ندادن حقابه کشور «پایین آب» نسل کشی است

✍️هنگامه طاهری

«برابر مصوبات سازمان ملل کشوری که در بالا آب است اگر حقابه کشور پایین آب را ندهد نسل کشی کرده که مصداق جنایت جنگی است.»
محمد علایی مدیر عامل پیشین شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی و رئیس کمیسیون آب و محیط زیست اتاق بازرگانی استان خراسان رضوی ضمن اظهار مطلب فوق گفت : تمدن سیستان که بیش از 70 درصد شاهنامه فردوسی پیرامون آن نوشته شده وابسته به حقابه ای است که از هیرمند به هامون می ریزد. محیط زیست و زندگی در کناره های هامون به آب این دریاچه زنده است. تمدن کهن ایرانی در سیستان هم با آب هامون زاده شده، بالیده و جهانی شده است. اگر حقابه مان را نگیریم، هامون خواهد خشکید و سیستان خواهد پژمرد و همان بلایی سر سیستان کهن و پرشکوه خواهد آمد که بر سرِ شهر سوخته آمده است و یکی از کهن ترین کانون های تمدن به خاک سپرده خواهد شد.
او اظهار داشت: بادهای ۱۲۰ روزه در هامون آرام می گیرند. این بادها که از شرق خراسان رضوی از روستای نشتیفان، یا نیش طوفان، از شهرستان خواف بر می خیزند و در دریاچه هامون آرام می گیرند، اگر هامون خشک شود چون به هامون خشکیده برسند دوباره قوت خواهند گرفت و تا چابهار و جاسک را در خاک خواهند کرد.
وی با اشاره به ساخت سد کمال خان و کجکی بر روی رود هیرمند که بخشی از آب آن حقابه ایران است افزود: افغانستان در چند سال گذشته سدهای کجکی و کمال خان را با آب هیرمند پر می کند و مازاد آن را به گودال بزرگ زره در جنوب شرق هامون در خاک افغانستان رها می کند تا به ایران نرسد.این رفتار نابودی سیستان را در پی دارد و نسل کشی است.
او در باره میزان حقابه ایران از هیرمند بیان داشت: سال ۱۳۵۱ در خصوص حقابه ایران از هیرمند بین ایران و افغانستان با نمایندگی هویدا از ایران و موسی شفیق از افغانستان و با حکمیت آمریکا و پی گیری انگلستان سندی امضا شد که طبق آن حقابه ایران از رود هیرمند ۲۶ متر مکعب در ثانیه تعیین شده است. این میزان حقابه کمتر از یک دهم آورد رودخانه هیرمند است و حق کشی بزرگی در حق ایران بود. در گذشته سهم ایران از هیرمند نیمی از آب آن یعنی حدود چهار و نیم میلیارد متر مکعب بوده است. در سال ۱۳۵۱ حقابه ایران را از چهار و نیم میلیارد متر مکعب به ۸۲۰ میلیون متر مکعب در سال کم کردند. افغانستان به همین اندک حقابه هم دست درازی می کند.
علایی تصریح کرد: در رودخانه هریررود هم شرایط بدی داریم. سد پیش دان در حال حاضر با کمک کشورهای چین، هند، ترکیه و آذربایجان ساخته شده است. این رفتار به شیوه ارتباط و سیاست خارجه ما با سایر کشورها و همسایگان مان باز می گردد.
او خاطر نشان کرد : در اهمیت سیستان و بلوچستان باید یاد آور شوم سیستان انبار غله ایران بوده  و سیستان و بلوچستان از کانون های بزرگ تمدن کهن ایران بوده است . چنانکه شهر سوخته در این استان  پنج هزار سال قدمت دارد یعنی به قبل از ورود آریایی ها و ظهور زرتشت باز می گردد .پس از کهن ترین کانون های تمدن است که با آب هیرمند رشد کرده و بزرگ شده است.
او یکی از دلالیل از بین رفتن شهر سوخته را خشکسالی ناشی از جابجایی طبیعی هیرمند عنوان کرد که باعث کوچ مردم شد و گفت: لذا جلوگیری از ورود آب هیرمند به این استان باعث از بین رفتن امکان زندگی و کوچ مردم می شود. با خشک کردن هریررود و هامون شرق کشور را و زندگی در آن را از دست خواهیم داد. همچنین همه شرق کشور کویر خواهد شد و گرد و خاک برآمده از آن به بخش بزرگی از ایران مرکزی آسیب های ویرانگر و مرگباری خواهد زد.
او تاکید کرد : با توجه به این که تا کنون افغانستان بر روی هریرود دو سد را به بهره برداری رسانده و عملیات مطالعه و ساخت چند سد دیگر را هم آغاز کرده لازم است کارگروه فعالی از استادان دانشگاه، کارشناسان توانمند و خبرگان محلی در وزارت امور خارجه و استانداری های خراسان رضوی و سیستان و بلوچستان هرچه زودتر تشکیل شوند تا برای گرفتن حقابه ایران از این دو رود طرح مدون و قابل اجرایی ارائه دهند.
وی علاوه بر این پیشنهاد داد: از آنجایی که ایران با تغییرات آب و هوایی مواجه است ، با افزایش دما نیاز آبی بیشتر می شود، آبهای سطحی کاهش می یابند و با کاهش برف و باران آورد سالانه رودخانه ها نیز کم می شود پس باید دنبال راه حل برای رفع این مشکل ملی باشیم.
او در همین خصوص گفت: برای دریافت حقابه ایران یک دیدگاه استفاده از توان نظامی تا جنگ است. با این نگاه رودخانه های مرزی یک تهدید هستند که ” جنگ های آینده را جنگ آب” می دانند.

دیدگاه دوم نظر پاپلی یزدی است که معتقد است آب فرصت است و باید تبدیل به سازش و صلح شود .
وی ادامه داد: باید به جای فکر کردن تنها به گرفتن حقابه و توسعه ملی به هر بهایی به فکر پیشرفت حوضه های آبریز هیرمند در دو کشور افغانستان و ایران و پیشرفت حوضه های هریررود و کشف رود در سه کشور افغانستان، ایران و ترکمنستان باشیم.

او اضافه کرد:باید مدلی را برای توسعه پایدار کل این دو حوضه آبریز از کوه های هندوکش در شمال شرق افغانستان تا هامون در سیستان و سد دوستی و ریگزارهای قره قوم در ترکمنستان پیدا کنیم و اجرایش نماییم. بپذیریم که پیشرفت پایدار حق مردم در همه جای زمین و به ویژه در کل حوضه های آبریز رودخانه های مرزی است. مثلا بازارهای مشترک برپا کنیم و ارتباطات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی را بیشتر و بهتر کنیم. بدین ترتیب  مساله حقابه ها تبدیل به جنگ نمی شود و کل حوضه آبریز رشد و توسعه می یابد.
او تاکید کرد کشور ما نمی تواند با همسایه های توسعه نیافته، توسعه یابد. با این حال ایران نیز تحت هیچ شرایطی نباید اجازه بدهد حق اش ضایع شود باید سر حقابه بایستیم اما با مدل پیشرفت حوضه آبریز که با این اندیشه و راهکار، رودخانه های مرزی نه تنها جنگ را که سازش و صلح را ایجاد خواهند کرد.