نگاهی به آثار موسیقی ساخته‌شده با مضمون دفاع مقدس؛

نت‌های ماندگار

مهر 5, 1399/168 دیدگاه /در اسلایدر, اصلی, فرهنگ و هنر /توسط صبح امروز

مریم اصغری

بی‌شک هنر سلاحی برای ابراز عقاید، باورها، اندیشه و نیاز انسان و جامعه کنونی است و موسیقی به عنوان یکی از هنرهای هفت‌گانه نقش پررنگی در ماندگاری آثار تاریخی ایفا می‌کند. در این رابطه در سال‌های اخیر پس از جنگ تحمیلی نیز هنرمندان برجسته موسيقي اسلحه خود كه همان ساز و هنرشان بود را، براي حفظ آثار دفاع مقدس و ماندگاری این دوره از تاریخ، در اذهان عمومی جامعه به کار گرفتند و آثار فاخر و ماندگاري را خلق كردند.

قصه آدم‌هایی که هشت سال به معنا و مفهوم مطلق کلمه در مقدس‌ترین شکل ممکن از وطن و کیان خود دفاع کردند را، بارها از زوایای مختلف در فیلم‌ها دیده‌ایم که گاهی بخش عمده‌ای از ماندگاری این فیلم‌ها بر دوش موسیقی‌های متن آن بوده است که پس از سال‌ها هنوز هم مخاطبان زیادی دارد و تعدادی از صاحب‌نظران آنها را ماندگارترین موسیقی‌های دوران می‌خوانند.

سندی ارزشمند در جریان جنگ تحمیلی

آهنگسازان برجسته در سال‌های اخیر توانستند پیرامون موضوع دفاع مقدس، یادگاری‌های خوبی برای ما به جای بگذارند که تبدیل به سندی ارزشمند در جریان جنگ تحمیلی شود. در این بین «موسیقی فیلم» در ماندگاری صحنه‌های جنگ و ثبت لحظات دفاع از میهن نقش به سزایی داشته و باعث شده بسیاری از آن‌ها آنچنان در ذهن ما ثبت شود که شاید خیلی از ما با شنیدن یا مواجهه با کلیدواژه‌ای چون «دفاع مقدس» و «جنگ» به یاد این آثار بیفتیم. آثاری که حتی گاهی از خود فیلم هم بیشتر در گوش شنیداری جامعه ایرانی باقی مانده و به حدی از خود تأثیر به جای گذاشته که قطعاً نمی‌توان از آنها بی‌تفاوت عبور کرد. با همین پیش فرض می‌خواهیم به بررسی کارنامه و فعالیت تعدادی از آهنگسازان برگزیده سینمای ایران در حوزه سینمای دفاع مقدس و مقاومت بپردازیم.

از کرخه تا راین

به گزارش روزنامه «صبح امروز» و به نقل از مهر، بدون تردید مجید انتظامی یکی از مهم‌ترین آهنگسازان سینمای دفاع مقدس محسوب می‌شود که آثار تولید شده از سوی او در این عرصه تبدیل به اصلی‌ترین نماد معرفی فیلم‌ها به مخاطبان شده است. در کارنامه فعالیت‌های مجید انتظامی ساخت موسیقی متن بیش از هشتاد فیلم سینمایی به چشم می‌خورد که موسیقی آثار او در حوزه سینمای دفاع مقدس از جمله کارهای درخشان و ماندگار او محسوب می‌شوند.

اما بی‌شک یکی از کارهای قابل توجهی که بیشتر از دیگر آثار مجید انتظامی با اقبال گسترده‌تری از سوی مخاطبان مواجه شود، موسیقی متن فراموش نشدنی فیلم سینمایی «از کرخه تا راین» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا است که یکی از شناسنامه‌های معتبر هنر این سرزمین در معرفی فرهنگی دوران دفاع مقدس به حساب می‌آید.

