مسئولان به کشت فراسرزمینی نگاه فانتزی دارند
هنگامه طاهری : کشت فراسرزمینی به معنای کاشت انواع محصولات در سایر کشورها و واردات آن به ایران است. این نوع کشت، طی چند سال اخیر در کشورمان مطرح شده و اکنون با توجه به وقوع خشکسالی در بسیاری از استانها، محدودیت شدید منابع آبی و تأثیر آن بر وضعیت معیشتی مردم، اهمیت آن بیش از هر زمانی نمایان است.در این خصوص روزنامه « صبح امروز» برای آشنایی بیشتر با اهمیت این نوع کشت به ویژه در خراسان رضوی پای صحبت دکتر نجمه رضازاده ، دکترای مهندسی عمران_ مهندسی محیط زیست، مدرس دانشگاه فردوسی و دانشگاه خیام و دبیر کمیته آب و محیط زیست خانه هم افزایی آب و انرژی نشسته است . با ما همراه شوید:
◽در خصوص کشت فراسرزمینی شاید خیلی اطلاعات در دست نباشد. می‌خواهیم در درجه اول بدانیم کشت فرا سرزمینی چه هست؟ چرا برای ایران مهم است و ما اصلاً قانونی در مورد کشت فراسرزمینی داریم؟
➖کشت فراسرزمینی حدود ۱۹۹۰ در دنیا مطرح شد و از آنجایی که منابع آب و زمین‌های حاصلخیز در کل دنیا یکسان توزیع نشده و در بسیاری از کشورها بارندگی ، منابع آب زیاد و زمین‌های حاصلخیز وجود دارد اما برای استفاده از این منابع به اندازه کافی پیشرفته نیستند . از طرفی کشورهای دیگری هم هستند مثل کشورهای خاورمیانه که خیلی خشک هستند مثل عربستان، امارات یا بخش‌هایی از ایران. کشورهایی که نیاز به یک سری محصولات کشاورزی دارند، نیروی کار دارند، تکنولوژی دارند، ولی زمین و آب به اندازه کافی ندارند. برای همین این مفهوم در واقع در کل دنیا شکل گرفت که یک سری قراردادهایی بین کشورها بسته شود چنانکه کشوری به عنوان کشور مبدا بتواند در کشور دیگری یعنی کشور مقصد اقدام به کشاورزی یا دامداری کرده و محصول را برای استفاده به کشور خودش ببرد. این کار علاوه بر این که امنیت غذایی برای کشور مبدا ایجاد می‌کند، مزایایی هم برای کشور مقصد دارد.
◽یعنی شما مدل کشت فراسرزمینی را برای ایران مناسب می دانید؟
➖بله در کشور ما محصولاتی آب بر همچون گندم و جو و برنج و چغندر و…کشت می شود. در حالیکه با کمبود شدید منابع آبی نیز مواجهیم لذا سرمایه گذار و کشاورز ما می‌تواند این محصولات را در کشوری که زمین حاصلخیز دارد کشت و زرع کرده و محصول را به ایران بیاورد. به این ترتیب در واقع محصول را در کشورهای دیگر تولید کرده ایم و در کنار آن در مصرف آب صرفه جویی کرده ایم.
◽آیا این نوع کشت در ایران سابقه دارد؟
➖سال ۹۵ در دوره ریاست جمهوری حسن روحانی این طرح در جلسه هیات دولت عنوان گردید و آیین نامه‌ای هم سال ۹۵ توسط هیئت دولت نوشته شد که اولین آیین نامه کشت فراسرزمینی در ایران بود. در این آیین نامه وزارتخانه‌های مرتبط با کشت فراسرزمینی که شامل وزارت جهاد کشاورزی، وزارت امور خارجه ، وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت کار و رفاه اجتماعی، بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی موظف به پیگیری برای اجرای این مدل کشت شدند. این بخشنامه به ادارات کل جهاد کشاورزی استانها ابلاغ شد . جهاد کشاورزی استان خراسان هم نظام نامه‌ای را آماده کردند که در این نظام نامه وظایف ارگانهای مرتبط مشخص شد و یک بسته سیاستی حمایتی با چهار ماده و چهار تبصره آماده شد.سپس سایتی راه اندازی شد که شرایط خصوصی و عمومی شرکت سرمایه‌گذار مشخص شده و با هماهنگی جهاد کشاورزی می توانند کار خود را آغاز کنند.
◽روی چه محصولاتی می توان سرمایه گذاری کرد که مورد اقبال جهاد کشاورزی هم باشد؟
➖گندم و جو ، پنبه ، دانه‌های روغنی، ذرت ، خوراک علوفه و دام. محصولات دام پروری هم می تواند شامل طیور و گوسفند و گاو باشد. در واقع بخش خصوصی با بسته حمایتی دولت می توانند در کشورهایی دیگر اقدام به کشت فرا سرزمینی کنند.اما متاسفانه مسئولان کشت فراسرزمینی را جدی نمی گیرند و به آن نگاه فانتزی دارند.در حالیکه ما در کشور با کمبود آب مواجه هستیم و این نکته ای است که باید جدی گرفته شود.
