بهره‌وری اقتصادی در سال ۱۴۰۰ چگونه خواهد بود؟
این طفل گمشده است
ریحانه موسوی
«در دهه گذشته بهره‌وری کل عوامل، به دلیل رشد منفی بهره‌وری سرمایه، نقشی در تامین رشد اقتصادی کشور نداشته است. در میان 18 کشور عضو سازمان بهره‌وری آسیا، ایران در رده هفدهم از نظر میزان بهره‌وری کل عوامل قرار دارد. برای کاهش نرخ بیکاری، نیاز به تحقق رشد اقتصادی حداقل 8 درصدی در طول برنامه چهارم توسعه داریم، حدود 3/31 درصد این رشد باید از طریق افزایش بهره وری کل عوامل تأمین شود.»
جملات فوق بخشی از سخنان رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، متولی برنامه‌ریزی توسعه کشور، در چهارم خرداد 1383 بوده، که بیانگر وضعیت بد بهره‌وری درکشور و همچنین اهمیت این موضوع برای آینده و توسعه اقتصادی ایران است.
به گزارش «صبح امروز» مقدار و نرخ رشد بهره‌وری در هر کشور، تأثیر به‌سزایی بر سطح زندگی، تورم، بیکاری، وضعیت اقتصادی جامعه و رقابت‌پذیری در سطح جهانی دارد.
سیستم بهره‌وری در کشورهای پیشرفته
افزایش بهره‌وری درکشور‌های پیشرفته صنعتی بیشتر در نتیجه توسعه سیستم‌های مدیریتی بوده تا افزایش کمی عوامل کار و سرمایه در جریان تولید. پایین بودن سطح بهره‌وری که از ویژگی‌های غالب کشورهای کمتر توسعه‌یافته است، ناشی از عوامل مختلف تأثیر‌گذار بوده که تعدادی از این عوامل خارج از کنترل این جوامع و پاره‌ای قابل چاره جویی و کنترل است.
وقتی بهره‌وری نیروی کار در صنایع پایین است، یعنی یا نیروی کار نسبت به تولید بیشتر است، یا تولید نسبت به نیروی کار کمتر بوده و باید بهتر و بیشتر شود. بنابراین بهره‌وری به استفاده بهتر از عوامل تولید برمی‌گردد حال یکی از راه‌ها در این بخش بهتر استفاده کردن از پروژه‌های افزایش بهره‌وری است، که هم دروس آن وجود دارد وهم متخصصان آن هستند تا علاوه بر ایجاد انگیزه برای نیروی کار، ضایعات را کم کنند
منابع غیر‌مولد و سلب منابع در تولید
منابع نهفته در املاک و مستغلات، ارز، طلا و… که به هیچ‌وجه مولد نیستند، تنها موجب سلب منابع از گردش در بخش تولیدی کشور می‌شوند. این رفتار به‌ویژه در زمین موجب جذب منابع بسیار زیادی شده و محرومیت بخش تولید از نقدینگی را به دنبال دارد. در سال ۱۴۰۰ هم نمی‌توانیم اوضاع را متفاوت پیش‌بینی کنیم. سیاست‌گذاران نیز بسته اقداماتی را معرفی نمی‌کند که از این مسیر به مسیر بهتری رهنمون شویم.
به گفته مهدی صادقی نیارکی معاون وزیر صمت، در سال ۹۹ تعداد ۷ هزار و ۴۰۰ پروانه بهره برداری واحد تولیدی به چرخه حیات صنعتی کشور بازگشت و با رشد ۲۳ درصدی تعداد ۱۴۲ هزار نفر بصورت مستقیم مشغول به کار شدند. در بخش تولید سرمایه نیز با رشد ۲۰۰ درصدی مبلغ ۲۰۷ هزار میلیارد تومان در بخش‌های تولید و صنعت سرمایه گذاری شده است.