این فیلم سال ۱۳۷۱ تولید و از همان زمان تاکنون به‌عنوان یکی معتبرترین و مهم‌ترین آثار سینمای کشورمان در بین مخاطبان معرفی شده، اثری که موسیقی آن نیز اکنون شمایلی از جهانی‌ترین و موجه‌ترین موسیقی فیلم‌های سینمای کشورمان به حساب می‌آید و همچنان مورد وثوق مخاطبان سینما و موسیقی است.

فارغ از تمام جذابیت‌ها دراماتیکی که فیلم سینمایی «از کرخه تا راین» به عنوان یک ملودرام جنگی از خود به مخاطبان نشان داد و توانست به عنوان یکی از بهترین آثار سینمایی ایران طی دهه هفتاد لقب بگیرد، این موسیقی متن اثر بود که در لحظه‌لحظه فیلم جان و روح مخاطب را با اثر همراه می‌کرد. آنچنان که حتی اکنون که این گزارش را می‌خوانید هم در حافظه پنهان شما شنیده می‌شود.

انتظامی اگرچه در جشنواره یازدهم فیلم فجر فقط توانست دیپلم افتخار بهترین موسیقی متن را با موسیقی فیلم «از کرخه تا راین» دریافت کند، اما این موسیقی سرآغاز فعالیت‌های چشم‌گیرتری از او در قامت آهنگساز آثار مرتبط با دفاع مقدس فارغ از دیگر کارهای ارزشمند سینمایی‌اش شد، به طوری که وی در سال‌های بعد به واسطه توانایی‌هایش در این عرصه اقدام به نگارش آثار و سمفونی‌هایی چون «ایثار»، «انقلاب اسلامی»، «مقاومت»، «خرمشهر»، «این فصل را با من بخوان» و «صلح» نموده و هر کدام را در فواصل زمانی مختلف با ارکسترهای بزرگ و صاحب نام کشورمان اجرا کرد.

کارنامه درخشان انتظامی

انتظامی به خاطر آثار ارزشمند خود در عرصه آهنگسازی فیلم خود موفق به کسب چهار سیمرغ بلورین از جشنواره فیلم فجر، ۲ دیپلم افتخار از همین جشنواره و همچنین دو بار کاندیدای جشنواره فجر شده است.

«در محاصره -۱۳۶۰»، «سردار جنگل – ۱۳۶۲» به کارگردانی امیر قویدل، «عقاب‌ها – ۱۳۶۳» به کارگردانی ساموئل خاچیکیان، «پلاک – ۱۳۶۴» به کارگردانی ابراهیم قاضی زاده، «گذرگاه – ۱۳۶۵» به کارگردانی شهریار بحرانی، «هراس – ۱۳۶۶» به کارگردانی شهریار بحرانی، «کانی مانکا -۱۳۶۶» به کارگردانی سیف الله داد، «آخرین پرواز – ۱۳۶۸» به کارگردانی احمد رضا درویش، «چشم شیشه‌ای – ۱۳۶۹» به کارگردانی حسین قاسمی جامی، «پوتین – ۱۳۷۰» به کارگردانی عبدالله باکیده، «وصل نیکان – ۱۳۷۰» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا، «از کرخه تا راین – ۱۳۷۱» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا، «یک شب، یک غریبه – ۱۳۷۳» به کارگردانی حسین قاسمی جامی، «حمله به اچ ۳- ۱۳۷۳» به کارگردانی شهریار بحرانی، «بوی پیراهن یوسف – ۱۳۷۴» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا، «آژانس شیشه‌ای – ۱۳۷۶» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا، «نغمه – ۱۳۸۰» به کارگردانی ابوالقاسم طالبی، «دوئل- ۱۳۸۰» به کارگردانی احمدرضا درویش، «طبل بزرگ زیر پای چپ – ۱۳۸۳» به کارگردانی کاظم معصومی، «زمهریر- ۱۳۸۸» به کارگردانی علی روئین تن، «پی ۲۲- ۱۳۹۳» به کارگردانی حسین قاسمی جامی از جمله آثاری هستند که توسط مجید انتظامی با موضوع دفاع مقدس آهنگسازی شده‌اند.

