نبض صادرات خراسان رضوی در گفت‌وگو با صادرکنندگان؛
فرصت‌های اوراسیا و زخم‌های زیرساخت
مهناز اصغری
رئیس اتجادیه صادرکننداگن خراسان رضوی با تاکید بر این مهم که «توسعه بازار‌های صادراتی نیازمند دیپلماسی اقتصادی فعال است» گفت: بدون حضور مستمر و برنامه ریزی شده در بازار‌های هدف، رقبا جایگزین صادرکنندگان ایرانی خواهند شد.
به گزارش روزنامه «صبح امروز»؛ در آستانه روز خبرنگار و در فضایی صمیمی، اعضای اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی میزبان اصحاب رسانه بودند تا به شکلی شفاف، نبض تپنده صادرات استان را به تصویر بکشند. این نشست فرصتی مغتنم برای تشریح وضعیت کنونی صادرات، واکاوی موانع و چالش‌های زیرساختی از جمله کاستی‌های حمل‌ونقل ریلی و پیچیدگی‌های سامانه جامع تجارت فراهم آورد. در کنار این بررسی‌های واقع‌بینانه، مسئولان اتحادیه به ترسیم افق‌های آتی و برنامه‌های توسعه‌ای خود پرداختند؛ از جمله آن‌ها می‌توان به ضرورت فرهنگ‌سازی و ارائه آموزش‌های تخصصی در حوزه صادرات اشاره کرد. همچنین، بهره‌برداری هوشمندانه از پتانسیل‌های بکر بازار اوراسیا، به عنوان یکی از محورهای اصلی برنامه‌های آینده، مورد تأکید قرار گرفت و نویدبخش فصل جدیدی در رونق اقتصادی منطقه بود.
«اوراسیا» هم فرصت و هم تهدیدی برای فعالان اقتصادی است
در ابتدای این نشست، رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی ضمن تأکید بر پیشتازی و جایگاه برجسته استان در حوزه صادرات غیرنفتی طی سال گذشته، خاطرنشان ساخت: با وجود کمبودهای جدی در زیرساخت‌های استان، بخش خصوصی فعال در این عرصه فراتر از ۹۰ درصد توان خود عمل کرده و تلاشگران خراسانی، در این مسیر سنگ تمام گذاشته‌اند.
کاظم شیردل ابراز امیدواری کرد که با هم‌افزایی میان تولیدکنندگان، صادرکنندگان و اصحاب رسانه، سال جاری نیز می‌تواند فصلی درخشان برای رونق صادرات، به ویژه در بخش‌های کشاورزی و معدن رقم بخورد.
وی گفت: مجموع این چالش‌ها نشان می‌دهد که برای دستیابی به رشد پایدار در تجارت خارجی، باید از رویکردهای کوتاه مدت و واکنشی فاصله گرفت و به سمت سیاست‌های مبتنی بر تولید، ارزش افزوده و شفافیت حرکت کرد.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی تأکید کرد: با اصلاح ساختارها و بازگرداندن بازرگانان واقعی به عرصه تجارت، می‌توان نه تنها از خام فروشی فاصله گرفت، بلکه جایگاه کشور را در اقتصاد جهانی ارتقا داد.
وی با اشاره به اجرایی شدن موافقتنامه تجارت آزاد ایران با کشورهای عضو اتحادیه «اوراسیا» گفت: پنج کشور عضو این اتحادیه شامل «روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، ارمنستان و بلاروس»، ۲۸۰ میلیون نفر را دربردارند که موفقیت در این تجارت نیازمند فرهنگ‌سازی، آموزش و تکمیل زیرساخت‌های حمل و نقل است.
شیردل با تاکید بر اینکه «این بازار هم فرصت و هم تهدیدی برای فعالان اقتصادی است» تصریح کرد: کاهش تعرفه‌های گمرکی به صفر تا پنج درصد در تجارت آزاد با کشورهای عضو اوراسیا فرصتی بی‌نظیر برای صادرات به موقع کالاهای ایرانی است. اما اگر نتوانیم از این فرصت بهره‌برداری کنیم، این تهدید وجود دارد که کالاهای آن کشورها با همین تعرفه پایین وارد کشور می شوند..
وی با اشاره به اینکه «اتحادیه صادرکنندگان برای این فرصت به آموزش، فرهنگ سازی نیازمند است» مطرح کرد: نقش رسانه‌ها و آموزش را در این زمینه حیاتی است و باید با دعوت از اساتید برجسته دانشگاه، بحث‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی را فعال کنیم. همچنین کشورهای آسیای میانه و افغانستان نیز فرصت‌های خوبی برای هم‌افزایی تولیدکنندگان و صنعتگران جهت استفاده از ظرفیت اوراسیا هستند.