رشد یا بهره‌وری؟
وی به معیار صدور جواز تاسیس بنگاه‌های اقتصادی و مراکز کسب و کار به‌عنوان نماد رو به رشد بخش تولید اشاره کرد و گفت: در سال گذشته ۴۱ هزار فقره جواز تاسیس صادر شده است که ۴۱ درصد رشد نشان می‌دهد. این میزان صدور جواز تمایل مردم به تولید را نشان می‌دهد. اما باید دید که این میزان رشد، از بهره‌وری کافی نیز برخوردار است یا خیر؟
راه‌های هدایت نقدینگی به سمت تولید
راه‌حل‌های مختلف برای هدایت نقدینگی به سوی تولید در ایران و کشورهای مختلف تجربه شده است. مقوله‌هایی مانند هدایت اعتبار، اعطای یارانه تسهیلات، جیره‌بندی اعتباری، تسهیلات تکلیفی، تسهیلات طرح‌های زود بازده، جوایز صادراتی، تسهیلات خُرد خرید کالاهای ایرانی، اوراق گواهی اعتبار مولد و… اما هیچ‌کدام از اینها چاره کار نبوده، چرا که به لحاظ نظری می‌دانیم آنچه تعیین میکند منابع گردش بیشتری در یک فعالیت تولیدی یا یک بخش اقتصادی داشته باشند، ریسک و بازده بخش‌های اقتصادی است. استفاده از سازوکار مالیاتی برای تخصیص منابع نیز مفید است.
کارشناسان می‌گویند که در سال گذشته، ۳۲ تا ۳۵ میلیارد دلار کالا وارد کشور شده که ۸ میلیارد دلار آن با ارز ۴۲۰۰ تومانی عرضه شده است. در سال ۱۴۰۰، حتی بدون برجام هم درآمد ۵۰ میلیارد دلار صادرات فرآوردهای نفتی محتمل است. افزایش قیمت نفت هم که اتفاق افتاده است. پیش‌بینی محتمل صادرات به طور متوسط ۵/ ۱ میلیون بشکه نفت در سال ۱۴۰۰ و افزایش قیمت آن از ۴۰ دلار در بشکه به ۶۰ دلار است.
بهره‌وری در سال ۱۴۰۰
اقتصاددانان عقیده دارند، بهره‌وری با سرعت در اقتصاد چهره نشان نمی‌دهد و بهبود آن طول می‌کشد. بنابراین، نرخ رشد اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۰، مانند بسیاری از سال‌های اخیر، به منابع و درآمد نفتی بستگی خواهد داشت.
بهره‌وری چیست؟
یک کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه تهران، بهره‌وری را اینگونه تعریف میکند: بهره‌وری یک نسبت است که به معنای به کارگیری بهینه عوامل تولید. بهره‌وری نیروی کار و سرمایه، یعنی به ازای هر واحد نیروی کار و سرمایه یک تولید به ریال یا دلار و یا هر عدد دیگر وجود داشته باشد و هر چه میزان آن بیشتر باشد نشان دهنده استفاده بهتر از منابع است.
اهمیت استفاده از پروژه‌های بهره‌وری
دکترآلبرت بغزیان در گفتگو با «صبح امروز» بیان میکند: وقتی بهره‌وری نیروی کار در صنایع پایین است، یعنی یا نیروی کار نسبت به تولید بیشتر است، یا تولید نسبت به نیروی کار کمتر بوده و باید بهتر و بیشتر شود. بنابراین بهره‌وری به استفاده بهتر از عوامل تولید برمی‌گردد حال یکی از راه‌ها در این بخش بهتر استفاده کردن از پروژه‌های افزایش بهره‌وری است، که هم دروس آن وجود دارد وهم متخصصان آن هستند تا علاوه بر ایجاد انگیزه برای نیروی کار، ضایعات را کم کنند.
وی ابراز میکند: یکی از اهدافی که ما در رشد اقتصادی داشتیم این بود، تا سهمی که افزایش بهره‌وری دارد، افزایش دهیم که از بابت آن اقتصاد نیز رشد کند که تا‌کنون صحبت‌های زیادی در مورد آن شده و به مطالعات برمی‌گردد.