زادبوم، جرم، به وقت شام

کارن همایونفر نیز از دیگر آهنگسازان صاحب نام و صاحب سبک سینماست که در کارنامه فعالیت‌های او موسیقی متن چند فیلم دفاع مقدسی و مرتبط با سینمای مقاومت از کارگردانان شاخص این عرصه به چشم می‌خورد. هنرمندی که در پیشینه فعالیت‌های او همکاری با کارگردانان متعدد با سلایق متفاوت دیده می‌شود. او قطعاً از جمله هنرمندان جریان‌ساز عرصه آهنگسازی فیلم است که با ورودش به سینما شکل و شمایل جدید یا متفاوتی از موسیقی فیلم را به تماشاگران سینما نشان داد.

او که در کارنامه فعالیت‌های خود آهنگسازی بیش از ۱۰۰ اثر سینمایی و تلویزیونی را انجام داده که در این چارچوب نیز موفق به دریافت سه سیمرغ بلورین از جشنواره فیلم فجر برای فیلم‌های «به‌وقت شام – ۱۳۹۶» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، «جرم – ۱۳۸۹» به کارگردانی مسعود کیمیایی و «زادبوم – ۱۳۸۷» به کارگردانی ابوالحسن داودی شده است.

از میم مثل مادر تا 23 نفر

آریا عظیمی‌نژاد نیز از آهنگسازانی است که در یکی دو سال گذشته با حضور در تیم داوری مسابقات استعدادیابی «عصر جدید» و سخت‌گیری‌های مثال‌زدنی‌اش بین مخاطبان غیر تخصصی حوزه موسیقی نیز معروف شده است.

اما آنچه تا امروز توانسته او را به عنوان یک آهنگساز خلاق و به معنا و مفهوم مطلق کلمه «مولف» تبدیل کند، آهنگسازی آثاری است که در حوزه سینمای جنگ نوشته و از او هنرمندی معرفی کرده که شاید بتوان ماندگارترین آثارش را در این کارها جستجو کرد، کارهایی که الحق و الانصاف در حوزه سینمای مقاومت اکنون به عنوان مهم‌ترین و تأثیرگذارترین کارها یاد می‌شود که هریک می‌توانند در بخش‌های مختلف مورد ارزیابی و تحلیل قرار گیرند. «میم مثل مادر – ۱۳۸۵» به کارگردانی رسول ملاقلی‌پور، «فرزند خاک – ۱۳۸۶» به کارگردانی محمد علی باشه آهنگر، «نفوذی- ۱۳۸۷» به کارگردانی احمد کاوری و مهدی فیوضی، «بیداری رویاها – ۱۳۸۸» به کارگردانی محمد علی باشه آهنگر، «۲۳ نفر – ۱۳۹۷» به کارگردانی مهدی جعفری از جمله همین فیلم‌هایی هستند که در حوزه سینمای دفاع مقدس از آریا عظیمی نژاد به یادگار مانده است.

عظیمی‌نژاد با ساخت موسیقی فیلم‌های «میم مثل مادر»، «طلا و مس» و «فرزند خاک» بود که علاوه بر دریافت جایزه بهترین موسیقی در جشنواره بین‌المللی فیلم فجر، جایزه‌های متعددی از جمله جایزه جشن خانه سینما را نیز از آن خود کرد. در این میان این موسیقی فیلم «میم مثل مادر» او بیشتر به گوش شنیداری مردم رسید و آنچنان از این کار استقبال کردند که عظیمی نژاد را مجاب کرد سال‌ها بعد از ساخت این موسیقی به فکر تولید نماهنگی هم از آن باشد. نماهنگی که با همراهی تعدادی از کودکان خردسال و نوازندگان شناخته شده کشورمان در یکی از مراکز تجاری پایتخت تولید و آنچنان مورد استقبال قرار گرفت که تا مدت‌ها در بالاترین رتبه دانلودهای سامانه‌های اینترنتی قرار گرفت.