رییس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با اشاره به تشکیل کنسرسیوم صادراتی بیان کرد: اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی تشکیل کنسرسیوم صادراتی را در زمره برنامه‌های خود قرار داده است. همچنین این امر نیازمند فرهنگ‌سازی اولیه و سپس اجرای برنامه‌های آموزشی توسط اتاق بازرگانی است. با حمایت استاندار می‌توانیم از این ظرفیت ارزشمند بهره‌برداری کنیم.
تک نرخی شدن ارز هیچ اسیبی به مصرف کننده نخواهد زد
شیردل در پاسخ به پرسش صبح امروز در خصوص حذف تدریجی ارز نیمایی تاکید کرد: معتقدیم که با تک‌نرخی شدن ارز، بسیاری از فسادها و حاشیه‌ها حذف شده و نیازی به یارانه دادن صادرکننده به واردکننده نخواهد بود؛ عرضه و تقاضا به درستی بازار را تنظیم خواهد کرد.
همچنین جواد نیشابوری، نائب رئیس اول اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با تاکید بر اینکه «تک نرخی شدن ارز هیچ آسیبی به مصرف کننده نخواهد زد» بیان کرد: مشاهدات بازار حاکی از آن است که قیمت نهایی کالاها برای مصرف‌کننده بر پایه نرخ ارز آزاد محاسبه میشود. این وضعیت، نتیجه فقدان نظارت مؤثر است که باعث شده هیچ یک از عرضه‌کنندگان، به جز در مورد کالاهای اساسی خاص، محصول خود را با نرخ ارز دولتی به فروش نرسانند. بنابراین اگر تورمی ایجاد میشود دلیل ان عدم چند نرخی بودن ارز نیست.
در ادامه این پرسش نیز نائب رئیس دوم اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با انتقاد از نحوه توزیع یارانه‌ها و قیمت‌گذاری دستوری کالاها گفت: اگر قرار است دولت سوبسید (یارانه) دهد، باید از روش‌های جایگزین مانند هدفمندسازی یارانه‌ها استفاده کند.
حسین محمدیان ادامه داد: تجربه نشان داده قیمت دستوری کالا، آن را با قیمت مناسب به سفره مردم نمی‌رساند، امروز بنزینی که با قیمت هزار تا هزار و 500 تومان توزیع میشود، حجم عظیمی از یارانه را دربرمی‌گیرد، اما طبقه مرفه که خودروی بیشتری دارند، بیشتر از این یارانه بهره‌مند می‌شوند. این وضعیت در تمامی حوزه‌ها صادق است.
وی تأکید کرد: صادرات تنها منبع درآمدی است که با ورود ارز به کشور، تورم ایجاد نمی‌کند، بخش خصوصی و فعالان اقتصادی هیچ‌گاه عامل تورم نبوده و نیستند. چراکه این فکر خام است که گمان کنیم با یارانه دولتی، مواد اولیه یا محصول ارزان به دست مردم می‌رسد، زیرا پشت آن رانت است.
رییس کمیسیون صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی مشهد به آمار غیررسمی یارانه پنهان در کشور به میزان افزون بر ۱۲۰ میلیارد دلار در سال اشاره کرد و گفت: تمام توریست‌ها و افغانستانی‌های مقیم کشور از این یارانه بهره‌مند می‌شوند، در حالی که گردشگران در کشورهای دیگر برای آن‌ها درآمدزایی می‌کنند.
محمدیان ادامه داد: پرداخت یارانه نقدی به مردم نیز اشتباه است، ابتدا باید دهک‌های اصلی نیازمند شناسایی شوند و سپس یارانه روی اقلام ضروری مانند لبنیات و پروتئین اختصاص یابد.
چالش‌های زیرساختی در حوزه حمل و نقل
در ادامه این مراسم رییس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی در بخش دیگری از سخنانش به چالش‌های زیرساختی در حوزه حمل و نقل اشاره کرد و گفت: هر واگن صادراتی که وارد ایران میشود، باید به مدت ۱۲ روز باید شبی ۴۰ دلار پرداخت کند. در این برنامه ۴۰۰ دلار از واگن‌دار گرفته میشود که هیچ‌جا ثبت و ضبط نمی‌گردد.
وی ادامه داد: تشکیل کنسرسیوم‌های صادراتی و فعال‌سازی کمیته سیاستگذاری در اتحادیه، مشکل واگن‌داران را حل خواهد کرد.
