گاف دیپلماتیک قالیباف

علی روغنگران

عدم پذیرش پروتکل‌های بهداشتی دیدار با پوتین توسط قالیباف، علت لغو دیدار رئیس مجلس ایران و رئیس جمهوری روسیه عنوان شده است. این توضیح در حالی مطرح شده که از یک هفته پیش مسئله اهمیت پروتکل‌های بهداشتی برای روسیه به عنوان پیش شرط دیدار با رئیس جمهور این کشور از سوی رسانه‌های داخلی مطرح شده و مورد بحث قرار گرفته بود. روزنامه همشهری در گزارش هفته پیش خبر داده بود افرادی که به ملاقات ولادیمیر پوتین می‌روند به دلیل «احتیاط‌های رئیس جمهور روسیه در ارتباط با ویروس کرونا» باید پانزده روز در قرنطینه باشند، اما قرار شده که محمدباقر قالیباف با انجام دو آزمایش کرونا یکی در فرودگاه تهران و یکی در فرودگاه مقصد در روسیه، این دیدار را انجام دهد. به نظر می‌رسد مسئله عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی با توجه به پذیرش دو تست یکی در تهران و یکی در روسیه از جانب رئیس مجلس، دلیل منطقی برای عدم برگزاری نشست مشترک با پوتین نباشد. با این حال بد نیست رویکرد مراقبتی روس‌ها در مسئله کرونا را مورد بررسی قرار دهیم. محمدجواد ظریف وزیرخارجه ایران هفتم بهمن در ادامه تور قفقاز به روسیه سفر کرد. در این سفر او حامل پیامی از سوی روحانی برای پوتین بود که اگرچه تصویری از دیدار او با پوتین منتشر نشد، اما بر اساس گزارش رسانه‌های دولت، این دیدار انجام شده و پیام به دست پوتین رسیده است. ظریف پیش از مسکو توقفی در باکو داشت. در این توقف یک روزه، او برخلاف دفعات پیشین، هیچ نشست رسانه‌ای برگزار نکرد و با رسانه‌های آذربایجان نیز گفتگویی به صورت اختصاصی یا در قالب نشست خبری نداشت. بنا به اطلاعاتی که به دست رسیده، دلیل این تصمیم، سفر ظریف به مسکو بوده است. یک خبرنگار آذربایجانی مستقر در باکو در اینباره توضیحاتی داده و گفته «احتمالا دلیل عدم برگزاری نشست خبری، سفر به مسکو بوده چرا که روس‌ها نسبت به مسئله کرونا بسیار حساسند و شاید به این خاطر نشستی در باکو برگزار نشد.» با این تفسیر، پروتکل‌های بهداشتی روسیه به بخشی از قواعد روابط دیپلماتیک این کشور با جهان در دوران کرونا تبدیل شده و بر کسی پوشیده نیست. از این رو عدم پذیرش این پروتکل به منزله عدم پذیرش پروتکل‌های دیپلماتیک است و این بهانه پذیرفته شده نیست. از سوی دیگر برخی معتقدند مسئله پروتکل بهداشتی کاملا واهی است چرا که پوتین در یک سال اخیر و در خلال شیوع کرونا دیدار‌های متعددی داشته است. تصویر بدون ماسک او در ماه جولای درحالی که در یک حوزه اخذ رای عمومی در انتخابات اصلاح قانون اساسی شرکت کرد در رسانه‌ها منتشر شده بود. روز 12 ژوئن نیز تصاویر حضور پوتین در روز تعطیلی روسیه، از حضور بدون ماسک او در جمع خبر می‌داد.

