یک باغ سلطنتی در قلب کویر

هانیه سادات جوشنی

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) برای شناسایی و محافظت از اماکن فرهنگی و طبیعی با کشورهای مختلف جهان همکاری می کند و تاکنون 22 مکان ایرانی در فهرست  یونسکو ثبت شده اند.

باغ شازده (شاهزاده) یکی از زیباترین باغ های تاریخی ایران است که به عنوان ششمین باغ در لیست 9گانه باغ های ایرانی در  فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. در سال 2005 کارشناسان مرکز تحقیقات مکان‌ها و بناهای تاریخی در حال تهیه اسنادی برای ثبت باغ شازده در میان سایر باغ ها در فهرست میراث جهانی یونسکو بودند و سرانجام این باغ در ژوئن 2011 به ثبت رسید.

این باغ در حدود 2 کیلومتری شهر ماهان و در حومه کوه‌های تیگران در مجاورت شهر کرمان ، در وسط جاده کرمان-بم، در مسیر جاده تاریخی ابریشم واقع شده  و در سال 1276 هجری شمسی تأسیس شد. باغ شازده مربوط  به دوره قاجار است . گردشگران هر ساله  از این باغ زیبای ایرانی دیدن می کنند و از زیبایی و طراوت آن لذت می برند.

اطلاعات مربوط به این باغ توسط  یونسکو به 35 زبان ترجمه شده است و در نقشه گردشگری یونسکو وجود دارد. باغ شاهزاده ماهان با درختان بلند و جویبارهایی که صدای دلنشین آن از گوشه گوشه آن شنیده می شود مانند الماس گران‌بهایی بر روی سینه بیابان می درخشد.

تضاد ایجاد شده بین فضای سبز داخلی باغ و محیط خشک در خارج آن به جذابیت این فضا در قلب کویر افزوده است.

استخرهای مختلفی در باغ احداث شده که توسط درختان احاطه شده است. در سال 1991 به دلیل برگزاری مراسم بزرگداشت خواجو کرمانی ، اماکن  کاملاً بازسازی شد.

خصوصیات باغ شهزاده ماهان

این باغ نمونه ای از باغ های مسطح ایرانی است که در یک طرح مستطیل شکل با مساحت حدود 5.5 هکتار ساخته شده است. طول آن 407 متر و عرض آن 122 متر است که از دو مجموعه شرقی و غربی تشکیل شده است. در طول باغ چشمه های زیادی وجود دارد که باعث طراوت بیشتر در محیط می شود و در بسیاری از باغ های ایران به اندازه این باغ از آبنماها استفاده نشده است. چشمه های باغ کاملاً هوشمندانه ساخته شده اند که فقط  بر اساس اختلاف ارتفاع ، میزان استفاده از شیب و بدون هیچ نیروی دیگری کار می کنند. آب باغ توسط رودخانه غنات و تیگران تأمین می شود. نمای خانه در ورودی باغ مانند یک سازه خطی است و ساختمان از دو طبقه تشکیل شده است. طبقه فوقانی اتاق‌هایی برای نشیمن و پذیرایی دارد. این باغ به غیر از ساختار ورودی شامل یک عمارت سلطنتی و حمام است. عمارت سلطنتی در حال حاضر به یک رستوران تبدیل شده و توسط یک بخش خصوصی اداره می شود. درختان میوه ای مختلفی در این باغ دیده می شود و استخرها و فواره ها آب نمای زیبایی را در فضا ایجاد کرده اند.

معماری باغ شاهزاده ماهان

ساختمان داخلی باغ شامل یک درگاه ، شاه نشین (طاقچه) ، عمارت اصلی ، باغ خلوات و حمام است. ساخت آن 11 سال به طول انجامید و مربوط به دوران قاجار است. درگاه زیبای این باغ مانند یک قاب است که زیبایی های داخلی باغ را احاطه کرده و در ورودی باغ در 2 طبقه و اتاق های بسیار ساخته شده است. عمارت یا ساختمان اصلی باغ در انتهای فوقانی باغ واقع شده است که شامل شاه نشین (طاقچه) است و امروزه به عنوان رستوران مورد استفاده قرار می گیرد.

3 قطعه کاشی

ساختمان داخلی Garden توسط شاهزاده عبدالحمید میرزا (نوه ناصرالدین شاه) ساخته شده است و آنچه باعث جذابیت این ساختمان شده است ، فاصله سه کاشی روی طاق کاشی کاری شده است. گفته می شود که با شنیدن خبر مرگ ناگهانی فرماندار ، سنگ تراشی که مشغول تکمیل پورتال بود ، تاغار (وان گلی) را که در دستان خود گرفته بود به دیوار کوبید ، سپس کار را رها کرد و فرار کرد.

در سال 1850 باغی برای محمد حسن خان سرداری ایروانی احداث شد، و توسط عبدالحمید میرزا ناصرالدوله در طول یازده سال فرمانداری خود در سلسله قاجار به طور کامل بازسازی و گسترش یافت. ساختار قابل مشاهده کنونی تقریباً به طور کامل به این دوره دوم مربوط می شود و به طور رسمی مربوط به باغ های مشابهی است که توسط  ناصرالدوله در تهران طراحی شده اند. (باغ چال در نیاوران) به دلیل درگذشت عبدالحمید میرزا در اوایل دهه 1890 ، ساخت و سازش  ناتمام ماند. باغ شازده  با مساحت بیش از 5.5 هکتار، مستطیلی شکل است. در انتهای پایینی آن یک ورودی و یک دروازه و در انتهای فوقانی آن یک سازه مسکونی دو طبقه دارد. فاصله این دو را فواره های آب قرار می دهند.