کارانه کم، کار بسیار

بیمار روی تخت­های فلزی استریل شده دراز کشیده و از درد به خودش می­پیچید. بیرون اتاق خاموشی نیست اما لامپ­ها یکی در میان روشن است. انتهای سالن چند خانم و آقای سفید پوش ایستاده مشغول کارهای اداری و چک کردن پرونده بیماران بخش هستند. اگر از پرستار صحبت کنیم عده زیادی احتمالا یاد فیلم­های سینمایی و سریال­های تلویزیونی می­افتند. خانم پرستار کنار پزشک ایستاده، ابزار معاینه و ادوات پزشکی را به دست پزشک معالج می­دهد یا اینکه نیمه­شب همان خانم برای ترزیقات بیماران به اتاق­ها سرکشی می­کند. پرستاری در کشور ما رشته‌ا‌یی ناشناخته است، بیشتر افراد با شنیدن نام پرستار، به یاد تزریقات و کمک‌های اولیه می‌افتند. برخلاف این تصور ناقص، باید گفت که پرستار یک عضو مهم در تیم مراقبت بهداشتی و پزشکی است و در مراقبت و حمایت‌های روحی و جسمی و حتی پذیرش و آماده‌سازی بیمار فعالیتی چشمگیر دارد. اما ما تا چه میزان نسبت به کارکردهای این رشته آگاهی داریم؟ در این زمینه گفت­وگویی داشتیم با چندتن از  خدمت­رسانان عرصه پرستاری مشهد.

سید رضا مظلوم، رئیس هیئت مدیره نظام پرستاری مشهد در رابطه با اهمیت و جایگاه پرستاری در نظام سلامت کشور گفت: وزارت بهداشت یکی از بزرگ­ترین وزارت­های کشور است؛ از حیث کاری، شمول و پراکندگی در سطح کشور(در شهرهای بزرگ و کوچک) بیشترین درصد رشته­های مختلف، بیش از صد رشته مختلف در حوزه بهداشت داریم. همچنین بیش از 70درصد از کارکنان بالینی وزارت بهداشت کشور پرستاران هستند.

در حقیقت پرستاری بزرگترین حرفه بالینی در کل حوزه وزارت بهداشت، بنابراین جایگاه مهمی را هم در مقوله بهداشت و هم در مقوله سلامت کشور دارد.

رشته پرستاری رشته­ای است که از مقطع لیسانس در دانشگاه شروع می­شود و بعد رد مقطع فوق لیسانس بیش ار 10رشته در این واحد وجود دارد. همچنین در مقطع دکتری تخصصی این رشته در داخل و خارج از کشور، ادامه تحصیل در مقطع دکتری تخصصی پرستاری ممکن است.

پرستاری یک رشته کاملا علمی است و حدود 200 دانشکده پرستاری دولتی و آزاد در سطح کشور داریم که سالانه حدود 10هزار نفر، دانشجوی پرستاری را پذیرش می­کنند.

چندسال پیش تحقیقی در رابطه با سطح آگاهی و شناخت مردم نسبت به جامعه و کارکرد پرستاری انجام دادم، نتیجه این تحقیق نشان می­داد حداکثر 10درصد از مردم شناخت واقعی نسبت به این رشته داشتند و مابقی بی اطلاع از اهمیت و جایگاه پرستاری بودند.

پرستاری به عنوان یک حرفه مطرح است که از لحاظ حرفه­ای نیز یکی فعال­ترین رشته­های وزارت بهداشت است. همچنین لازم است بگوییم که در وزارت بهداشت تنها دو نظام حرفه­ای وجود دارد؛ یکی سازمان نظام پزشکی و دیگری سازمان نظام پرستاری. سازمان نظام پرستاری بیش از 150هزار نفر عضو دارد و بیش از 120 شعبه در سراسر کشور مستقر هستند.

یکی از دغدغه­های این قشر برقراری عدالت است و به بحث عدالت همه جانبه در نظام سلامت بارها تاکید شده است. ر همه جای دنیا در نظام سلامت، کار به صورت تیمی و گروهی است. به طور مثال اگر فردی به بیمارستان مراجعه می­کند و بستری می­شود، یک تیم یا گروه پزشکی باید به او ارائه خدمت کنند. پزشک، پرستار، داروشناس و سایر رشته­های مختلف باید در این گروه حضور داشته باشند و به تبع به ازای این ازائه خدمت، مبلغ عادلانه­ای باید دریافت شود. بحثی که درباره عدالت مطرح می­شود یک مورد آن به این جریان برمی­گردد. در حالی که گروه­های زیادی در بیمارستان برای بهبود و سلامت بیمار کار می­کنند اما پرداخت­هایی که به عنوان حق الزحمه دریافت می­کنند، این مبالغ به عنوان کارانه، 50درصد به پزشک، 25درصد به بیمارستان یا دانشگاه مربوطه و 25درصد به بقیه پرسنل اختصاص می­یابد.

در نظام سلامت بیش از 70درصد پرستار و حدود 7درصد پزشک حضور دارند. حالا همین نسبت 70 به 7 را در نظر بگیرید، از نظر کارانه­هایی که در ازای حق الزحمه به قشر زحمت­کش پرستاران اختصاص می­یابد، تقسیم­بندی عادلانه­ای ندارد. این موضوع باعث شده نارضایتی­های زیادی پیش بیاید و بقیه رده­های غیرپزشکی با این تقسیم ناعادلانه کارانه­ها و احساس عدم رعایت انصاف در پرداخت می­کنند و این امر خود به خود در روند ارائه خدمت­رسانی تاثیر می­گذارد.

سیده فاطمه بحرینی در ادامه این موضوع بیان کرد: مردم از جریان مطلع هستند که بیمارستان بدون تعطیلی به ارائه خدمات بهداشت و سلامت می­پردازد و هراتفاق خاصی که پیش بیاید و کشور دچار بحران باشد، جمعیت پرستاری با مسئولیت چند برابر به ارائه خدمات می­پردازد.

پرستارها این وظیفه را به نحوه احسن انجام می­دهند و از تعطیلات عید گرفته تا سایر ایام تعطیلی به صورت شبانه­روزی فعالیت می­کنند. اما متاسفانه در بحث پرداختی­ها می­بینیم که پرستاری آن­طور که باید دیده نمی­شود و عدالت در مورد او رعایت نمی­شود. این مسئله خود به خود نارضایتی ایجاد می­کند. باتوجه به طرح نظام سلامت، دریافتی­ها عادلانه نبوده، بیمه به بیمارستان بدهکار است و حقوق­ها و معوقات به موقع تسویه نشده؛ ای موضوع یعنی کار و ارائه خدمات الزاما باید انجام شده و دریافت به صورت اقساط انجام شود.

طبق قانون بهره­وری، ساعت کاری پرستاران بدون احتساب سنوات در هفته 44ساعت و نیم است. در همین قانون تا سقف 80ساعت با رضایت کارمند، امکان اضافه کاری نیز وجود دارد. اما متاسفانه به دلیل کمبود نیرو، به ازای هر سه نفر که بازنشست می­شوند، یک­نفر به پرسنل اضافه می­شود، در نتیجه حجم سنگین کار بر دوش سایر همکاران است و پرسنل باید به اجبار اضافه کاری را بپذیرند.