موسیقی و عطش بی‌تکرار زیستن
در یکی از روزهای فصل زمستان مهمان استاد محسن عاقل نوازنده سه تار در آموزشگاه موسیقی «ساز و راز » بودم و ساعاتی را با وی در زمینه موسیقی به گفت‌وگو نشستم.
او ضمن معرفی خودش کمی از رزومه کاری و فعالیت‌هایش در زمینه موسیقی برایم گفت: شاخه تخصصی من در تار و سه تار است و به‌خصوص تمرکزم روی سه تار است و نزدیک به 24 یا 25 سال در این زمینه به‌صورت متمرکز فعالیت دارم، و بیشتر آموزشگاه‌های مورد تأیید وزارت ارشاد تدریس داشتم و از اولین مدرسین موسیقی انجمن موسیقی خراسان رضوی هستم. وی درباره همکاری با انجمن موسیقی خراسان رضوی گفت: نزدیک به 18 یا 19 سال با این انجمن در شاخه آهنگ‌سازی همکاری دارم و کنسرت‌های زیادی را تاکنون اجرا کردم و البته بیشتر از قطعات خودم در این اجراها استفاده شده است.
ارتباط موسیقی با ریاضی
استاد موسیقی درباره تحصیلات خود و ارتباط آن با موسیقی گفت: تحصیلاتم در زمینه ریاضی است و به نظرم ارتباط تنگاتنگی بین موسیقی و ریاضی وجود دارد و همان‌طور که در قدیم کسی‌که علم حکمت می‌آموخت به آن حکیم می‌گفتند و در چند شاخه مثل طبابت، نجوم، ریاضی آشنا و مسلط بود. امروزه می‌توان گفت زیرشاخه علم ریاضی، موسیقی است و تعادلات و تناسب‌های که در ریاضی به‌دنبال آن هستیم در رابطه با موسیقی هم می‌توان پیگیری کرد، مثل چیدن نت‌ها که در شبه آهنگ‌سازی به‌صورت هارمونی قرار دارد و نوعی تناسب در آن می‌بینیم ودر کل علم ریاضی و موسیقی ارتباط زیادی باهم دارند.
زمانی برای یادگیری
وی اشاره‌ای به یادگیری موسیقی از دوران کودکی و آغاز دبستان کرد و افزود: در آن دوران با ساز استاد شجریان آشنا شدم و شیفتگی عجیبی در من پدیدار شد. پدربزرگم حافظ و قاری قرآن بودند و با لحن بسیار زیبایی قرآن را تلاوت می‌کردند و به‌قول پدرم گرایش من به سمت هنر و موسیقی به‌خاطر وجود پدربزرگم است، در خانواده‌ام خواهران و برادرم اهل هنر و موسیقی هستند و البته بعد از من در این زمینه فعالیت می‌کنند.
وی به اساتید خود اشاره کرد و اظهار داشت: ابتدا در یک جلسه نزد استاد نظیف رفتم و تأثیر بسیار خوبی در من گذاشت و بعد از مدتی خدمت استاد کیوان ساکت رفتم و از سال 74 تاکنون این ارتباط صمیمی همچنان ادامه دارد و همیشه در حال یادگیری از ایشان هستم. در این بین اساتیدی چون محمود رزمگر، قاسم سلوکی، مسعود شعاری و مازیار شفیعی نیز بهره بردم و برای من بسیار ارزشمند و سودمند است.
وی در ادامه گفت: زمانی هنرمند به‌درک عمومی از هنر برسد، در هر ملاقاتی با بزرگی از او چیزهای زیادی را یاد می‌گیرد و این آموخته‌ها در زندگی هنرمندانه افراد بی‌تأثیر نخواهد بود. این یادگیری و آموزش برای من خیلی زیبا و لذت‌بخش است که در راهی قدم گذاشتم که برایم حرمت دارد و غیر از بزرگی و عظمت چیزی در آن نمی‌بینم و هرچقدر بیشتر می‌روم به نکات بیشتری برخورد می‌کنم.
جایگاه موسیقی سنتی
استاد سه‌تار نواز موسیقی درباره این نوع موسیقی گفت: در ابتدا بگویم با کلمه سنت در زمینه موسیقی مخالفم، چون سنت محدود به یک دوران خاص زمانی است که اکنون برگزار نمی‌شود و البته احترام به سنت‌ها خیلی واجب و ضروری است. برای تکامل در سنت‌ها باید مراحلی به‌آن اضافه کرد و در آن تغییر و تحولاتی را ایجاد کرد و به سبک امروزی نشان داد، در اصل موسیقی ما موسیقی اصیل ایرانی است نه موسیقی سنتی. موسیقی که ریشه در فرهنگ دارد و هر‌روز در حال رشد و تکامل است.
