موزه‌های تخصصی؛ بستری مناسب برای آموزش‌های عملی

موزه دانشگاه فردوسی مشهد به‌مناسبت روز بزرگداشت موزه و میراث فرهنگی «جایگاه آموزش و پرورش در موزه‌ها» و مقایسه موزه‌های تاریخ طبیعی ایران را با کشور آلمان را در سالن نشست موزه دانشگاه فردوسی مشهد برگزار کرد. در این مراسم دکتر عباس قادری استادیار گروه زمین‌شناسی و تعدادی از اساتید و دانشجویان حضور داشتند.

موزه؛ تاریخ طبیعی با پیوند در طبیعت

موزه‌های علوم و تاریخ طبیعی موزه‌های هستند که در آن تجربه‌های علمی براساس شاهد و وسایل کاری و تاریخ طبیعی به اشکال گونه‌های جانوری و گیاهی به‌نمایش می‌گذارند. وظیفه اصلی موزه‌ها آشنایی جامعه و ارتقاء آگاهی های عمومی در مورد جانوران،گیاهان و سایر موجودات زنده ،فسیل‌ها،کانی‌ها و همچنین زیستگاه‌های طبیعی است.این مکان ها عامل انتقال و توسعه دانش و در دنیای طبیعی و جایگاه و نقش انسان در آن می باشند.موزه های تاریخ طبیعی می‌توانند از طریق فعالیت‌های آموزشی و اطلاعات نهفته در مجموعه‌ها و در واقع کارشناسان خود دانش لازم را به مردم عادی انتقال دهند. موزه‌های امروزی می‌توانند طرز تفکر مردم را در مورد طبیعت تغییر دهند و رفتار و دیدگاه‌های مثبتی را نسبت به محیط طبیعی ترویج نمایند چرا که بهتر زیستن نیاز به دانش زیست محیطی و آموزش دارد وآغاز هر حیاتی مستلزم اهمیت دادن به حیات وحش،آب و خاک و منابع طبیعی است.

موزه؛ مکانی برای شناسایی علوم جدید

در ابتدای مراسم دکتر قادری به معرفی موزه تاریخ طبیعی برلین در کشور آلمان پرداخت و ضمن اشاره به بحث آموزش و تعلیم در موزه‌ها بیان نمود: یکی از مباحث مهم موزه طبیعی برلین بحث آموزش و پرورش، تعلیم و تربیت است که در قالب تورهای مختلف و با حضور شهروندان آلمانی و متقاضیان است و آن‌ها را با علوم طبیعی و پایه آشنا می‌کند و ضمن اینکه مردم آن شهر امکان مشارکت در پروژه‌های پژوهشی را پیدا می‌کنند و اینطور نیست که دربها به سمت مردم بسته باشد و فقط دانشچویان و متخصصین از این موزه استفاده بکنند بلکه همه مردم از آن استفاده مفیدی انجام می‌دهند. وی در ادامه افزود: در آن‌جا این امکان وجود دارد که بچه‌ها از سنین پایین وارد این مجموعه‌ها شوند و در کنار اساتید و محققین ضمن آشنایی با این رشته و کسب علاقه، در آینده بتوانند در این رشته ادامه تحصیل بدهند. به عبارتی آن‌ها به‌صورت عملی دانش‌آموزان را با علوم و رشته‌های مختلف آشنا می‌کنند و تنها به کتاب‌های درسی و پشت میز نشستن اکتفا نمی‌کنند.

آموزش در موزه‌ها

استاد گروه زمین شناسی دانشکده علوم اظهار کرد: یکی دیگر از مواردی که درآن‌جا اتفاق می‌افتد بحث آموزش معلمان است، و متأسفانه این مورد در کشور ما جایگاه خاصی ندارد. وی در ادامه گفت: یکی از ویژگی‌های که موزه‌های طبیعی باید داشته باشند بحث مخزن است و این مخزن‌ها خیلی مهم هستند و نمونه‌های مختلف در آن نگهداری می‌شوند و از اقصی نقاط مختلف دنیا به آن مراجعه می‌کنند و دسترسی خواهند داشت. نکات قابل مهم در این موزه‌ها را می‌توان جدا از مبحث آموزش و پژوهش، کارآفرینی و اشتغال‌زایی را نام برد که سهم به‌سزایی برای شکوفایی اقتصاد یک کشور دارد.