شیردل همچنین با اشاره به برنامه‌ریزی برای تشکیل کمیته سیاستگذاری ریلی استان در طراحی نرم‌افزاری برای مدیریت توقف کامیون‌ها و تامین به موقع واگن‌های صادراتی بیان کرد: این طرح که زیرساخت آن آماده شده است و با اجرایی شدن آن و رفع واسطه‌ها و ثبت‌نام همه صادرکنندگان در سیستم، مشکلات واگن‌داران حل خواهد کرد. هرچند اجرای آن در ماه‌های اول چالش‌هایی خواهد داشت، اما با آموزش، هماهنگی و حمایت می‌توانیم به نتیجه مطلوب برسیم.
وی با اشاره به تضارب منافع موجود در واگذاری تامین واگن به شرکت‌ها از سوی راه‌آهن اظهار کرد: در صورت تشکیل کمیته سیاستگذاری و فعالیت آن توسط اتحادیه صادرکنندگان استان، اولین اقدام تایید اهلیت شرکت‌های بازرگان خواهد بود، همچنین شرکت‌های حمل‌ونقلی که قصد ورود واگن دارند، فعالیت اقتصادی واقعی و برخورداری از شرکت ثبتی احراز خواهد شد.
رییس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی بیان کرد: هزینه‌های حمل و نقل و نگهداری کالا در ایران زیاد است و دولت باید در کنار تقویت زیرساخت‌ها، این هزینه‌ها را کاهش دهد تا بتواند در رقابت‌های منطقه‌ای موفق باشد، از سوی دیگر اگر زیرساخت‌های لازم برای ترانزیت کالا در کشورمان را بهبود نبخشیم، این فرصت اقتصادی در تجارت آزاد با کشورهای اوراسیا را از دست خواهیم داد.
وی به اهمیت امنیت مسیرهای تجاری، به‌ویژه با کشورهایی مانند ارمنستان و اوراسیا پرداخت و تأکید کرد: در صورت عدم وجود امنیت، مسیرهای جایگزین هزینه‌های تجارت را به شدت افزایش خواهند داد.
صادرات تورم ایجاد نمی‌کند
در ادامه این مراسم نایب رئیس دوم اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی گفت: صادرات تنها منبع درآمدی است که با ورود ارز به کشور، تورم ایجاد نمی‌کند، بخش خصوصی و فعالان اقتصادی هیچ‌گاه عامل تورم نبوده و نیستند.
حسین محمدیان اظهارکرد: با توجه به اینکه آموزش یکی از رسالت‌های اصلی اتاق بازرگانی است و تشکیل کمیته توسعه صادرات «اوراسیا» در اتاق بازرگانی مشهد است بنابراین در شرایط کنونی، صادرات کاملاً تخصصی شده و نیاز به افرادی دارد که بازی تجارت را یاد داشته باشند.
وی افزود: دیپلماسی اقتصادی موجود باید اصلاح شود و لزوم بازتعریف صادرات، هدفمندسازی یارانه‌ها و اصلاح رویکردهای بانک مرکزی مورد تاکید است.
محمدیان، آموزش را یکی از رسالت‌های اصلی اتاق بازرگانی در این بخش دانست و به تشکیل کمیته توسعه صادرات «اوراسیا» در اتاق بازرگانی مشهد اشاره کرد.
نائب رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی خاطرنشان کرد: امیدواریم در اجرای اولین توافق‌نامه با تعرفه صفر – نه ترجیحی – با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا که فرصتی بی‌نظیر برای کشور است، از آن به نحو مطلوب بهره گرفت چرا که این فرصت می‌تواند به یک تهدید جدی تبدیل شود.
محمدیان همچنین بانک مرکزی را به جای سازمان توسعه تجارت بازیگر اصلی در تجارت کشور دانست و گفت: هدایت‌کننده در تجارت قانوناً سازمان توسعه تجارت است، اما نقش آن کمرنگ شده در همین راستا این گرفتاری کشور ماست و تا این مشکل حل نشود، اتفاقی مطلوبی در شرایط تجاری کشور نمی‌افتد.
وی با اشاره به رقم 72 میلیارد دلاری واردات در سال گذشته پرسید: مشخص نیست این ارز به چه کسانی رسیده است، کارت بازرگانی بخش عمده‌ای از صادرکنندگان بلاک شده یا با کارت‌های دیگر صادرات می‌کنند، این نتیجه دستکاری در ساختارها و اقتصاد است و حتی با ادغام 10 وزارتخانه نیز شرایط فرقی نمی‌کند.