وی در ادامه گفت: رسالت هنر یک امر بیشتر نیست و آن رساندن انسان به‌تعالی و آرامش، یعنی اوج گرفتن و آسمانی شدن ولی با آرامش واقعی است. موسیقی اصیل همیشه وجود دارد و مخاطب خاص خودش را دارد و چون با فرهنگ‌های دیگر کشورها در ارتباط است کمی دچار تغییرات می‌شود ولی اولویت با موسیقی بومی خودمان است.
تغییر در نواختن
این استاد موسیقی درباره آخرین کنسرتی که اجرا کرده، بیان داشت: در این کنسرت از «گیتارباس» استفاده کردیم که در ابتدا خیلی از شرکت‌کنندگان برایشان سوال برانگیز بود ولی صددرصد بازخورد بسیار خوبی از مسئولین ارشاد و حتی افراد محتاط در این زمینه گرفتیم و آنها از این نوع سبک موسیقی حمایت کردند.
وی گفت: به‌عقیده من باید از ذات موسیقی لذت ببریم تا حرفی برای گفتن داشته باشد و فرد را به تعالی و تفکر برساند. در موسیقی بیشتر از موسیقی‌های قبلی استفاده می‌کنم و از هنرمندان بزرگ و متفکر تأثیر زیادی در کارهایم گرفتم و البته در زمینه موسیقی مطالعاتی دارم و اشعار زیادی را نیز می‌خوانم.
جایگاه هنر ساز سازی
استاد عاقل با توجه به اهمیت ساز در اجرای یک موسیقی خوب گفت: باید به سازندگان سازها اهمیت بیشتری داد و از آنها حمایت شود و به جامعه معرفی گردند. این افراد هنرمندان متعهدی هستند که با علم و زحمت هنر خود را ارائه می‌دهند، ساختن ساز کار هنرمندانه‌ای است و این افراد به‌طور حتم فیزیک صوت را خوب می‌شناسند و با سازها آشنا هستند و با بیشتر هنرمندان در ارتباط هستند. هنرمند وابسته به ساز است و این سازندگان ساز جایگاه ویژه‌ای دارند و همه مانند اعضای یک خانواده به‌هم وابسته هستند.
وی در ادامه افزود: در زمینه سازسازی، سازها باتوجه به زمان و مکان و موقعیت تغییر کرده‌اند و ساز چون نوعی بیان احساس است و عمق و نگرش در آن وجود دارد. سازها بر اثر گذر زمان دارای تکامل و تحول زیادی شدند و ساز دو تار شمال خراسان محدود به آن مکان جغرافیایی و نیازهای همان منطقه است و سه تار تکامل یافته دو تار است، الان با دوتار و سه تار موسیقی کل ایران رامی توانیم بزنیم و ساز ملی است.
وی اشاره‌ای به یکی از اساتید و سازندگان ساز کرد و اظهار داشت: سازهای استاد «ابراهیم قنبری مهر» در موزه‌های بزرگ جهان به نمایش گذاشته شده است و میراث ملی ایران است و این بزرگان به کشورهای مختلف سفر کردند و توانستند این سازها را جهانی کنند و تبادل فرهنگی انجام شد.
استقبال نسل جوان از موسیقی ایرانی
وی درباره نسل جوان و علاقه آنها به موسیقی بیان کرد: متأسفانه بچه‌های دهه 70 به بعد کمتر با موسیقی ایرانی آشنا هستند و آن به‌خاطر ندیدن و نشنیدن این نوع موسیقی‌ها است. در آموزشگاه ما هنرجویان زیادی از گروه سنی‌های مختلفی مشغول به آموزش و فراگیری هستند، تعدادی از این افراد دانشجو و یا حتی از سنین کودکی و نوجوانی داریم که علاقه‌مند به یادگیری موسیقی ایرانی اصیل هستند. هنرجویان قبل از فراگیری موسیقی چند جلسه‌ای سر کلاس می‌نشینند تا با بیان استاد و ریتم و صدای موسیقی آشنا شوند و سپس بنا به علاقه خودشان موسیقی مورد نظر را انتخاب می‌کنند و بیشتر انتخاب‌ها در موسیقی اصیل است و جذب سازهای ایرانی می‌شوند.خیلی از جملات را با سه تار و دوتار می توان زد در صورتی که با گیتار چنین کاری امکان ندارد چون ساختارش محدودتر از سازهای ما است.