بهره‌وری در صنایع مختلف
بغزیان با بیان اینکه بهره‌وری یعنی استفاده از هر چیزی به جای خود و به نحو احسن و عدم هدر رفت و اتلاف هیچ‌یک از منابع تولیدی مانند نیروی کار، سرمایه، ماشین آلات، زمین و… تصریح میکند: اگر در کشاورزی بهره‌وری آب کم باشد یعنی ما می‌توانستیم آب کمتری را روانه زمین کنیم، در برخی جاها آب بخار می‌شود یا به زمین نفوذ میکند که باید به میزان متعادل از آن استفاده کنیم. در بهره‌وری برق، صنایعی که از آن استفاده می‌کنند می‌توانند با استفاده از تکنولوژی‌های جدید و روشنایی‌های خورشیدی، بهره‌وری از برق داشته باشند. در بخش خودروسازی با کاهش میزان مصرف بنزین می‌توان بهره‌وری استفاده از سوخت را افزایش داد.
لزوم تخصیص بودجه جهت ارتقاء بهره‌وری
وی ادامه می‌دهد: به طور کلی در هر صنعتی مهندسان آن می‌توانند با بررسی‌های لازم آن را بهبود ببخشند. اگر ما بخواهیم یک درآمد محدود و یک بودجه اختصاصی را به طور بهینه خرج کنیم باید آن را تخصیص دهیم. همچنین یک قسمت از هزینه‌ها باید به سمت افزایش بهره‌وری و پروژه‌های بهبود و ارتقاء آن برود. همه اینها می‌تواند تداعی کننده آن باشد که ما بتوانیم از پول به نحو احسن، در جهت افزایش ارزش افزوده و بهره‌وری و ایجاد رشد استفاده بهتری بکنیم.
نقش بخش خصوصی در بهره‌وری
این اقتصاددان در خصوص اهمیت بخش خصوصی در افزایش میزان بهره‌وری عنوان میکند: بخش خصوصی معمولاً بهتر، کارا‌تر و بهره‌ور‌تر عمل میکند و چیزی را دور نمی‌ریزد، اما ممکن است که این بخش نیز نسبت به استاندارد آن صنعت یا در شرایط فعلی از بهره‌وری پایین تر باشد، اما در این زمینه از بخش دولتی بهتر است و یکی از دلایل واگذاری به این بخش نیز همین است.
اهمیت اقدامات تولید‌کنندگان
وی خاطر‌نشان میکند: تولید‌کننده باید نقدینگی را بهتر، به موقع و با هزینه کمتر تخصیص دهد، به سراغ شیوه‌های تامین مالی جدید برود و از طریق عرضه اوراق، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بورس، بانک‌ها و بازار آزاد بتواند تامین سرمایه کند.
آلبرت بغزیان مطرح میکند: بخشی از این ساختار نیز به قیمت‌گذاری بر می‌گردد، بدین معنا که آن را به چه صورت به بهره‌وری وصل کند. مسلماً قیمتی که تعیین می‌شود نباید مانع رشد آن صنعت شود و همه منفعت ببرند اما قیمت تمام شده آن نیز نباید بالا برود.
درمان عدم بهره‌وری در صنعت خودرو
وی تصریح میکند: اکنون صنعت خودروسازی ما بهره‌وری پایینی دارد، به همین دلیل دائم می‌گویند که در حال ضرر کردن است و باید قیمت خودرو را بالا ببرند، که در این صورت باید ببینم قیمت تمام شده آن چقدر است شاید در بعضی جاها بهره‌وری آنها پایین است و از سرمایه خود درست استفاده نمی‌کنند تا بتوانند بهتر عمل کنند و قیمت تمام شده آنها پایین بیاید. اگر این کار را انجام دهند افزایش بهره‌وری معادل کاهش قیمت تمام شده خواهد بود که هزینه را پایین می‌آورد اما بقای صنعتش بهتر می‌شود.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.