تصاعد تنش در منطقه 

علی روغنگران

حمله روز یکشنبه آمریکا به مواضع حشدالشعبی در غرب عراق و شرق سوریه، واکنش‌های بسیاری در محیط سیاسی و امنیتی عراق در پی داشت و به نظر می‌رسد، آغازی بر دور جدیدی از تنش‌ها در این کشور باشد. روز یکشنبه ایالات متحده اعلام کرد چند مقر نیرو‌های کتائب حزب‌الله در مرز عراق و سوریه را هدف قرار داده است. گروه “کتائب حزب‌الله” به‌نوعی زیر مجموعه حشدالشعبی به شمار می‌آید. براساس آخرین گزارش‌ها در حمله نیرو‌های آمریکایی تعدادی از نیرو‌های حشد الشعبی جان خود را از دست دادند و تعدادی دیگر نیز زخمی شدند. بنابر اعلام و ادعای وزارت دفاع آمریکا مراکز مورد حمله شامل زاغه‌های مهمات و مراکز نظارت و فرماندهی می‌شود که حشد الشعبی برای حمله به نیرو‌های ائتلاف از آن‌ها استفاده می‌کرده است. با آنکه منابع خبری نخست از انجام این حمله به‌وسیله پهپاد‌ها خبر داده‌اند، اما خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام آمریکایی که خواست نامش فاش نشود اعلام کرد که این حملات به‌وسیله هواپیما‌های اف15 صورت گرفته است. جاناتان هافمن، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد نیرو‌های این کشور «حملات دفاعی دقیقی» را علیه پنج مقر نیرو‌های “کتائب حزب‌الله” که به گفته وی “شبه‌نظامیان تحت حمایت ایران” هستند انجام داده‌اند. بنابر اعلام پنتاگون سه نقطه از مراکز مورد حمله در عراق و دو مقر دیگر در سوریه واقع شده است. ایالات متحده آمریکا مدعی است که کتائب حزب الله مسئول پرتاب حدود 30 راکت در روز جمعه به سوی اردوگاه نظامیان این کشور در نزدیکی کرکوک است. حمله‌ای که در آن یک پیمانکار آمریکایی کشته شد. براساس اعلام حشد شعبی در این حملات 25 نفر به شهادت رسیده اند و بیش از 50 نفر زخمی شده اند که احتمال افزایش تعداد شهدا وجود دارد. پس از این حملات مقامات عراقی اعلام کردند شامگاه یکشنبه چهار راکت کاتیوشا به نزدیکی «پایگاه تاجی» در نزدیکی بغداد، که پناهگاه سربازان آمریکایی نیز هست، اصابت کرده است. بنابر اعلام مقامات عراقی در جریان این حمله کسی کشته یا زخمی نشده است. پایگاه تاجی که در شمال بغداد واقع شده یکی از بزرگترین پایگاه‌های نظامی عراق است که شماری از نیرو‌های آمریکایی را نیز در خود جای داده است. در ماه ژوئیه و همزمان با اوج گرفتن تنش میان ایران و ایالات متحده نیز سه راکت به نزدیکی پایگاه تاجی اصابت کرد که تلفاتی در بر نداشت. ناظران سیاسی معتقدند حملات اخیر می‌تواند آغاز دور تازه تنش‌ها میان ایران و آمریکا در داخل عراق باشد. تنش‌هایی که از فشار‌های سیاسی و اقتصادی به درگیری نظامی مستقیم رسیده است. نیرو‌های حشد الشعبی در عراق با وجود اینکه نیرویی ملی به حساب می‌آیند، اما تحت حمایت و آموزش ایران قرار دارند.

مقام‌های ارشد دولت و مشاوران امنیتی دونالد ترامپ، روز یکشنبه هشتم دی ماه، رئیس‌جمهوری آمریکا را در استراحتگاهش در فلوریدا، از روند وقایع مطلع کردند. پس از اطلاع‌رسانی به ترامپ، مایک پومپئو، وزیر خارجه، مارک اسپر، وزیر دفاع، و مارک میلی، رئیس ستاد مشترک ارتش، در جمع خبرنگاران حاضر شدند تا توضیحاتی ارائه کنند. پومپئو مدعی شد: «ما در قبال اقدامات جمهوری اسلامی ایران که جان مردان و زنان آمریکایی را با خطر روبه‌رو می‌کند، بی‌تفاوت نخواهیم ماند».