موزه‌های تاریخ طبیعی در ایران

دکتر قادری درباره جایگاه ایران  در رتبه‌بندی موزه‌های طبیعی جهان گفت: در چند تا از شهرهای ایران موزه‌های تاریخ طبیعی وجود دارد ولی متأسفانه ناشناخته هستند و وضعیت ما بسیار اسفناک است و اگر با کمی جستجو در اینترنت پی به این واقعیت تلخ خواهید برد. وی اظهار کرد: در موزه‌های تاریخ طبیعی ایران نتوانستیم جذابیتی را ایجاد کنیم و پشت زمینه این فضای نمایشگاهی را نساختیم و هرچه از موزه تاریخ طبیعی در کشور داریم، تنها یک سالن و یک سری نمونه حیوانات که به‌صورت خیلی نامنظمی در کنار هم قرار دادند، جنبه‌های آموزشی و تحقیقاتی در این مکان‌ها به‌هیچ عنوان دیده نمی‌شود.

دکتر قادری با توجه به تکامل و پیشرفت موزه‌ها به سمت تکنولوژی روز خاطرنشان کرد: شهرداری اصفهان بنای از دوره تیموریان را در دهه 60 در اختیار مرحوم پرفسور «محمدعلی جعفریان« قرار داد تا این مکان را بموزه تاریخ طبیعی تبدیل کند، پرفسور با هزینه شخصی خود یکسری نمونه‌ها و مجموعه‌ها را گردآوری کرد و در داخل این بنا قرار داد و موزه راه‌اندازی شد، و با تمام کمبودها و مشکلاتی که در سر راه قرار داشت، متأسفانه این موزه پس از فوت ایشان به‌حالت نیمه تعطیل درآمد و دیگر امروزه هیچ متولی این موزه ندارد و شهرداری اصفهان دوباره مکان را پس گرفت و می‌گوید موزه فایده‌ای ندارد.

موزه؛ بستری برای آموزش

دکتر قادری با اشاره به این نکته که دانشگاه مدرن از بدو پیدایش، سه نسل مختلف را تجربه کرده است اظهار داشت: دانشگاه‌های نسل اول، آموزشی و مبتنی بر فعالیت‌های تعلیمی، در نسل دوم دانشگاه‌ها پژوهشی و مبتنی بر فعالیت‌های تحقیقاتی، دانشگاه نسل سوم  کارآفرین و حل مسائل جامعه با رویکرد علمی و نظام‌یافته در تعامل با محیط پیرامونی است.گسترش فناوری و تحولات شگرفی که در روند زندگی انسان در جوامع مختلف در سده اخیر روی داده است، سبب شده است برنامه‌ریزان نظام‌های دانشگاهی کشورهای مختلف تمرکز صرف برمأموریت‌های آموزشی و پژوهشی را به واقعیت‌های موجود درهزاره سوم چندان منطبق ندانسته و لذا دانشگاه‌ها برآنند تا با توسعه نگاه خود به مسائل جامعه، با گذر از مرحله پژوهش و برای حیات خود در هزاره سوم، مأموریت ویژه‌ای را متصور شوند که آن مأموریت، کارآفرینی و خلق ثروت دانش بنیان است. وی در پایان گفت: یکی از وجوه و منظرهای کلیدی دانشگاه نسل سوم«کارآفرین»، توسعه مهارت‌های شغلی، حرفه‌ای و شایستگی ها و توانمندسازی دانشجویان و اساتید همسو با فرآیند توسعه ملیو حل مسائل جامعه به روش علمی است.