه‌سرای ایرانی می‌گوید: بعد از اپیدمی کرونا، انجمن‌های ادبی و محفل‌های شعر سرایی رو به سکوت و تعطیلی رفته و خلوت مهمان ثابت این روزهای انجمن‌های ادبی است.

عبدالجبار کاکایی در مصاحبه با خبرنگار «صبح امروز» پیرامون وضعیت شعر و ترانه سرایی در عصر تلفیق کرونا و فضای مجازی می‌افزاید: با توجه به محدودیت‌های جمعیتی و تردد در زمان شیوع کرونا، اشتیاق شرکت در این مجالس و محافل نیز در بین شاعران جوان رو به کاستی رفته است.

کرونا یک تاثیر مهم بر محتوای شعر و شاعری گذاشت و آن افزایش یاس و ناامیدی و اعتراض به محتوای شعرهای کنونی است؛ چرا که کرونا با افزایش مرگ و میر و تاثیرات مخربش بر  حوزه اقتصاد موجب فزونی اعتراضات مردمی در گفتار و اشعار شده است، اما از لحاظ تکنیکی در آثار ادبی تغییری اتفاق نیفتاده است

رواج محافل ادبی در فضای مجازی

وی ابراز می کند: فضای مجازی و گروه‌ها و محافل قابل استفاده در این فضا نیز رواج بیشتری گرفته و ارتباط بین شاعران به لطف فضای مجازی دوباره شکل گرفته است.

کاکایی بیان می‌کند: اگر چه شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های شعر سرایی در فضای مجازی حال و هوا و تاثیرگذاری جلسات حضوری را ندارد، اما سبب شده تا تولیدات محتوایی شعر، نیز رونق داشته باشند.

وی با بیان اینکه «تاثیر و گستردگی فضای مجازی قبل از کرونا بر حوزه شعر، غیر قابل انکار است، اما با اپیدمی کرونا، اقبال مردم و شاعران از این فضا بیشتر شد» توضیح می‌دهد: قبل تر از کرونا، فضای مجازی به یک ان‌جی‌یو شعر تبدیل شد؛ به این معنی که صفحات ادبی مجلات و محافل ادبی کم‌کم به حاشیه رفته و صفحات مجازی تعیین کننده اشعار بودند.

تعطیلی انتشارات و چاپ شعر

کاکایی اشاره می‌کند: تعدد فالوورها جایگزین کتاب‌خوان‌ها شد و نشر و چاپ شعر از سوی شاعران پیش از کرونا، رو به تعطیلی رفته چرا که شعر به راحتی در دسترس قرار می‌گرفت.

این ترانه‌سرا و شاعر برجسته اظهار می‌کند: فضای مجازی، شیوع کرونا را به یک فرصتی برای خود تبدیل کرده و توانست بر محافل و جلسات ادبی مغلوب شده و موفق شد نگاه سنتی به شعر و کتاب را تغییر دهد.

از دهه ۸۰ به بعد مردم بر خلاف دهه ۷۰ که اقبال مردم از اشعار معناگریز بود، گرایش آرامی به سوی اشعار و ترانه‌های معنی‌گرا پیدا کرده‌ است و به دنبال اشعاری هستند که شاعر در آن شعر فایده‌‌ای به مخاطب رسانده و معنایی را منتقل کند و صرفا با کلمات در شعر بازی نکند.

غلبه فضای مجازی به کرونا

وی تبیین می‌کند: با شیوع کرونا، تولیدات شعر متوفق نشده و از رونق آن کاسته نشده وصفحه جدیدی پیش روی شعر باز کرده و ما به عنوان یک دستاورد جدید از آن یاد کنیم، و بتوان به عنوان شاخصه مقسم شعر به قبل و بعد از کرونا باشد.

کاکایی با اشاره به اینکه «کرونا یک تاثیر مهم بر محتوای شعر و شاعری گذاشت و آن افزایش یاس و ناامیدی و اعتراض به محتوای شعرهای کنونی است» می‌گوید: کرونا با افزایش مرگ و میر و تاثیرات مخربش بر حوزه اقتصاد موجب فزونی اعتراضات مردمی در گفتار و اشعار شده است، اما از لحاظ تکنیکی در آثار ادبی تغییری اتفاق نیفتاده است.

وی اضافه می‌کند: از دهه ۸۰ به بعد مردم بر خلاف دهه ۷۰ که اقبال مردم از اشعار معناگریز بود، گرایش آرامی به سوی اشعار و ترانه‌های معنی‌گرا پیدا کرده‌ است و به دنبال اشعاری هستند که شاعر در آن شعر فایده‌‌ای به مخاطب رسانده و معنایی را منتقل کند و صرفا با کلمات در شعر بازی نکند.

عصر حاکمیت شعر معنی‌گرا

کاکایی تبیین می‌کند: این اقبال از دهه ۸۰ اتفاق افتاده و اکنون دهه حاکمیت شعر معناگرا، عاقلانه و دارای پیام اجتماعی و عاطفی است که اهمیت زیادی دارد.

وی در خصوص جایگاه شاعری پس از اپیدمی فضای مجازی اظهار می‌کند: با گسترش فضای مولتی مدیا نسبتا ارزش‌ها و احساسات دگرگون شد و فضای مجازی فضای متفاوتی ایجاد کرد، و هرکس با مختصر علم شاعری و یا تقلید آثار دیگران، به کسب فالوور برای خود پرداخته، اما اکنون دوران پاک‌سازی فضای مجازی فرارسیده و این فضا تحت کنترل درامده و با تبادل اطلاعات در حوزه‌های ادبیات و شعر بسیاری از این موارد تمیز می‌شود.

وی در پایان خاطر نشان می‌کند: اخیرا با برنامه کلاب هوس، اتفاقات جدیدی برای تمامی حوزه‌ها و شعر افتاده و این فضای عمومی همان کار کافه‌ها و انجمن‌های محدود ادبی را بدون زمان و مکان انجام می‌دهد.