عطار و قدرت‌ستیزی عارفانه

دکتر رضا اشرف زاده در نوزدهمین نمایشگاه ناشران جهان اسلام مهمان سرای اهل قلم بود و در نشست تخصصی «از روشنای عرفان» به مسائلی پیرامون عطار پرداخت. در این نشست تخصصی دکتر محمدتقی یاحقی، دکتر محمد رضا راشد محصل، دکتر قیامتی و دکتر امیر الهامی نیز حضور داشتند.

در ابتدای مراسم دکتر قیامتی درباره ویژگی‌های برجسته دکتر اشرف‌زاده گفت: دکتر اشرف‌زاده دنیای از معرفت و خلوص هست و او را باید از از مقالات علمی و تحقیقات علمی و ادبی شناخت و نزدیک به 60 کتاب چاپ و منتشر کرده است و البته 100 مقاله علمی از استاد در دسترس علاقه‌مندان قرار دارد. او عطار شناس بزرگی است که با تحقیقات ارزنده خودش افق‌های  بزرگی را در ادبیات کشور باز کرده است.

در ادامه مراسم دکترمحمدرضا راشد محصل درباره ویژگی‌های عطار گفت: از میان بزرگان  ادبیات فارسی آثار عطار جز بهترین آثاری  است که از لحاظ عرفانی و ادبی ما را سرافراز می کند. در چهار مورد از آثار عطار بررسی و تحقیق انجام دادیم  و جهانبینی عطار در کتاب «دریای جان» شرح داده شده است. استفاده تمثیل در آثار عطار یکی دیگر از ویژگی‌های کار او است، و تمثیل و تصوف شاعرانه از سنائی آغاز شد، در عطار رواج پیدا کرد و در مولانا به کمال رسید. اگر بین عطار و مولانا بررسی انجام دهیم در حقیقت عطار در حال بزرگی و هیبت و مولوی در حال انس است. نکته دیگر درباره غزلیات عطار است که بسیاری از غزلیاتش شبیه غزلیات خیام است و این اهمیت برجسته‌ای است که در کار عطار دیده می‌شود.

دکتر راشد محصل اشاره به آثار عطار کرد و گفت: «الهی نامه» و «مصیبت نامه» آموزه‌های مختلفی به افراد می‌دهد و این آموزه‌ها برای همه گروه‌های سنی مفید است. همچنین‌ می‌توان اشاراتی به انتقادهای عطار کرد که او از قول و زبان دیوانگان نقدهای اجتماعی را مطرح می‌کند و این باز از شگفتی‌های کار عطار است که در داستانی از بهلول و خلیفه عباسی هم دیده شده است.

در ادامه برنامه دکتر اشرف‌زاده درباره آثار عطار گفت: آثار عطار از دو جهت دارای برجستگی است: یکی وجود خودش که با هیچ دربار و پادشاهی درارتباط نبود و نکته بعدی در تمام آثارش یک نوع قدرت ستیزی عارفانه‌ای وجود دارد که از قدرت‌های بزرگ شاهانه تا امرای محلی گرفته است و نشان می‌دهد که عطار دارای روح بزرگی  است که با هیچ قدرتی سازش ندارد و انتقاداتی به آنها وارد می‌کند. عطار نیشابوری به پیر اسرار معروف و مشهور است  و مولوی از عطار در آثارش زیاد استفاده کرده است.

دکتر اشرف‌زاده در رابطه با نوآوری در آثار عطار بیان کرد: یکی از دانشمندان اروپائی که درباره عطار تحقیقات زیادی کرده است او را نظریه‌پرداز عرفان دانسته است. عطار در دو تا از کتاب‌هایش مصیبت نامه و منطق الطیر به شیوه دیگری از عرفان سخن می‌گوید که در ادبیات فارسی کم‌سابقه و بلکه بی‌سابقه است. در کتاب منطق الطیر حتی نام اثر نیز دارای نوآوری و ابتکار است و از زبان مرغان به مسائل عرفانی و اجتماعی می‌پردازد.

او در رابطه با آثار عطار اشاره کرد و گفت: عطار به فرهنگ گذشته ایران وابسته است و به آن آگاهی دارد و در بعضی اشعارش از رستم و اسفندیار، ایران و ترکستان نیز صحبت کرده است.

***

در پایان این برنامه از دکتر رضا اشرف زاده با حضور اساتید ادبیات تجلیل و قدردانی شد.