کارانه کم، کار بسیار
بیمار روی تختهای فلزی استریل شده دراز کشیده و از درد به خودش میپیچید. بیرون اتاق خاموشی نیست اما لامپها یکی در میان روشن است. انتهای سالن چند خانم و آقای سفید پوش ایستاده مشغول کارهای اداری و چک کردن پرونده بیماران بخش هستند. اگر از پرستار صحبت کنیم عده زیادی احتمالا یاد فیلمهای سینمایی و سریالهای تلویزیونی میافتند. خانم پرستار کنار پزشک ایستاده، ابزار معاینه و ادوات پزشکی را به دست پزشک معالج میدهد یا اینکه نیمهشب همان خانم برای ترزیقات بیماران به اتاقها سرکشی میکند. پرستاری در کشور ما رشته‌ا‌یی ناشناخته است، بیشتر افراد با شنیدن نام پرستار، به یاد تزریقات و کمک‌های اولیه میافتند. برخلاف این تصور ناقص، باید گفت که پرستار یک عضو مهم در تیم مراقبت بهداشتی و پزشکی است و در مراقبت و حمایت‌های روحی و جسمی و حتی پذیرش و آماده‌سازی بیمار فعالیتی چشمگیر دارد. اما ما تا چه میزان نسبت به کارکردهای این رشته آگاهی داریم؟ در این زمینه گفتوگویی داشتیم با چندتن از خدمترسانان عرصه پرستاری مشهد.
سید رضا مظلوم، رئیس هیئت مدیره نظام پرستاری مشهد در رابطه با اهمیت و جایگاه پرستاری در نظام سلامت کشور گفت: وزارت بهداشت یکی از بزرگترین وزارتهای کشور است؛ از حیث کاری، شمول و پراکندگی در سطح کشور(در شهرهای بزرگ و کوچک) بیشترین درصد رشتههای مختلف، بیش از صد رشته مختلف در حوزه بهداشت داریم. همچنین بیش از 70درصد از کارکنان بالینی وزارت بهداشت کشور پرستاران هستند.
در حقیقت پرستاری بزرگترین حرفه بالینی در کل حوزه وزارت بهداشت، بنابراین جایگاه مهمی را هم در مقوله بهداشت و هم در مقوله سلامت کشور دارد.
رشته پرستاری رشتهای است که از مقطع لیسانس در دانشگاه شروع میشود و بعد رد مقطع فوق لیسانس بیش ار 10رشته در این واحد وجود دارد. همچنین در مقطع دکتری تخصصی این رشته در داخل و خارج از کشور، ادامه تحصیل در مقطع دکتری تخصصی پرستاری ممکن است.
پرستاری یک رشته کاملا علمی است و حدود 200 دانشکده پرستاری دولتی و آزاد در سطح کشور داریم که سالانه حدود 10هزار نفر، دانشجوی پرستاری را پذیرش میکنند.
چندسال پیش تحقیقی در رابطه با سطح آگاهی و شناخت مردم نسبت به جامعه و کارکرد پرستاری انجام دادم، نتیجه این تحقیق نشان میداد حداکثر 10درصد از مردم شناخت واقعی نسبت به این رشته داشتند و مابقی بی اطلاع از اهمیت و جایگاه پرستاری بودند.
پرستاری به عنوان یک حرفه مطرح است که از لحاظ حرفهای نیز یکی فعالترین رشتههای وزارت بهداشت است. همچنین لازم است بگوییم که در وزارت بهداشت تنها دو نظام حرفهای وجود دارد؛ یکی سازمان نظام پزشکی و دیگری سازمان نظام پرستاری. سازمان نظام پرستاری بیش از 150هزار نفر عضو دارد و بیش از 120 شعبه در سراسر کشور مستقر هستند.
یکی از دغدغههای این قشر برقراری عدالت است و به بحث عدالت همه جانبه در نظام سلامت بارها تاکید شده است. ر همه جای دنیا در نظام سلامت، کار به صورت تیمی و گروهی است. به طور مثال اگر فردی به بیمارستان مراجعه میکند و بستری میشود، یک تیم یا گروه پزشکی باید به او ارائه خدمت کنند. پزشک، پرستار، داروشناس و سایر رشتههای مختلف باید در این گروه حضور داشته باشند و به تبع به ازای این ازائه خدمت، مبلغ عادلانهای باید دریافت شود. بحثی که درباره عدالت مطرح میشود یک مورد آن به این جریان برمیگردد. در حالی که گروههای زیادی در بیمارستان برای بهبود و سلامت بیمار کار میکنند اما پرداختهایی که به عنوان حق الزحمه دریافت میکنند، این مبالغ به عنوان کارانه، 50درصد به پزشک، 25درصد به بیمارستان یا دانشگاه مربوطه و 25درصد به بقیه پرسنل اختصاص مییابد.
در نظام سلامت بیش از 70درصد پرستار و حدود 7درصد پزشک حضور دارند. حالا همین نسبت 70 به 7 را در نظر بگیرید، از نظر کارانههایی که در ازای حق الزحمه به قشر زحمتکش پرستاران اختصاص مییابد، تقسیمبندی عادلانهای ندارد. این موضوع باعث شده نارضایتیهای زیادی پیش بیاید و بقیه ردههای غیرپزشکی با این تقسیم ناعادلانه کارانهها و احساس عدم رعایت انصاف در پرداخت میکنند و این امر خود به خود در روند ارائه خدمترسانی تاثیر میگذارد.
سیده فاطمه بحرینی در ادامه این موضوع بیان کرد: مردم از جریان مطلع هستند که بیمارستان بدون تعطیلی به ارائه خدمات بهداشت و سلامت میپردازد و هراتفاق خاصی که پیش بیاید و کشور دچار بحران باشد، جمعیت پرستاری با مسئولیت چند برابر به ارائه خدمات میپردازد.
پرستارها این وظیفه را به نحوه احسن انجام میدهند و از تعطیلات عید گرفته تا سایر ایام تعطیلی به صورت شبانهروزی فعالیت میکنند. اما متاسفانه در بحث پرداختیها میبینیم که پرستاری آنطور که باید دیده نمیشود و عدالت در مورد او رعایت نمیشود. این مسئله خود به خود نارضایتی ایجاد میکند. باتوجه به طرح نظام سلامت، دریافتیها عادلانه نبوده، بیمه به بیمارستان بدهکار است و حقوقها و معوقات به موقع تسویه نشده؛ ای موضوع یعنی کار و ارائه خدمات الزاما باید انجام شده و دریافت به صورت اقساط انجام شود.
طبق قانون بهرهوری، ساعت کاری پرستاران بدون احتساب سنوات در هفته 44ساعت و نیم است. در همین قانون تا سقف 80ساعت با رضایت کارمند، امکان اضافه کاری نیز وجود دارد. اما متاسفانه به دلیل کمبود نیرو، به ازای هر سه نفر که بازنشست میشوند، یکنفر به پرسنل اضافه میشود، در نتیجه حجم سنگین کار بر دوش سایر همکاران است و پرسنل باید به اجبار اضافه کاری را بپذیرند.