◽به نظر شما بهترین کشور برای ما کجاست؟
➖بهترین کشور برای ما افغانستان است . زیرا افغانستان کشوری است که آب فراوان و زمین حاصل خیز و نیروی کار دارد ولی تکنولوژی ندارد. اگر افغانستان کشت فراسر زمینی را در کشورش رونق دهد نه تنها زمین‌های کشاورزی آنجا آباد می شود، بلکه از مهاجرت نیروهایش هم به دلیل ایجاد کار کاسته می شود . با وجودیکه افغانستان همسایه ماست از آن غافل مانده ایم در حالیکه ذبه عنوان مثال کشور کانادا در افغانستان یک مزرعه بزرگ تولید گوجه فرنگی راه انداخته و کارخانه ای ساخته و نیروهای افغانستانی از رده های مختلف شغلی آنجا کار می‌کنند . گوجه فرنگی را در کارخانه ها کنسرو می کنند و صادر می کنند. مزیت این اقدام برای افغانستان این است که کانادا تکنولوژی را به افغانستان برده و در واقع این کشور می تواند از مزایای وجود تکنولوژی بهره ببرد.
حالا تصور کنید که در خراسان هفت کارخانه چغندر قند داریم و برای کشت آن نیازمند آب هستیم.
اگر این محصول را در کشور خود بکاریم با کمبود آب برای آبیاری آنها مواجهیم و اگر نکاریم هفت کارخانه قند تعطیل می شوند. اما کشور افغانستان مشکل آب ندارد و همین محصول را می توان در آن کشور کاشت و برای تبدیل به قند و شکر به ایران آورد. بدین ترتیب توسط کشت فراسرزمینی، هم محصول چغندر قند را پرورش دادیم و هم کارخانه ها به تعطیلی کشیده نمی شوند. لذا اگر سرمایه گذار خصوصی قبول کند در افغانستان زمین‌هایی را با توافقاتی که مورد تایید دو کشور باشد زیر کشت این محصول ببرد ،پس از تبدیل شدن به قند و شکر می تواند محصول کارخانه را به خود افغانستان بفروشد چون آنها وارد کننده این محصول هستند.
◽برای اجرای این نوع کشت با چه موانعی رو برو هستیم؟
➖ببینید کلاً چندین سال است که در باره این طرح صحبت شده مثلاً ما در استان خراسان سرمایه گذاری داشتیم که در کشور غنا برنج کاشته است منتها با یک سری نوسانات دلار و قیمت‌ها مواجه شد و به نتیجه نرسید و طرح رها شد. الان ما در همین خراسان رضوی هم دو سه نفر سرمایه‌گذار داریم که مدام با افغانستان در تعاملات تجاری هستند ولی آنها هم با موانعی مواجهند. تحریم ها از عوامل مهم در نرسیدن به نتیجه است . در حال حاضر جزء WTO نیستیم در حالیکه سال ۲۰۰۵ در خواست عضویت دادیم اما هنوز پذیرفته نشده. علاوه بر این در داخل ایران هم کسانی هستند که مخالف عضویت ما در WTO هستند چون متضرر می شوند . یک سری قوانین هم داریم که با الزامات این سازمان مغایر است و باعث شده نتوانیم عضو این سازمان شویم در حالیکه با عضویت در این سازمان حتی صنعت حمل و نقل ما هم رونق می یابد. امارات حدود ۲۸۰ هزار هکتار زمین را در کشورهای دیگر تحت کشت فراسرزمینی برده بطوریکه علاوه بر تامین نیاز خود صادرات هم می کند . چین در این امر خیلی پیشتاز بوده و الان به شدت روی افغانستان دست گذاشته، ترکیه و کانادا هم همینطور. حتی عربستان بعنوان یک کشور لم یزرع با استفاده از همین نوع کشت از بزرگترین صادر کنندگان گندم در جهان شده است. جالب است بدانید افغانستان توافق نامه ای در ۱۷ بند برای این نوع کشت با سایر کشورها تهیه کرده و خیلی مایل است با ایران وارد تعامل شود و سوالشان همیشه این است که چرا ایرانی ها در افغانستان برای این نوع کشت ورود نمی کنند؟ مشکل ما در کشور برای انجام این طرح این است که بسته های پیشنهادی مشخص و شفافی برای اجرای آن در هر کشور به طور مجزا نداریم. ما باید برای سرمایه گذاران تسهیلگری کنیم. دولت باید با کمک جهاد کشاورزی و ارگانهای مرتبط بسته های پیشنهادی برای کشت آماده کند تا شرایط سرمایه گذاری در آن کشورها مشخص شود.
◽آیا کشت فرا سرزمینی روی حق آبه ما تاثیر می گذارد؟ مثلا مصرف کردن آب برای پرورش محصولی که تحت عنوان کشت فراسرزمینی در افغانستان زیر کشت می رود، از حقابه ما کم می کند؟
➖به هیچ وجه این شایعه درست نیست. کشت فراسرزمینی هیچ ربطی به حقابه ندارد و این نوع کشت قوانین مربوط به خودش را دارد و برای ورود به این عرصه باید در چهارچوب آن گام برداشت.
◽از حضور شما در این گفتگو سپاسگزاریم.