این به معرفی ما بستگی داریم که سازه‌های ایرانی خودکمان بیشتر و بهتر معرفی کنیم و بیشتر ساز را ببینند. و متاسفانه نمی‌شناسند و کنسرتی نمی‌بینند. کمی باید اینطوری نگاه کنیم که موسیقی ما توانایی زیادی دارد.
تأثیر ادبیات بر موسیقی
وی درباره ارتباط بین موسیقی و ادبیات اظهار داشت: در یک دوره زمانی موسیقی و ادبیات باهم جلو می‌رفتند و شاعران با موسیقی آشنایی داشتند، شعر و موسیقی همدیگر را جذاب می‌کنند. موسیقی ذاتا وابسته به کلام نیست ولی کلام مهمان موسیقی می‌شود و زمانی با همدیگر جمع می‌شوند،کار شاخصی را به نمایش می‌گذارند. وقتی شعر روی موسیقی قرار می‌گیرد، پرمعناتر می‌شود و موسیقی با کلام پیامی پرمحتوا می‌دهد و خیلی زود با هم ارتباط می‌گیرند.
وی افزود: از لحاظ فنی کلام و موسیقی دارای وزن و ریتم هستند و این دو روی هم تأثیر می‌گذارند. ذات موسیقی قدرتمند است و دوباره رشد می‌کند. موسیقی دنیای اسرار آمیز و با شکوهی دارد و موسیقی خوب کمرنگ نمی‌شود و از بین نمی‌رود.
نقش موسیقدانان بزرگ
این استاد نوازنده تار درباره مقام اساتید موسیقی بیان داشت: وقتی موسیقی فاخر از هنرمندان بزرگ گوش دهیم در ذهنمان ملکه می‌شود، کسانی که موسیقی خوب کار می‌کنند و انرژی و وقت می‌گذارند، به راحتی به جایگاهی نرسیده‌اند؛ بلکه شبانه روزی تمرین می‌خواهد تا مهارت‌ها را یاد بگیرند و ذهنشان برای بیان بهتر پرورش پیدا کند. وی به سه نکته کلیدی اشاره کرد و گفت: به‌نظرم در این زمینه سه عامل خیلی کمک می‌کنند: ابتدا مطالعه، بعد شطرنج و آخر ورزش است، هر سه این موارد ذهن را ورزیده می‌کند و برای هنرمند فعالی که کار می‌کند اثری مثبت می‌گذارد.
جایگاه انجمن موسیقی خراسان
وی درباره فعالیت انجمن موسیقی خراسان تصریح کرد: در شهری مثل مشهد حمایت از هنرمندان بسیار مهم است و نقش ارگان دولتی مانند اداره ارشاد و فرهنگ اسلامی در این زمینه پررنگ است و تعاملی فرهنگی بین هنرمند و اداره وجود دارد. در انجمن موسیقی فراز و فرودهای زیادی در زمینه موسیقی داشتیم و در دوره‌ای رکود شدیدی در انجمن پدید آمد، و نزدیک یک سال تعطیل بود. سپس جوانی فعال و آشنا به موسیقی و هنر به نام «حامدطاهری» مسئولیت انجمن را قبول کرد و باعث تحولات زیادی در سطح انجمن شدیم، همین‌جا باید از آقایان دکتر سرابی مدیرکل ارشاد خراسان رضوی و جناب دکتر تحفه‌گر معاونت سینمایی اداره ارشاد به‌خاطر حمایت‌هایشان تشکر لازم را انجام دهم.
وی گفت: قبل از تصدی مسئولیت جناب طاهری انجمن موسیقی برنامه‌های متعددی داشت و در مراکز خصوصی اجرا می‌کردیم، مدتی اجراها قطع شد و اکنون به‌نام اجرای پژوهشی معروف هستند. بازهم تاکیدم روی موسیقی است و گوهرهای باارزشی در زمینه موسیقی داریم که باید از آنها تجلیل بشود و در محیط شایسته‌ای قدردانی شوند. در نهایت توصیه‌ای برای همه هنرمندان دارم و آن این است: موسیقی را باید لحظه به لحظه کارکرد، بدون هیچ خودبزرگ بینی و تکبر و غروری.
گفتگویی از مرجان فرهمند
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.