محمدباقر قالیباف یکی از کاندیدا‌های احتمالی ریاست جمهوری سال 1400 است. حسین دهباشی روزنامه نگار در توئیتر خود متنی به این مضمون نوشت که پوتین اگر یک درصد احتمال می‌داد قالیباف رئیس جمهور می‌شود یا یک‌صدهزارم درصد گمان می‌کرد مجلس در راس امور است، او را ولو در تهِ یکی از تالار‌های چندهزارمتری کرملین می‌دید. نمی‌دید؟

البته این اولین حضور او در یک نشست عمومی بعد از چندین ماه قرنطینه بود که سر و صدای زیادی نیز به پا کرد. در سایر موارد دیدار‌های پوتین یا به صورت ویدئو کنفرانس یا با حفظ شدید پروتکل‌های بهداشتی برگزار شده است. شدت رعایت پروتکل‌های بهداشتی از سوی پوتین دستمایه شوخی کاربران روس و غربی با رئیس جمهور روسیه شده است. تصویری جعلی از پوتین در گان زرد رنگ در حالی که در یک جلسه با مقامات حضور دارد بار‌ها در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شده است. سارا معصومی خبرنگار سیاست خارجی روزنامه اعتماد در توئیتر خود نوشته «با وجود اعلام رسمی برنامه دیدار قالیباف و پوتین، از ابتدا هم قرار نبوده این نشست برگزار شود.» قالیباف در آذر ماه نیز قرار بود به دعوت دومای روسیه به آن کشور سفر کند، اما به گزارش روزنامه همشهری، سفر یک روز قبل از پرواز به دلیل قطعی نشدن دیدار او با ولادیمیر پوتین لغو شد. محمدباقر قالیباف یکی از کاندیدا‌های احتمالی ریاست جمهوری سال 1400 است. حسین دهباشی روزنامه نگار در توئیتر خود متنی به این مضمون نوشت که “پوتین اگر یک درصد احتمال می‌داد قالیباف رئیس جمهور می‌شود یا یک‌صدهزارم درصد گمان می‌کرد مجلس در راس امور است، او را ولو در تهِ یکی از تالار‌های چندهزارمتری کرملین می‌دید. نمی‌دید؟”

رفتار سرد مسکو با رئیس مجلس ایران در شرایطی اتفاق افتاده که با روی کار آمدن بایدن احتمال بهبود روابط تهران-واشنگتن بار دیگر پررنگ شده است. عبدا… رمضان زاده سخنگوی دولت اصلاحات به این همزمانی اشاره کرده و در توئیتر خود نوشته: هرگاه فشار آمریکایی‌ها کم می‌شود، روس‌ها با ما ناسازگاری می‌کنند.

عدم پذیرش قالیباف توسط پوتین دستمایه طنزهای بسیاری شد. برخی تصویر قالیباف را همچون تصویر برنی سندرز در روز تحلیف ریاست جمهوری آمریکا بازسازی کردند که تنها با دستکش یک گوشه نشسته بود و دیگران تصویر او را پشت در کاخ کرملین بازسازی کردند؛ در حالیکه در به روی او بسته شده است. این اولین بار نیست که گاف‌های دیپلماتیک به کسر شأن مقامات ایرانی منجر شده است. سال 2012 سعید جلیلی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی سفری به ترکیه داشت و در جریان این سفر نیم ساعت در ساختمان نخست وزیری در انتظار اردوغان ماند. سعید جلیلی در مذاکرات هسته‌ای هم معروف بود که توجهی به پروتکل‌های دیپلماتیک ندارد. اما در مورد سفر قالیباف به مسکو مولفه انتخابات 1400 را نباید نادیده گرفت. به طور کلی دیدار نمایندگان مجلس یازدهم با نمایندگان کشور‌های خارجی مسئله‌ای بوده که پیش از این نیز توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرده است. امیرعبداللهیان دستیار قالیباف درامور بین الملل در یک سال گذشته بار‌ها با سفرای روسیه و چین دیدار داشته. گفته می‌شود امیرعبداللهیان گزینه احتمالی وزارت خارجه برای تیم انتخاباتی قالیباف است. به جز امیرعبداللهیان، قاضی زاده هاشمی نایب رئیس مجلس و امیرآبادی فراهانی عضو هیات رئیسه نیز دیدار‌های متعددی با سفرای روسیه و چین داشته‌اند. سفر و دیدار خارجی در آستانه انتخابات ریاست جمهوری نیز چیز جدیدی نیست. اگرچه رقابت‌های داخلی نباید سبب شود که کسی از چنین برخوردهایی با مقامات کشورمان خشنود شود، اما حقیقت آن است که موضوع بسیار فراتر از یک رفتار ملی است چراکه رفتار قالیباف به خدشه‌دار شدن جایگاه ریاست مجلس ایران منجر شده است.