رییس کمیسیون صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی مشهد به وجود 51 سامانه در کشور اشاره کرد و گفت: بخش عمده مشکل این است که این سامانه‌ها به هم متصل نیستند، به عنوان مثال سامانه جامع انبارها با سامانه جامع تجارت متصل نیست.
محمدیان ادامه داد: از سوی دیگر زیرساخت‌های اینترنتی یعنی فیبر نوری ضعیف است. در یکی از بزرگترین برج‌های تجاری مشهد، موبایل آنتن و اینترنت ندارد، برخی سامانه‌ها فقط با همراه اول یا ایرانسل کار می‌کنند و برخی دیگر برعکس.
وی تصریح کرد: سامانه‌ها برای کارآمدی ایجاد شدند، اما امروز مانع بزرگی در مسیر تجار هستند و گاهی فکر می‌کنیم بهتر است کارهای تجاری و صادراتی را مانند گذشته کاغذی انجام دهیم تا صادرات مختل نشود.
نایب رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی خاطرنشان کرد: امروز به دلیل رفع تعهد ارزی و مشکلات متعدد، دیگر صادرات کالا برای صادرکننده واقعی صرفه اقتصادی ندارد، متاسفانه بازرگان واقعی از گردونه صادرات حذف شده و صادرکننده نقش واردکننده را ایفا می‌کند، چرا که امروزه بخشی از صادرات در کشور برای واردات انجام میشود.
برخی از سامانه‌ها با قانون مغایرت دارد
همچنین نایب رئیس اول اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی در این نشست پیرامون تسهیل فضای تجارت در کشور گفت: اگر امروز ارز تک نرخی شود و دوباره تورم افزایش یابد، به طور قطع این تجار هستند که از این شرایط سوء استفاده کرده‌اند و باعث افزایش تورم شده‌اند.
جواد نیشابوری با اشاره به مشکلات راه‌آهن در تامین واگن، ابراز امیدواری کرد که بخش خصوصی خود این موضوع را مدیریت کند و از تاثیر تورم در این بخش بکاهد.
وی همچنین به چالش‌های سامانه‌های موجود در حوزه اقتصاد و تجارت کشور اشاره و اظهار کرد: برخی از سامانه‌ها با قانون مغایرت دارد، به نحوی که سامانه طراحی شده اما قوانین کشور در آن لحاظ نشده است، بعد از اجرایی شدن این سامانه، این فعال بخش خصوصی است که برای دستیابی به رشد و توسعه، مشکلات سامانه‌ای را به دوش بکشد و به دنبال احقاق حق خود باشد.
عضو اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی با اشاره به رشد صادرات کشور بیان کرد: آنچه به عنوان رشد صادرات در سال جاری یا سال گذشته اشاره میشود، مربوط به کالای ساخته شده نیست، بیشتر خام‌فروشی میشود، زیرا ما صادرکنندگان یک مرحله فرآوری روی ماده خام را در زمره کالاهای ساخته شده نمی‌دانیم.
بازرگانان حرفه‌ای از چرخه تجارت حذف شده‌اند
در ادامه این نشست سید هادی نبی زاده، عضو هیئت مدیره اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی نیز گفت: از دیگر چالش‌های جدی تجارت کشور، وضعیت کارت‌های بازرگانی است. آمار‌ها نشان می‌دهد که تعداد زیادی کارت بازرگانی فعال وجود دارد که صاحبان آن‌ها ارتباطی با بازرگانی واقعی ندارند.
خرانه دار اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی افزود: بازرگانان حرفه‌ای و باسابقه عملا از چرخه تجارت حذف شده‌اند و فضای فعالیت برای افراد غیرحرفه‌ای یا کسانی که با هدف دور زدن مقررات وارد این حوزه شده‌اند، باز شده است. این وضعیت، ضمن ایجاد بی ثباتی در بازار، بستر بروز تخلفات و فساد را نیز فراهم می‌کند.
کمبود امکانات بندری و هزینه‌های بالای حمل کالا
همچنین عضو دیگر اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی نیز با اشاره به چالش‌های سیستم حمل ونقل، گفت: علاوه بر این، موضوع لجستیک و زیرساخت‌های حمل ونقل از عوامل مؤثر بر تجارت است. ضعف در شبکه ریلی و جاده‌ای، کمبود امکانات بندری و هزینه‌های بالای حمل کالا، مزیت رقابتی صادرکنندگان ایرانی را کاهش داده است.
سیدمحمد علاقه بند افزود: سرمایه گذاری در زیرساخت‌های حمل ونقل و تسهیل دسترسی به مسیرهای بین المللی، می‌تواند هزینه‌های صادرات و واردات را به شکل درخورتوجهی کاهش دهد.
