تصویب لایحه‌ای که حمایت‌گر زنان است

جعفر شاهرخی، جامعه‌شناس

خشونت علیه زنان و دختران، پدیده نگران‌کننده‌ای است که از دیرباز در تمام جوامع و همه دوره‌ها وجود داشته و امروزه از رایج‌ترین موارد نقض حقوق بشر به شمار می‌رود.

مسئله‌ای که نتایج زیانبار و متعددی به لحاظ اقتصادی، روانی و جسمی بر روی زنان و دختران داشته و آن‌ها را از حضور و مشارکت در جامعه – آنگونه که باید – بازمی‌دارد. خشونت مبتنی بر جنسیت، رفتار و اعمال زیان باری است که در قبال فرد یا گروهی از افراد بر اساس نوع جنسیت آن‌ها اعمال می‌شود. هر نوع عملی که منجر به آسیب فیزیکی، روحی، جسمی، جنسی رنجاندن و یا حتی تهدید به چنین رفتاری باشد و نیز هر اقدامی که به محروم کردن و یا اجبار خودسرانه فردی از آزادی خواه این اعمال در جمع و خواه در خفا رخ دهد، مصداق خشونت است.

رایج ترین نوع خشونت علیه زنان و دختران را اصطلاحاً خشونت‌های خانگی می‌نامند. مواردی از قبیل خشونت‌های جسمی، احساسی، روانی، اقتصادی، معیشتی، اجتماعی، جنسی و …. که به نظر می‌رسد نیاز به توضیح و تفسیر نداشته باشد. مسئله خشونت و چگونگی مواجهه با آن به ارزش‌های فرهنگی – اجتماعی و هنجارهای هر جامعه وابسته است.

ماهیت خشونت در جوامع مختلف، متفاوت است و به نظر می‌رسد در جوامعی که از میزان سواد اجتماعی، درآمد، منابع و … بیشتری برخوردارند و زنان جامعه دارای موقعیت‌های بهتری به لحاظ اقتصادی و اجتماعی هستند، خشونت کمتری به چشم می‌خورد. غالباً زمینه‌ساز خشونت‌های خانگی، کمبود آگاهی و ضعف فرهنگی جامعه است.

رفتارهای ناشی از بدگمانی، عجله در داوری کردن، عصبانیت، پرخاشگری، مصرف مواد مخدر، خرافه‌گرایی، باور به برتری جنس مرد، نبود مهارت‌های ارتباط موثر بین زن و مرد، عدم آگاهی از حقوق متقابل، تأثیر رسانه و از طرف دیگر نبود مهارت‌های فردی و کمبود آموزش‌های لازم در خصوص مواردی نظیر نحوه تردد در مکان‌های خطرناک و جرم‌خیز،  اعتماد بیش از حد به دیگران، نحوه عملکرد در هنگام مواجهه با خطر و نیز نبود محیط‌های مناسب تفریحی و شغلی برای زنان و دختران همه و همه در ایجاد و گسترش خشونت علیه زنان و دختران نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند.

برای رسیدن به راهکارهای درست در جهت مواجهه صحیح با این پدیده می‌بایست ابتدا عوامل موثر بر خشونت علیه زنان و دختران را شناخت. یقیناً اتخاذ راهکارهای پیشگیرانه و کم‌هزینه‌تر برای کاهش بزه دیدگی از سوی متولیان امور از واجبات و اولویت‌های اصلی محسوب می‌شود. یکی از اصلی‌ترین راهکارها، تدوین ساز و کار مناسب و تصويب قوانین حمایتی در این زمینه است که خوشبختانه لایحه‌ای در این خصوص تحت عنوان لایحه حفظ کرامت و حمایت بانوان در برابر خشونت تدوين و در حال حاضر مراحل تشریفات قانونی خود را سپری کرده و به تصویب رسیده است.

در مقدمه توجیهی این لایحه آمده است «در راستای تحقق اصول و آرمان‌های قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در جهت حفظ کرامت و منزلت زنان، حمایت از زنان در برابر اقسام مختلف رفتارهای خشونت‌آمیز و تحکیم مبانی خانواده و حفاظت از کیان آن، پیش‌بینی تدابیر، اقدامات، خدمات و توانمندسازی‌های لازم برای حمایت از زنان در برابر خشونت، تعیین تکالیف دستگاه‌ها و نهادهای متولی مبارزه با خشونت علیه زنان، تمهید ساختار منسجم برای هماهنگی و نظارت بر فعالیت‌های دستگاه‌های اجرایی در این زمینه، جرم‌انگاری اشکال جدید مزاحمت و تعدی به حقوق زنان و تعیین ضمانت اجراهای مناسب برای آن و تنقیح و انسجام قوانین مختلف و پراکنده در این زمینه این لایحه برای انجام تشریفات قانونی تقدیم می‌شود».

امیدواریم که کلیات لایحه یادشده نیز به پختگی و قوام ادبیات مقدمه توجیهی باشد و صد البته که کرامت و تحکیم مبانی خانواده علاوه بر اجرای مناسب قانون و نظارت مستمر، مستلزم ارتقاء سطح آموزش عمومی و فرهنگ و سواد و خواست جامعه و بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی مردم است.