اسپر هم اعلام کرد حملات در عراق «موفق» بودند، ولی به ترامپ اطلاع داده شده که در صورت لزوم ممکن است اقدامات نظامی بیشتری انجام دهند. وزیر دفاع ایالات متحده گفت: «ما با او در مورد گزینه‌های دیگری که در دسترس است گفتگو کردیم». او در مورد گزینه های دیگر توضیحی نداده است. او ادامه داد: «می‌خواهم این را هم بیافزایم که ما برای دفاع از خود و جلوگیری از رفتار‌های سوء از طرف شبه‌نظامیان یا از طرف ایران، در صورت لزوم اقدامات بیشتری را پی خواهیم گرفت».

اما از سوی دیگر حشد شعبی هم اعلام کرده است که به این حملات پاسخ خواهد داد. ابومهدی مهندس معاون این گروه همان شب اعلام کرد: «خون شهدا و مجروحین هدر نخواهد رفت و نیرو‌های آمریکایی در عراق پاسخ شدیدی دریافت خواهند کرد.»

دولت عراق نیز اعتراض شدید خود را به این اقدام آمریکا اعلام کرده است. بنا به گفته سخنگوی عادل عبدالمهدی؛ نخست وزیر عراق به وزیر دفاع آمریکا پیام داده که با حمله به مواضع الحشد الشعبی شدیدا مخالف بوده است. عبدالمهدی تاکید کرد: «بمباران مواضع حشد الشعبی تنشی خطرناک است که امنیت عراق و منطقه را تهدید می‌کند.»

تلویزیون عراق هم اعلام کرد که عبدالمهدی دستور داده است که نشست فوق العاده کابینه امنیت ملی عراق به منظور اتخاذ تدابیر لازم مربوط به حفاظت از عراقی‌ها و حفظ عراق و حاکمیت آن برگزار شود. حوادث یکشنبه شب در عراق واکنش‌های بین المللی هم داشته است. رژیم صهیونیستی و بحرین از حمله آمریکا استقبال کرده اند. انصارالله یمن و حزب الله لبنان این حمله را محکوم کرده اند. سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز اعلام کرد: «تجاوز نیرو‌های آمریکا به خاک عراق و حمله به مواضع نیرو‌های حشد الشعبی مصداق بارز تروریسم و به شدت محکوم است.»

با این حال به نظر می‌رسد باید منتظر واکنش جدی‌تر ایران به این حملات بود. تجربه نشان داده است که ایران حملات مشابه را بدون پاسخ نگذاشته است.

در حال حاضرآمریکایی‌ها توقع ندارند که به آن‌ها حمله شود. این جنگ مستقیم است و دیگر یک نبرد نیابتی نیست. آمریکایی ها شمشیر را از رو بسته و قصدشان هم این است که فشار‌ها به ایران را افزایش دهند. آنها پس از فشار‌های اقتصادی و سیاسی حالا وارد فاز نظامی شده اند. طبیعی است که این می‌تواند موازنه را در عراق بر هم بزند. آمریکا می‌خواهد موقعیت خود را در عراق تثبیت و موقعیت ایران را تضعیف نماید. تصور آمریکایی‌ها این است که باتوجه به اتفاقات آبان ماه و فشار‌های اقتصادی به ایران و از طرف دیگر بحران‌های لبنان و عراق، ایران در شرایطی قرار ندارد که بتواند پاسخ متناسب به حملات بدهد. البته این برداشت آمریکایی هاست. شاید هم آمریکا تصور می‌کند ایران دست به عمل متقابل می‌زند و بهانه‌ای می‌شود برای اقدامات بیشتر علیه ایران.

ادعای آمریکا مبنی بر این که این حملات دفاع از خود بوده است هم در نوع خود جالب است. در دنیای امروز هر کس حمله کند مدعی می‌شود که در حال دفاع است. صدام حسین هم وقتی به ایران حمله کرد گفت من قصد دفاع داشتم. این ادعا‌ها همیشه وجود دارد. اقدام آمریکا را نمی‌توان دفاعی دانست، از نظر سیاسی و نظامی آمریکا حمله کرده است. در حال حاضراحتمال تصاعد بحران وجود دارد. بستگی به این دارد که آمریکا خط قرمز خود را کجا می‌داند. ممکن است تا خط قرمز خود از تواناهی هایش استفاده کند. آن‌ها گزینه‌های زیادی برای اقدام دارند. اما درجه‌ای از آسیب پذیری هم برای خود تعریف کرده اند که در عملکرد بعدی مشخص خواهد شد. با اینکه ممکن است تنش بالا بگیرد اما به درگیری شدید نمی‌انجامد چرا که احتمالا دولت عراق میانجیگری می‌کند و ماجرا فیصله پیدا خواهد کرد. دولت عراق در شرایط مناسبی نیست و اوضاع داخلی این کشور باعث می‌شود به دنبال کاهش تنش باشد.