لزوم بهره مندی از اقدامات کنشی (پیشگیرانه) در برخورد با جرایم صنعت آب و فاضلاب

بر اساس تعریف برگرفته از قانون ، پیشگیری به صورت کلی عبارتست از پیش بینی ، شناسایی و ارزیابی خطروقوع جرم و اتخاذ تدابیر و اقدام های لازم برای از میان بردن یا کاهش جرایم که به موجب قانون فوق اعمال آن برای قوای سه گانه تکلیف شده است.گذشته از الزام موجود بر مطالعه علل وقوع جرم و راه های پیشگیری در مفاد قانون پیشگیری از وقوع جرم،بررسی وسعت دامنه خسارات ، ضایعات و پیامد های سوء ناشی از وقوع جرایمی همچون سرقت متعلقات تأسیسات ، تخریب تأسیسات ، نصب و بهره برداری از انشعابات غیرمجاز و غیراستاندارد ، تجاوز به تأسیسات ، ممانعت از عملیات اجرائی و… در حوزه خدمات شرکت های آب و فاضلاب بویژه در بخش شهری کشور و نیز تأثیر وقوع این جرایم بر سرعت ، کیفیّت و کمیّت خدمات ، اهمیت تلاش برای کاهش این جرایم و بالتبع صدمات ، لطمات و خسارات ناشی از آن را دوچندان می نماید.

اقدامات پیشگیرانه

با استناد به منویّات مقام معظم رهبری که فرموده اند پیشگیری از وقوع جرم یک موضوع فراقوه ای است و همه سازمان ها و دستگاه ها مکلفند قوّه قضائیه را در پیشگیری از وقوع جرم یاری رسانند و نیز با رشد فرایند جرایم پیشگفته ، اهمیّت مقوله پیشگیری به عنوان راهکاری موثر در جهت کاهش این آمار نمایانترمی گردد.  پر واضح است که خشکانیدن ریشه جرایم و تخلفات امکان پذیر نبوده لذا با اقدامات پیشگیرانه صحیح کیفری و غیرکیفری می توان از بروز بسیاری از کژمداری ها و بزهکاری های این حوزه از صنعت جلوگیری به عمل آورد.  از این رو هر تدبیری که باعث کاهش موارد وقوع جرم شود در زمره اقدامات پیشگیرانه قرار می گیرد لذا پیشگیری های عالمانه و شناخت سایر عوامل جرم زا و آسیب های ناشی از آن مسئله پر اهمیّتی است .

پیشگیری های کیفری

اصل 156 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران « اقدام مناسب برای پیشگیری ازجرم و اصلاح مجرمان » رایکی از وظایف قوه قضاییه دانسته است. لذا یکی از شقوق ایفای این وظیفه رسیدگی فوری ، قاطع و صدور آراء بازدارنده می باشد ، در این نوع از پیشگیری از ابزار کیفر و مجازات به منظور جلوگیری از ارتکاب جرم و تکرار آن استفاده می گردد . سیاست پیشگیرانه در برخورد با جرایم این حوزه قصد دارد تا ضمن اولویت دهی به اقدامات پیشگیرانه ، علاوه بر اعمال مجازات و ایجاد رعب و وحشت در جهت اصلاح و باز پروری ، از ارتکاب مجدد جرم جلوگیری بعمل آورد.

پیشگیری های غیرکیفری

از آنجائی که کیفرها به لحاظ اجتماعی و به تنهایی تکافوی حفاظت و صیانت از حوزه خدمات اعم از تأسیسات ،منابع و شبکه ها را نمی نماید ، باید به تدابیر مکمل دیگری متوسل شد که در کنار کیفرها موجبات تأمین امنیت بستر ارائه خدمات را فراهم نماید.

پیشگیری کنشی كه قبل از وقوع جرم انجام میگردد، یعنی توسل به اقدامهای غیر سركوبگر و غیر قهرآمیز كه از ماهیت اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، وضعی، آموزشی و…بر خوردار می باشند به منظور قانونمند ساختن افراد و حفاظت از آماجهای جرم جهت جلوگیری از وقوع بزه در این نوع پیشگیری به علل و عوامل وقوع جرم توجه دارند.

با توجه به آنچه بیان گردید، می توان پیشگیری از پدیده مجرمانه در شرکت های آب و فاضلاب را این گونه تعریف نمود : «تدابیر، اقدامات و راهکارهایی که این شرکت ها به طور مستقیم و غیرمستقیم، به منظور تغییر اوضاع واحوال و شرایط موجود اتخاذ می نمایند تا از آن طریق جرایم ارتکابی علیه این صنعت را کاهش دهند. »در عصرکنونی که بحث محیط زیست از مباحث مهم حقوق بشر در دنیا محسوب می گردد و از آنجا که بخشی از این مقوله مرتبط با فعالیت شرکت های آب و فاضلاب می باشد ، بایستی در خصوص پیشگیری از تخریب و ازبین رفتن محیط زیست ناشی از آلودگی آب و دفع فاضلاب چاره اندیشی اساسی نمود. این شرکت ها باید بافراهم آوردن بستری مناسب از ظرفیت و توان جامعه مدنی و نهادهای مردمی و مشارکت سازمانها و ارگانها درجلوگیری از وقوع هرگونه جرم، تخلف و انحراف استفاده نماید.

دکتر سعید صفائی

مدیر دفتر امور حقوقی، تحصیل و تملک اراضی شرکت آب و فاضلاب مشهد