معصومیت از دست‌رفته و اخراجی‌ها

فریدون شهبازیان آهنگساز، نوازنده و رهبر ارکستر شناخته شده کشورمان است که علاوه بر آثار شاخصی که در حوزه آهنگسازی ارائه داده، طی زمان حضور خود در عرصه‌های مدیریتی و تصمیم‌گیری حوزه موسیقی به ویژه موسیقی پاپ تاثیر بسزایی در معرفی هنرمندان معتبر و صاحب سبک این گونه موسیقایی داشته است.

بی‌شک بعد از گذشت چهار دهه از فعالیت‌های موسیقایی در انقلاب اسلامی ایران از او به عنوان یکی آهنگسازان شاخص و پیش رو موسیقی کشورمان یاد می‌شود. هنرمندی که بی‌گمان تأثیرگذاری‌اش در تمامی بخش‌ها و گونه‌های موسیقی موضوعی انکارناپذیر است. یکی از نکات جالب توجهی که می‌توان به آثار شهبازیان در مقام آهنگساز اشاره کرده آثار مرتبط با موضوع دفاع مقدس و مناسبت‌های مذهبی از جمله «هیوا – ۱۳۷۷» به کارگردانی رسول ملاقلی‌پور، «معصومیت از دست رفته – ۱۳۸۲» به کارگردانی داود میرباقری، «اخراجی‌ها – ۱۳۸۵» به کارگردانی مسعود ده نمکی است که در یک شرایط ویژه با استقبال ویژه‌ای از سوی مخاطبان مواجه شده است. آثاری که الحق و الانصاف به قدری در جان و دل و مخاطبان نشسته که اگرچه از محدودیت کمی برخوردارند اما قطعاً می‌توان از آن‌ها به عنوان آثار شاخص سینمای جنگ یاد کرد.

موسیقی فیلم «اخراجی‌ها» به کارگردانی مسعود ده نمکی یکی از ماندگارترین آثار فریدون شهبازیان در حوزه آهنگسازی فیلم است که هنوز هم پس از یک دهه که از ساخت آن میگذرد به دلیل ساختار ساده اما متفاوت موسیقی و با صدای محمد اصفهانی در تیتراژهمچنان در کارنامه سینمای دفاع‌مقدس این هنرمند خوش می‌درخشد و از ان می‌تواند به عنوان برجسته‌ترین اثر موسیقایی این آهنگساز در سینمای دفاع مقدس یاد کرد که گذر زمان هنوز موجب فراموشی ملودی ماندگار این فیلم سینمایی پرطرفدار نشده و همچنان توانسته با وجود موج سهمگین ملودی‌ها و قطعات ماندگار در حوزه سینمای دفاع مقدس یکی از آثار شاخص و خاطره ساز این گونه سینمایی باشد.

ملودی‌های ماندگار

حبیب خزایی‌فر از آهنگسازان تراز اول موسیقی فیلم در یک دهه اخیر بوده است؛ آهنگساز جوانی که با ساخت چند ملودی ماندگار برای فیلم‌های محمدحسین مهدویان در کنار بزرگان این حوزه جای گرفت.

و اوج فعالیت‌ها و درخشش او در عرصه آهنگسازی قطعاً به همکاری او با محمد حسین مهدویان در پروژه‌های مختلف سینمایی‌اش باز می‌گردد.

«آخرین روزهای زمستان – ۱۳۹۱»، «ایستاده در غبار- ۱۳۹۴»، «ماجرای نیمروز – ۱۳۹۵»، «لاتاری – ۱۳۹۶»، «ترور سرچشمه – ۱۳۹۶»، «رد خون (ماجرای نیمروز ۲) – ۱۳۹۷» و «درخت گردو – ۱۳۹۸» به کارگردانی محمد حسین مهدویان از جمله آثاری هستند که حبیب خزایی‌فر در آنها به عنوان آهنگساز حضور داشته و اتفاقا با اقبال خوبی ازسمت مخاطبان مواجه بوده است.